Bəstəkarlarımız : Görkəmli Azərbaycan Bəstəkarları

Bəstəkarlar – musiqi dünyasında yaradıcı zəka və estetik düşüncənin simvoludur. Onlar zaman-zaman xalqın hisslərini, milli yaddaşını, fəlsəfi baxışlarını, mədəni dəyərlərini notlar vasitəsilə ifadə edib insanları düşündürən, ilhamlandıran və cəmiyyətin mədəni inkişafına təsir edən şəxsiyyətlərdir. Xüsusilə Azərbaycan bəstəkarları tarixən həm Şərq, həm Qərb musiqisinin incəliklərini birləşdirərək, milli-mənəvi irsimizin, klassik muğamlarımızın və Avropa musiqi ənənələrinin harmoniyasını yaradıblar. Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti, xüsusən də peşəkar bəstəkar məktəbi son yüz ildə özünəməxsus inkişaf yolu keçib, dünya miqyasında şöhrət qazanıb. Bu məktəbin baniləri və davamçıları bir çox beynəlxalq festivalların, müsabiqələrin qalibi olub, əsərləri yüz minlərlə insanın həyatında iz buraxıb. Bəstəkarlarımızın fəaliyyəti təkcə musiqi dünyasında deyil, həm də teatrda, kinoda, maarifçilikdə və ictimai həyatın müxtəlif sahələrində özünü göstərir. Onların hər biri Azərbaycan xalqının ruhunun, tarixinin və taleyinin musiqidə ifadəsinə çevrilmişdir.

Bəstəkar kimdir və onun rolu

Bəstəkar – musiqi əsərlərinin müəllifidir; yəni istənilən janrda – simfonik, vokal, kamera-instrumental, səhnə, kino və ya tətbiqi musiqi nümunələrini yaradan, melodiyaları və harmoniya dünyasını doğuran yaradıcı şəxsdir. Bəstəkar həm klassik, həm də müasir dövrdə cəmiyyətin estetik zövqünün formalaşmasında, milli kimliyin inkişafında, tarixi hadisələrin sənətə çevrilməsində mühüm rol oynayır. O, musiqi vasitəsilə insanın ən incə hisslərini, həyat fəlsəfəsini və düşüncə tərzini auditoriyaya çatdırır. Əsrlər boyu bəstəkarlar tarixin, xalq ədəbiyyatının, dini və fəlsəfi dünyagörüşün bədii təcəssümü ilə məşğul olublar. Xalq mahnılarını, muğamları, klassik poeziyanı, müasir dövrün motivlərini musiqidə birləşdirib yeni bədii reallıq yaradıblar.

Azərbaycanda bəstəkar məktəbinin yaranması və inkişafı

Azərbaycanda peşəkar bəstəkar məktəbinin əsası XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində qoyulub. Şərq və Qərb musiqi mədəniyyətinin qovuşduğu bir məkanda yaşayan Azərbaycan bəstəkarları həm xalq musiqisi ənənələrinə söykəniblər, həm də Avropa klassik musiqisinin nailiyyətlərini mənimsəyiblər. 1908-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operası təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Şərq dünyasının ilk operası kimi tarixə düşdü. Bu hadisə Azərbaycan musiqisində yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu və ölkədə bəstəkar sənətinin peşəkar istiqamətdə inkişafına təkan verdi. Sonrakı illərdə Bakı Musiqi Məktəbinin, Bakı Konservatoriyasının yaradılması gənc bəstəkarların formalaşmasına şərait yaratdı.

Görkəmli Azərbaycan bəstəkarları və onların fəaliyyəti

Azərbaycan musiqisinin inkişafı ilə bağlı adları tarixə yazılan bir çox görkəmli bəstəkarlarımız olub:

• Üzeyir Hacıbəyli – Azərbaycanın peşəkar musiqi məktəbinin banisi, ilk opera, operetta və simfonik əsərlərin müəllifi, “Arşın mal alan”, “Koroğlu” kimi əsərlərlə dünya şöhrəti qazanıb.
• Qara Qarayev – XX əsr Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin liderlərindən, simfonik və balet musiqisinin inkişafında mühüm rol oynamış, “Yeddi gözəl” baletinin, “İldırımlı yollarla” simfoniyasının müəllifidir.
• Fikrət Əmirov – simfonik muğam janrının yaradıcısı, “Şur”, “Kürd-ovşarı”, “Gülüstan” simfonik muğamlarının müəllifi, lirizmi və milli koloritlə seçilən əsərlər bəstələyib.
• Soltan Hacıbəyov – “Qız qalası” baleti, uşaq operaları və monumental simfonik əsərləri ilə tanınır.
• Tofiq Quliyev – estrada və kino musiqisinin, retro mahnıların yaradıcısı, onlarla filmin və teatr tamaşasının musiqisinin müəllifidir.
• Səid Rüstəmov – xalq çalğı alətləri orkestrinin banilərindən, xalq musiqisinin yenilikçi təbliğatçısı.
• Vasif Adıgözəlov, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Əşrəf Abbasov, Əziz Əzizli, Polad Bülbüloğlu, Emin Sabitoğlu, Oqtay Zülfüqarov, Arif Məlikov, Ramiz Mustafayev, Rauf Hacıyev, Ağadadaş Ağayev və bir çox başqaları Azərbaycanın musiqi xəzinəsinə əvəzsiz töhfələr veriblər.

