Babək : Həyatı, Azadlıq Uğrunda Mübarizə

Babək Azərbaycanın, bütövlükdə Yaxın Şərqin ən böyük milli qəhrəmanlarından və azadlıq uğrunda mübarizənin canlı simvollarından biridir. Onun adı bir neçə əsrdir ki, xalqımızın milli şüurunda müqavimət, ədalət, cəsarət və vətənpərvərlik rəmzi kimi səslənir. Babəkin həyat yolu, siyasi fəaliyyətləri, tarixi şəxsiyyəti və ərəblərin zülmünə qarşı başlatdığı Bəzz qalası mübarizəsi Azərbaycan tarixində və ümumşərq sivilizasiyasında xüsusi yer tutur. Babək, öz zamanında ərəblərin xilafət rejiminə qarşı çıxmaqla, milli-mədəni dəyərləri qorumaq, ölkəsini və xalqını yadelli işğalçılardan azad etmək istəyən böyük bir azadlıq ideoloqu kimi tarixə düşmüşdür.

Babəkin doğum yeri və ailəsi

Babək ibn Müzəllə 798-ci ildə, Azərbaycanın cənub-şərqində yerləşən Bəzz (indiki Ərdəbil vilayəti yaxınlığında) adlı bir kənddə, kəndli ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun uşaqlıq illəri haqqında məlumatlar olduqca azdır. Tarixi mənbələr Babəkin ailəsinin kasıb, lakin yüksək mənəviyyata sahib insanlar olduğunu bildirir. Babəkin valideynləri onu hələ uşaq yaşlarından azadlıq, ədalət, haqq uğrunda mübarizəyə sövq edən ənənələrdə böyütmüş, qədim türk və yerli Azərbaycan əfsanələrini ona aşılamağa çalışmışlar.

Xəlifəlik rejimi və Babəkin formalaşdığı mühit

Babəkin yaşadığı dövrdə Azərbaycan və ətraf Şərq ölkələri Ərəb Xilafətinin hakimiyyəti altında idi. Yerli əhali ağır vergilər, məcburi köçürmələr, dil, din və mədəniyyət sahəsində basqılar, sosial bərabərsizliyin dərinləşməsi ilə üzləşirdi. Xilafət yerli əhalinin öz dəyərlərini yaşatmasına imkan vermirdi. Bu siyasi, iqtisadi və sosial böhran, milli ruhun oyanması üçün münbit şərait yaratmışdı. Babək kimi gənclər xalq arasında gizli azadlıq ideyalarını yaymağa başlayır, haqsızlığa qarşı çıxmağın yolunu axtarırdılar.

Xürrəmi hərəkatı və Babəkin liderliyi

Babəkin tarixi əhəmiyyəti əsasən Xürrəmi hərəkatı ilə bağlıdır. Xürrəmilər – ərəblərin zülmünə, istismara və dini təzyiqlərə qarşı, milli azadlıq, sosial bərabərlik, ədalət prinsipləri uğrunda mübarizə aparan gizli təşkilat idi. Bu hərəkatın kökləri Mazdak və Mani təlimlərinə, qədim Azərbaycan xalq etiqadlarına, insanpərvərlik və ədalət ideyalarına əsaslanırdı. Babək gənc yaşlarından xürrəmi ideyalarının təsiri altına düşmüş, xalq arasında cəsarət, ədalət, bərabərlik və vətənpərvərlik ruhunu aşılamışdır.

Babəkin parlaq liderlik keyfiyyətləri, təşkilatçılıq bacarığı, xalq arasında nüfuzu və hərbi istedadı onu Xürrəmi hərəkatının başçısına çevirdi. O, Bəzz qalasında mərkəzləşmiş silahlı müqavimət yaradaraq, onillərlə davam edən gerilla müharibəsinə rəhbərlik etdi.

Bəzz qalası və xalq müqaviməti

Babəkin adı ilə bağlı ən məşhur tarix və əfsanələrdən biri Bəzz qalasının müdafiəsi ilə bağlıdır. Bəzz qalası Azərbaycanın cənub-qərbində, Ərdəbil vilayəti yaxınlığında, əlçatmaz qayalıqlarda yerləşən güclü müdafiə istehkamı idi. Burada Babəkin başçılığı ilə minlərlə silahlı xürrəmi və yerli əhali uzun illər ərzində ərəblərin ağır hücumlarına, mühasirəsinə və zorakılığına müqavimət göstərdi. Qala həm müharibə strategiyası baxımından, həm də milli ruhun, azadlıq ideyalarının qorunduğu rəmzi məkan kimi tarixi əhəmiyyət daşıyırdı. Xürrəmi döyüşçüləri əfsanəvi qəhrəmanlıqlar göstərərək, Xilafət qoşunlarına ağır zərbələr endirdilər.

