Üzün şişməsi insan orqanizminin müxtəlif problemlərdən xəbərdarlıq edən mühüm simptomlarından biridir. Üz bölgəsində baş verən şişkinlik təkcə estetik narahatlıq yaratmır, həm də ciddi xəstəliklərin və ya iltihabi proseslərin əlaməti ola bilər. Bu səbəbdən üzün şişməsi zamanı səbəblərin dəqiq müəyyənləşdirilməsi və vaxtında tibbi müdaxilə vacibdir. Üzün şişməsi müxtəlif faktorlar, xəstəliklər və travmalar nəticəsində yarana bilər. Məsələn, allergik reaksiyalar, infeksiyalar, diş və ağız problemləri, böyrək və ürək xəstəlikləri, hormonal pozuntular, dərman reaksiyaları və digər səbəblər üzün şişməsi ilə nəticələnə bilər. Azərbaycanda da üzün şişməsi ilə bağlı müraciətlər artmaqda və tibbi maarifləndirmə tələb olunur.
Üzün şişməsi nədir?
Üzün şişməsi, ya da ödemi, üz toxumalarında maye yığılması nəticəsində yaranan həcm artımıdır. Bu, ümumiyyətlə, toxumaların qıcıqlanması və ya maye balansının pozulması ilə bağlıdır. Üzün müxtəlif hissələrində – göz qapaqları, yanaqlar, çənə, dodaq və alın bölgəsində şişkinlik müşahidə oluna bilər. Şişkinlik həm lokal, həm də ümumi xəstəliklərin nəticəsi ola bilər. Şişkinlik həm sağ və ya sol tərəfdə, həm də simmetrik şəkildə üzün hər iki tərəfində meydana çıxa bilər.
Üzün şişməsinin əsas səbəbləri
1. Allergik reaksiyalar
Allergiya – üzün şişməsinin ən geniş yayılmış səbəblərindən biridir. İmmun sisteminin allergenlərə qarşı aşırı reaksiyası toxumalarda iltihab və maye yığılmasına səbəb olur. Toz, polen, qida məhsulları, dərman preparatları, heyvan tükləri kimi faktorlar allergik reaksiyanı tetikleyebilir. Üzün şişməsi ilə yanaşı qaşınma, qızartı, dəridə sızanaqlar da müşahidə edilir.
2. İnfeksiyalar və iltihablar
Diş, sinüs və ağız boşluğu infeksiyaları (məsələn, diş absesi, sinüzit), üz bölgəsində bakterial və viral infeksiyalar üzün şişməsinə səbəb ola bilər. Bu hallar bəzən yüksək hərarət, ağrı və narahatlıqla müşayiət olunur. İltihablı proseslər toxumalarda maye yığılmasını artırır və şişkinlik yaradır.
3. Travmalar və zədələnmələr
Üz nahiyəsinə alınan zərbələr, kəsiklər, cızıqlar, sınıqlar, əməliyyat sonrası şişkinlik yarana bilər. Bu halda toxumalarda iltihab və maye yığılması baş verir, həmçinin qansızmalar da üzün şişməsinə səbəb olur.
4. Böyrək xəstəlikləri
Böyrək patologiyaları – nefrit, nefroz sindromu və digər xəstəliklərdə bədəndə maye balansı pozulur, natrium və su tutulur, nəticədə üz və digər bədən hissələrində şişkinlik yaranır. Üzün şişməsi xüsusilə səhər saatlarında nəzərə çarpır.
5. Ürək çatışmazlığı və damar problemləri
Ürəyin iş qabiliyyətinin azalması zamanı bədəndə maye yığılır, bu da üz şişkinliyi ilə özünü göstərə bilər. Damarların zəifliyi, limfa axınının pozulması da üzün şişməsinə səbəb olur.
6. Hormonal dəyişikliklər
Hamiləlik, menstruasiya dövrü, tiroid və digər hormonal pozuntular zamanı üz toxumalarında maye yığılması müşahidə edilə bilər. Bu vəziyyət müvəqqəti olub, hormonal tarazlıq bərpa olunanda şişkinlik də keçir.
7. Dərmanların yan təsirləri
Bəzi dərman preparatları (steroidlər, bəzi antihipertenzivlər, antidepresantlar) üzün şişməsinə səbəb ola bilər. Bu halda dərmanın dayandırılması və ya dəyişdirilməsi vacibdir.
8. Qidalanma və həyat tərzi amilləri
Duzun həddindən artıq qəbulu, spirtli içkilərin istifadəsi, yuxusuzluq, stress, yorğunluq üz şişməsini gücləndirə bilər. Bu amillər toxumalarda suyun toplanmasını artırır.
Üzün şişməsi zamanı müşahidə olunan əlamətlər
Üzün şişməsi ilə yanaşı aşağıdakı simptomlar da ola bilər:
- Dəri rənginin dəyişməsi, qızarma, solğunluq
- Ağrı və narahatlıq hissi
- Üzün bəzi hissələrində hərəkət məhdudiyyəti
- Qaşınma, döküntü və ya digər dəri dəyişiklikləri
- Baş ağrısı, nəfəs darlığı (böyrək və ürək problemlərində)
- Yüksək hərarət və ümumi zəiflik (infeksiyalarda)
Üzün şişməsi diaqnozu və müalicə üsulları
Diaqnoz üçün həkim ilkin müayinə aparır, xəstənin tarixçəsini öyrənir, lazım gələrsə, qan analizləri, sidik analizləri, ultrason, rentgen, kompüter tomoqrafiyası kimi laborator və instrumental müayinələr təyin edir. Müalicə səbəbdən asılı olaraq fərqlənir:
- Allergik reaksiyalarda antihistamin preparatlar, steroidlər, allergenlərdən uzaq durmaq.