Həmçinin, Azərbaycan qadın bəstəkarları – Şəfiqə Axundova, Ağabacı Rzayeva və başqaları da musiqimizdə önəmli iz qoyublar.

Dünya musiqisində tanınmış bəstəkarlar

Dünya musiqisinin inkişafında aşağıdakı bəstəkarların adları həmişə yüksək hörmətlə çəkilir:

• Lüdviq van Bethoven (Almaniya)
• Volfqanq Amadey Motsart (Avstriya)
• İohann Sebastyan Bax (Almaniya)
• Petr Çaykovski (Rusiya)
• Cüzeppe Verdi (İtaliya)
• Frans Şubert (Avstriya)
• Friderik Şopen (Polşa)
• Antonio Vivaldi (İtaliya)
• Yohann Ştraus (Avstriya)
• Klod Debüssi (Fransa)
• Sergey Raxmaninov (Rusiya)

Bu bəstəkarlar dünya musiqi mədəniyyətinə operalar, simfoniyalar, baletlər, kamera-instrumental əsərlər bəxş edərək musiqinin universal dildə danışmasına imkan yaradıblar.

Azərbaycan bəstəkarlarının irsi və musiqi janrları

Azərbaycan bəstəkarları simfonik musiqi, opera, operetta, kamera musiqisi, xor əsərləri, kino və teatr musiqisi, retro estrada və xalq musiqisinin yeni formalarına öz töhfələrini veriblər. “Koroğlu”, “Leyli və Məcnun”, “Arşın mal alan”, “Yeddi gözəl”, “Sevil”, “Gəlin qayası”, “Babək” kimi əsərlər dünya səhnələrində ifa olunur. Simfonik muğam janrı isə xüsusilə Fikrət Əmirovun adı ilə bağlıdır.

Bəstəkarların milli musiqiyə təsiri

Bəstəkarlar xalq mahnılarını, muğamları, aşıq havalarını, rəqs motivlərini işləyərək onları simfonik dilə çeviriblər. Bu, Azərbaycan musiqisində milliliyin, özünəməxsusluğun əsas şərtidir. Bəstəkarlarımız həm də muğam-tradisiya və Avropa harmoniyasını birləşdirən unikal sintez yaradaraq, dünya musiqisində fərqli Azərbaycan üslubunun formalaşmasına səbəb olublar.

Bəstəkarların təhsili və musiqi məktəbləri

Azərbaycanda bəstəkar təhsilinin əsas mərkəzləri Bakı Musiqi Akademiyası, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Kolleci və bir sıra musiqi məktəbləridir. Bu ocaqlarda bəstəkarlıq üzrə professional hazırlıq həyata keçirilir, yeni nəslin yetişməsinə böyük diqqət ayrılır.

Bəstəkarlar və cəmiyyət

Azərbaycan bəstəkarları təkcə musiqi yaradıcılığı ilə yox, həm də maarifçilik fəaliyyəti, ictimai təşəbbüsləri, milli dirçəliş hərəkatındakı rolu ilə də tanınıb. Onlar həm gənc musiqiçilərin yetişməsində, həm də xalqın musiqi zövqünün formalaşmasında böyük rol oynayıblar. Opera, balet və simfonik əsərlər vasitəsilə milli kimliyimizin, tarixi yaddaşımızın qorunmasına və dünyaya tanıdılmasına çalışıblar.

Müasir dövrdə bəstəkar fəaliyyəti

Hazırda da Azərbaycan bəstəkarları milli musiqinin inkişafına, yeni janrların yaranmasına, beynəlxalq arenada ölkəmizin təmsil olunmasına böyük töhfə verirlər. Gənc bəstəkarlar – Xəyyam Mirzəzadə, Cavanşir Quliyev, Azər Dadaşov və digərləri yeni dövr musiqisinin avanqard istiqamətlərini təmsil edir, müasir musiqi dilini klassika ilə vəhdətdə inkişaf etdirirlər.

Görkəmli Azərbaycan bəstəkarlarının fəaliyyəti, yaradıcılığı və irsi milli musiqimizin qızıl fondunu təşkil edir. Onlar təkcə musiqi əsərləri ilə deyil, vətənpərvərlik ruhu, mənəvi dəyərlər və zəngin bədii düşüncə ilə də Azərbaycan xalqının həyatında xüsusi yer tuturlar. Musiqi mədəniyyətimizin bu dəyərli simaları həm ölkə daxilində, həm də dünya miqyasında milli-mənəvi kimliyimizin, mədəniyyətimizin ən parlaq təmsilçiləridir. Onların hər biri tarixdə unudulmaz iz qoyub və gələcək nəsillər üçün örnəkdir.

Ən Çox Verilən Suallar