Babəkin siyasi və hərbi fəaliyyəti

Babək müharibənin ilk illərində əsasən gerilla üsulları, qəfil hücumlar, pusqular, gizli müqavimət üsullarından istifadə edirdi. Onun rəhbərliyi altında xürrəmi döyüşçüləri Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, həmçinin Şimali İran, Arran, Şirvan, Dağıstan ərazisində uğurlu döyüşlər aparmışlar. Babək düşmənin zəif tərəflərindən məharətlə istifadə edir, xalq arasında dəstəyini daim artırırdı. O, sosial ədalətsizlik, dil və din basqısı, ağır vergi siyasəti, feodal və ərəb hakimi sinfinin hegemoniyasına qarşı mübarizə aparırdı.

Babək uzun illər ərzində xilafət ordusuna qarşı 20-dən çox böyük döyüş aparmış və onların əksəriyyətində qalib gəlmişdir. Bəzi mənbələrə görə, xilafət ordusunun minlərlə döyüşçüsü məhz Babəkin təşkil etdiyi mübarizə nəticəsində məhv edilmişdir. Onun taktikası və döyüş bacarığı dövrün ən güclü ordularını belə çaşqınlığa salırdı.

Babəkin ideologiyası və xalqın birliyi

Babəkin əsas məqsədi xalqın birliyinə nail olmaq, dini, irqi və sosial fərqləri aradan qaldırmaq, azad və bərabər cəmiyyət qurmaq idi. O, yalnız azərbaycanlılara deyil, regionun digər xalqlarına – talış, ləzgi, kürd, fars, tat və digər etnoslara da müraciət edərək, ərəblərin işğalına qarşı ümumi müqavimət cəbhəsi qururdu. Onun təlimində bərabərlik, qadın-kişi hüquqlarının qorunması, əmək və sosial rifah məsələləri də mühüm yer tuturdu. Babək xalqın rəmzi olaraq milli həmrəyliyin, azadlıq ideyalarının yayılmasında böyük rol oynadı.

Babəkin məğlubiyyəti və faciəvi sonu

Onillərlə davam edən mübarizədən sonra Xilafət qoşunları Babəkin ətrafını tamamilə mühasirəyə aldı. Əfsanələrə görə, Babək yaxın silahdaşlarının bir hissəsinin xəyanəti nəticəsində, Bəzz qalasının düşməsi ilə əsir alındı. O, Bağdada, xilafət mərkəzinə gətirildi və burada faciəvi şəkildə edam olundu. Babəkin edamı tarixdə təkcə fiziki bir insanın deyil, azadlıq və müqavimət ideyasının simvolik bir məğlubiyyəti kimi qiymətləndirilir. Lakin xalq yaddaşında o, hər zaman mübariz, qorxmaz və ideallarına sadiq bir lider kimi yaşayır.

Babəkin Azərbaycan və dünya tarixində yeri

Babəkin adı təkcə Azərbaycanın deyil, ümumilikdə Yaxın Şərq və islam aləminin azadlıq uğrunda mübarizə tarixində mühüm rol oynayır. Onun şəxsiyyəti Orta əsr ərəb, fars, erməni, Bizans və Avropa salnamələrində geniş əks olunmuşdur. Qərb tarixçiləri Babəki “Şərqin Spartakusu”, “əzəli azadlıq qəhrəmanı” kimi qiymətləndirirlər. Azərbaycanda Babək adına şəhər, rayon, çoxsaylı küçə və məkanlar, ədəbiyyatda və incəsənətdə ona həsr olunan əsərlər, filmlər və heykəllər vardır. Hər il minlərlə insan Babəkin qəhrəmanlığını yad edir, onun adını yaşadır.

Babək ideyasının müasir cəmiyyət üçün əhəmiyyəti

Babək bu gün də azadlıq, milli kimlik, sosial ədalət, vətənpərvərlik və mübarizə ruhunun ən ali simvoludur. Onun adı müasir dövrdə Azərbaycan gəncləri üçün milli qürur, yenilməz iradə, vətənə sədaqət nümunəsi kimi təbliğ edilir. Babəkin ideyası, azadlıq və xalq birliyi uğrunda mübarizə prinsipi hər zaman aktualdır və gələcək nəsillər üçün örnək olaraq qalacaq.

Babək Azərbaycan xalqının tarixində və mədəniyyətində azadlıq, mübarizə və milli qürurun simvolu olaraq qalır. Onun həyat yolu, mübarizəsi, idealları və faciəvi sonu – bütün bunlar yalnız keçmişin bir səhifəsi deyil, bu gün də xalqımız üçün örnək, güc və ruh mənbəyidir. Babəkin irsi Azərbaycançılıq düşüncəsinin, müasir milli dövlətçilik ideyalarının və vətənpərvərlik hissinin əsas dayaqlarından biridir. Onun xatirəsi həm tarixçilər, həm yazıçılar, həm də hər bir azərbaycanlı tərəfindən həmişə yaşadılır, hörmət və ehtiramla yad edilir.

Ən Çox Verilən Suallar