- İnfeksiyalarda antibiotiklər, antiviral dərmanlar və iltihab əleyhinə vasitələr.
- Böyrək və ürək xəstəliklərində mütəxəssis nəzarəti və xüsusi müalicə proqramları.
- Travma və zədələrdə soyuq kompreslər, ağrı kəsicilər və zəruri hallarda cərrahi müdaxilə.
- Həyat tərzinin dəyişdirilməsi, duz və spirt istifadəsinin məhdudlaşdırılması.
- Dərmanların yan təsirlərində müalicəni həkim nəzarətində dəyişdirmək.
Üzün şişməsinin qarşısının alınması yolları
Sağlam həyat tərzi, balanslı qidalanma, kifayət qədər su içmək, stressdən uzaq olmaq, allergenlərdən qorunmaq, düzgün gigiyena və mütəmadi tibbi müayinələr üzün şişməsinin qarşısını almağa kömək edir. Xüsusilə böyrək və ürək xəstəlikləri riskini azaltmaq üçün erkən profilaktika vacibdir.
Ev şəraitində üzün şişməsini azaltmaq üsulları
- Soyuq kompreslər və maskalar tətbiq etmək
- Başın yüksək vəziyyətdə saxlanması
- Duzlu qidalardan uzaq durmaq
- Bol maye qəbul etmək
- Yuxu rejiminə riayət etmək
- Bitki mənşəli dərman və çaylardan istifadə etmək
Lakin bu üsullar yalnız yüngül hallarda və müvəqqəti təsir üçün uyğundur. Şiddətli və davamlı şişkinlikdə mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
Üzün şişməsi ilə bağlı mitlər və doğru məlumatlar
Bəzi yanlış inanclar üzün şişməsinin sadəcə kosmetik problem olduğu düşüncəsidir. Halbuki, üz şişməsi tez-tez ciddi xəstəliklərin simptomu ola bilər. Digər tərəfdən, sadəcə soyuq havada şişkinlik olacağı fikri də həmişə doğru deyil. Həqiqət odur ki, üzün şişməsi çoxsaylı faktorların və xəstəliklərin nəticəsi ola bilər və düzgün diaqnoz üçün mütəxəssisə müraciət vacibdir.
Üzün şişməsi ilə bağlı ümumi tövsiyələr
Üzün şişməsi müşahidə olunarsa, ilk növbədə səbəb aydınlaşdırılmalı, müvafiq müayinə və müalicə aparılmalıdır. Özbaşına dərman istifadəsi və müalicə gecikdirilməməlidir. Sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma və stress idarəsi uzunmüddətli profilaktika üçün əsasdır. Xüsusilə ürək və böyrək xəstəlikləri olan şəxslər müntəzəm olaraq həkim nəzarətində olmalıdırlar.
Üzün şişməsi müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilən ciddi simptomdur. Onun vaxtında müəyyənləşdirilməsi və düzgün müalicəsi insanın sağlamlığı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Allergiya, infeksiyalar, travmalar, böyrək və ürək xəstəlikləri, hormonal pozuntular kimi geniş səbəblər üzün şişməsini yarada bilər. Azərbaycan cəmiyyətində bu mövzuda maarifləndirmə və tibbi xidmətin inkişafı insan sağlamlığının qorunması üçün vacibdir. Üzün şişməsi ilə bağlı hər hansı narahatlıq zamanı həkimə müraciət edilməli və müvafiq diaqnostika aparılmalıdır.
Ən Çox Verilən Suallar
Üzün şişməsi allergik reaksiyalar, infeksiyalar, travmalar, böyrək və ürək xəstəlikləri, hormonal dəyişikliklər və digər səbəblərdən yarana bilər.
Allergenlərlə təmas nəticəsində toxumalarda iltihab və maye yığılır, bu da şişkinliyə səbəb olur.
Bəli, diş, sinüs, dəri və digər infeksiyalar üzün şişməsinə və ağrısına səbəb ola bilər.
Böyrək funksiyası pozulduqda bədəndə maye toplanır, üz də şişir, xüsusilə səhərlər bu daha çox nəzərə çarpır.
Soyuq kompreslər, duzlu qidalardan uzaq durmaq, kifayət qədər su içmək və istirahət etməklə müvəqqəti azaldıla bilər.
Bəli, xüsusilə davamlı və ağrılı şişkinlikdə həkimə müraciət vacibdir.
Üz bölgəsində şişkinliyi vizual və toxunma ilə qiymətləndirmək mümkündür, lakin dəqiq diaqnoz üçün tibbi müayinə tələb olunur.
Şiddətli ağrı, nəfəs darlığı, yüksək hərarət və şişkinliyin sürətlə artması hallarında dərhal tibbi yardım tələb olunur.
Qan və sidik analizləri, ultrason, rentgen, CT skan və digər instrumental müayinələr təyin edilə bilər.
Bəzi dərmanlar maye tutulmasına səbəb olaraq üz şişməsini yarada bilər.
