Qızıl: Qızılın Qramı, Ölçülməsi, Standartlar

Qızıl bəşər tarixinin ən qədim və dəyərli metalları sırasında xüsusi yer tutur. Bu metal minilliklər ərzində sərvət, qüdrət, incəlik, var-dövlət və əbədiliyin rəmzi olub. İbtidai icma quruluşundan müasir dövrədək qızıl təkcə bəzək əşyası və pul vahidi yox, həm də strateji ehtiyat, mədəni irs və iqtisadi sabitliyin təməli kimi qəbul edilib. Bütün dövrlərdə qızılın çəkisi və təmizliyi insanlar üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyıb. Bu gün isə qızılın ən dəqiq və universal ölçü vahidi məhz qramdır. Qram həm zərgərlik sənayesində, həm də investisiya və maliyyə bazarlarında əsas göstərici hesab olunur. Qram metrik sistemə görə kütlənin əsas vahididir və bütün dünyada tətbiq edilir.

Qızılın qramının ölçülməsi və standartlar

Qram Latınca “gramma” sözündən götürülüb və 1/1000 kiloqram deməkdir. Qızıl alqı-satqısı zamanı qram, unsiya, milliqram və kiloqram kimi ölçü vahidlərindən istifadə edilir. Beynəlxalq bazarda əsasən troy unsiyası (31,1035 qram) üzrə qiymət müəyyən edilsə də, Azərbaycanda zərgərlik və gündəlik ticarətdə məhz qram əsas hesab olunur. Zərgərlikdə qızılın çəkisi ilə yanaşı, onun təmizliyi – yəni ayarı da mütləq nəzərə alınır. 24 karat (999 əyyar) ən saf qızıl sayılır və 1 qramı təmiz qızıl kütləsinə bərabərdir. 22 karat (916 əyyar), 18 karat (750 əyyar), 14 karat (585 əyyar) isə qızıl və digər metalların qarışığı hesab olunur və qiymət fərqi yaradır.

Qızılın qram qiymətinin formalaşması

Qızılın qram qiymətinin necə formalaşdığı müxtəlif faktorlarla bağlıdır. Əsas təsiredici amillər qlobal bazar qiymətləri, ABŞ dollarının məzənnəsi, inflyasiya, geosiyasi gərginlik, mərkəzi bankların qızıl ehtiyatları, hasilat xərcləri, yerli tələbat-təklif, eləcə də dövlətin vergi və rüsum siyasətidir. Qızılın beynəlxalq qiyməti dünyanın aparıcı birjalarında hər gün elan olunur. Azərbaycanda isə bu qiymətə dolların rəsmi məzənnəsi, ayar dərəcəsi və daxili bazar şərtləri əlavə edilir. Alqı-satqı zamanı qram qiyməti həmin gün üçün rəsmi məzənnəyə və ayara uyğun hesablanır.

Qızıl ayarı və qram üzrə qiymət

Qızılın dəyəri yalnız çəkisinə görə yox, həm də onun ayarına görə formalaşır. 24 karatlıq qızıl tam xalis, 22 karat, 18 karat və 14 karat isə müxtəlif qarışıq metalların əlavə olunması ilə əldə edilir. Zərgərlik məmulatlarında və investisiya qızılında ən çox 24 və 22 karatlıq qızıldan istifadə edilir. Qızılın qram qiyməti satıcı tərəfindən məhsulun çəkisi, ayarı, bazardakı cari kurs, həmçinin əlavə komissiya və xidmət haqları nəzərə alınmaqla hesablanır. Mütləq vacibdir ki, qızıl alarkən məhsulun çəkisini və ayarını dəqiqliklə yoxlayasınız.

Qızılın qramı və zərgərlik bazarı

Zərgərlikdə istifadə olunan bütün məhsulların qram çəkisi xüsusi tərəzidə ölçülür və bu göstərici məhsulun qiymətinə birbaşa təsir edir. Azərbaycan bazarında zərgərlik məmulatlarının üzərində həm çəkisi, həm ayarı, həm də istehsal ili göstərilir. Ən çox rast gəlinən qızıl məhsulları 14 karat (585 əyyar), 18 karat (750 əyyar) və 22 karat (916 əyyar) hesab olunur. Brilyant və digər qiymətli daşlarla bəzədilmiş zərgərlik əşyalarının qiyməti isə qızılın qramına əlavə olaraq daşın keyfiyyəti və çəkisi ilə artır.

