Biyan kökü, minilliklərdir Asiya və Yaxın Şərq mədəniyyətlərində həm xalq təbabətinin, həm də alternativ müalicə üsullarının ayrılmaz hissəsi olub. Onun tərkibindəki qliserizin, flavonoidlər, efir yağları və bir çox digər aktiv maddələr orqanizmin müxtəlif problemlərinə qarşı istifadə olunur. Azərbaycanda və regionda biyan kökü əsasən respirator xəstəliklərdə, immunitetin gücləndirilməsində və iltihab proseslərinin qarşısının alınmasında məşhurdur. Əhalinin təbii məhsullara artan marağı ilə yanaşı, biyan kökünün bazardakı qiyməti, orijinallığı və satış şərtləri daim aktuallığını qoruyur.
Biyan kökünün kommersiya dəyəri son illər həm yerli, həm də idxal məhsulları üzrə dəyişkənlik göstərir. Qiymətə təsir edən əsas amillər arasında məhsulun mənşə ölkəsi, təbii və ya emal olunmuş vəziyyəti, çəkisi, qablaşdırma forması və satış şəbəkəsi dayanır. Azərbaycanda biyan kökü əsasən apteklərdə, fitoterapiya mağazalarında, bazarlarda və kənd təsərrüfatı yarmarkalarında satılır. Qiymət fərqlilikləri isə həm mövsümi, həm də bazar şərtlərindən asılı olaraq dəyişə bilər. Təbii və sertifikatlaşdırılmış biyan kökünün bazar dəyəri emal olunmuş və ya aşağı keyfiyyətli məhsullardan daha yüksək olur. Satışda olan müxtəlif variantlar – qurudulmuş kök, toz, ekstrakt və hətta kapsul formasında – alıcılara geniş seçim imkanları yaradır.
Biyan Kökünün Botanik Xüsusiyyətləri
Biyan kökü (Glycyrrhiza glabra) paxlalılar fəsiləsinə aid çoxillik bitkidir və əsasən çay, göl, su hövzələrinə yaxın, rütubətli torpaqlarda yetişir. Bitkinin kök hissəsi, adətən əkildiyi ildən 3-4 il sonra toplanır və bu zaman tərkibində aktiv maddələr maksimal olur. Kökün xarici rəngi açıq-qəhvəyi, iç hissəsi isə sarımtıl, şirin və ətirli olur.
Biyan kökü əsasən Orta Asiya, İran, Azərbaycan və Aralıq dənizi hövzəsində yayılıb. Botanik baxımdan kökün tərkibi enerji verən karbohidratlar, qliserizin və mineral maddələrlə zəngindir. Kök hissəsinin düzgün və optimal dövrdə toplanması məhsulun keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərir.
Kimyəvi Tərkibi Və Tibbə Faydaları
Biyan kökünün ən əsas aktiv maddəsi qliserizin, saponinlər, flavonoidlər, polisaxaridlər və efir yağlarıdır. Bu maddələr orqanizmin immun sistemini gücləndirir, antiviral və antibakterial təsir göstərir, selikli qişaların bərpasını sürətləndirir. Biyan kökünün antioksidant, iltihabəleyhinə və antiallergik xüsusiyyətləri elmi araşdırmalarla sübut olunub.
Müasir təbabətdə biyan kökünün soyuqdəymə, bronxit, öskürək, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, dəri problemləri və hətta bəzi xroniki xəstəliklərin profilaktikasında faydalı təsiri qeyd olunur. Təbii əlavələr və bitki tərkibli preparatlar tərkibində biyan kökü geniş istifadə edilir.
Biyan Kökünün İstifadə Sahələri
Ənənəvi və müasir tibbdə biyan kökü müxtəlif formada istifadə olunur: qurudulmuş kök, toz, dəmləmə, ekstrakt, məlhəm və hətta kapsul şəklində. Azərbaycan xalq təbabətində əsasən dəmləmə və həlim kimi istifadə edilir. Əczaçılıq və qida sənayesində isə biyan kökünün ekstraktı müxtəlif qarışıqların və kosmetik vasitələrin tərkibinə əlavə olunur.