Qızıl qramı və investisiya aspektləri

Qızılın qram üzrə alınması, xüsusilə banklar və rəsmi zərgərlik şirkətlərindən sertifikatlaşdırılmış külçələr şəklində əldə olunması, ən təhlükəsiz investisiya forması hesab edilir. Kiçik ölçülü, asan daşına bilən və tez nağd pula çevrilən qram qızıllar həm şəxsi ehtiyat, həm də investisiya portfeli üçün əlverişlidir. Banklarda və ixtisaslaşmış mağazalarda 1, 5, 10, 20, 50 və daha yüksək çəkili qram külçələr, eləcə də investisiya sikkələri satılır. Bu məhsullar adətən 999 və ya 995 əyyarlı, beynəlxalq standartlara uyğun möhür və sertifikatla təqdim edilir.

Qızılın qram qiymətinin dəyişməsi və bazar faktorları

Qızıl qiyməti gündəlik olaraq, hətta bir neçə dəfə dəyişə bilər. İqtisadi böhranlar, dünya birjalarında qiymət dalğalanmaları, dollar kursunun yüksəlməsi və ya düşməsi, inflyasiya səviyyəsi, mərkəzi bankların ehtiyatlarında dəyişiklik, hasilat həcmi, texnologiyada yeniliklər və siyasi proseslər bu dəyişikliyə səbəb olur. İqtisadi qeyri-sabitlik dövründə insanlar sərvətini qorumaq üçün qızıl almağa üstünlük verir və bu zaman qram qiyməti sürətlə arta bilər. Sakitlik və iqtisadi sabitlik dövrlərində isə qiymətlər nisbətən sabit qalır.

Qızılın qram qiymətinin hesablanması

Qızılın qram qiyməti aşağıdakı kimi hesablanır: Beynəlxalq birja qiyməti (troy unsiyası üzrə) əvvəlcə qramlara bölünür, sonra ayar dərəcəsinə vurulur və rəsmi məzənnəyə uyğunlaşdırılır. Əlavə olaraq zərgərlik mağazalarında xidmət haqqı və komissiyalar da nəzərə alınır. Məsələn, əgər 1 unsiya qızılın dəyəri 2000 dollardırsa, 1 qram üçün bu məbləğ 2000/31.1035=64,31 dollar olacaq. Əgər 18 karatlıq qızıl almaq istəyirsinizsə, bu məbləğə 0,75 (750/1000) vurulur və manatla rəsmi kursa əsasən son qiymət çıxarılır.

Qızılın qramı ilə bağlı praktiki məqamlar

Qızıl alıb-satarkən etibarlı mənbəyə üstünlük vermək, məhsulun sertifikatına və ayarına diqqət etmək vacibdir. Satış zamanı məhsulun çəkisi xüsusi tərəzidə ölçülür, alıcıya rəsmi qəbz təqdim edilir. Qızılın saxlanılması üçün isə quru, işıqsız və sərin şərait tövsiyə edilir. Eyni zamanda, qızıl məhsulları sığortalana bilər. Onlayn satış platformalarında və hərraclarda alış-veriş edərkən aldatma risklərindən qorunmaq üçün yalnız rəsmi mənbələrdən istifadə etmək lazımdır.

Azərbaycan bazarında qızıl qramı

Son illərdə Azərbaycanda qızıl məhsullarına və xüsusən də qram üzrə alışa maraq artıb. Banklar, zərgərlik mərkəzləri, lombardlar və onlayn platformalarda qramlıq qızıl almaq və satmaq olduqca asanlaşıb. Dövlət tərəfindən tətbiq olunan vergi və rüsumlar, bazarda qiymət dinamikasına təsir edir. Azərbaycan ailələrinin büdcəsində qızıl hər zaman sərvət və ehtiyat mənbəyi kimi mühüm yer tutur. Həm zərgərlik, həm də investisiya baxımından qızıl qramı sabitlik və uzunmüddətli dəyər mənbəyi olaraq qalır.

Qızılın qramı həm iqtisadi, həm də mədəni baxımdan olduqca böyük əhəmiyyətə malikdir. Zərgərlik və investisiya üçün ən çox istifadə edilən bu ölçü vahidi qızıl bazarının şəffaflığını və əlçatanlığını artırır. Etibarlı şəkildə alınan və saxlanılan qızıl insan üçün həmişə sərvət və dəyər simvolu olaraq qalacaq. Bütün dünyada və ölkəmizdə qızılın qramı təkcə var-dövlət deyil, eyni zamanda sabitlik, etibar və mədəni irsin ayrılmaz parçasıdır.

Ən Çox Verilən Suallar