Dərman preparatları ilə yanaşı, biyan kökü konfet, şirniyyat, içki və çayların tərkibində də istifadə edilir. Onun təbii şirinliyi şəkər əvəzedicisi kimi xüsusilə diabet xəstələri üçün faydalıdır. Bu baxımdan, biyan kökü həm müalicəvi, həm də qida dəyərinə malikdir.
Biyan Kökünün Qiymətinə Təsir Edən Amillər
Biyan kökünün qiyməti bazarda bir sıra əsas göstəricilərlə müəyyən olunur. Əsas faktorlar arasında məhsulun mənşəyi, yetişdirilmə və toplama texnologiyası, təbii və ya emal olunmuş vəziyyətdə olması, çəkisi və qablaşdırma növü var. Ən bahalı biyan kökü ekoloji təmiz şəraitdə, əl ilə toplanmış, laborator analizdən keçmiş və sertifikatlaşdırılmış məhsullardır.
Mövsümi amillər, məhsulun tədarük yolu, idxal və ixrac rüsumları da qiymətə təsir edir. İxrac olunan biyan kökü adətən daxili bazardan daha yüksək qiymətlə satılır. Aptek və onlayn satış platformalarında, xüsusilə ekoloji və orqanik məhsulların dəyəri yüksək olur.
Qiymət Cədvəli: Satış Forması Və Bazardakı Orta Qiymətlər
Biyan kökü müxtəlif formalarda təklif olunur və hər bir forma üçün qiymət fərqlidir. Aşağıda Azərbaycan bazarı üzrə ən çox rast gəlinən məhsul növləri və qiymət diapazonu göstərilir:
| Məhsul Növü | Orta Qiymət (100 qr) | Satış Yeri | Mövsümi Fərqlər |
|---|---|---|---|
| Qurudulmuş kök | 4-7 AZN | Aptek, fitomarket | Yayda ucuz, qışda baha |
| Toz və ya əzilmiş kök | 5-8 AZN | Bazar, aptek | Qiymət sabitdir |
| Ekstrakt, kapsul | 8-15 AZN | Aptek, onlayn | Qiymət yüksəkdir |
Qiymət cədvəlinə nəzər salanda görmək olur ki, ən əlçatan forma qurudulmuş biyan köküdür. Onun bazardakı qiyməti apteklərdə və fitomarketlərdə oxşardır, lakin markalı və qablaşdırılmış məhsulların qiyməti həmişə daha yüksək olur.
Satış Qaydaları Və Seçim Kriteriyaları
Biyan kökü apteklərdə, təbii məhsul mağazalarında, fitoterapiya dükkanlarında və kənd təsərrüfatı yarmarkalarında satılır. Onlayn alış-verişdə məhsulun orijinallığı, sertifikatları və satıcının etibarlılığı diqqətə alınmalıdır. Qablaşdırılmış məhsullar keyfiyyətə və gigiyenaya görə üstün hesab olunur.
Alıcılar üçün ən vacib məqam məhsulun orijinallığı, təravət və düzgün saxlanma şəraitidir. Etiketdə istehsal tarixi, son istifadə müddəti, sertifikat nömrəsi və saxlanma qaydaları göstərilməlidir. Keyfiyyətli biyan kökü qoxulu, şirin və köhnə ləkəsiz olur.
Biyan Kökünün Saxlanması Və Qorunma Qaydaları
Biyan kökü günəş işığından uzaq, sərin, quru və hava keçirməyən qablarda saxlanmalıdır. Qurudulmuş kökün keyfiyyəti zamanla aşağı düşə bilər, buna görə də məhsulu 12 ay müddətində istifadə etmək tövsiyə olunur. Rütubət, temperatur və həşərat təsiri keyfiyyətə mənfi təsir edə bilər.
Biyan kökü qablaşdırmasında təlimatlar, istifadə qaydası və saxlanma şəraiti detallı göstərilir. Təhlükəsiz və faydalı istifadə üçün bu tələblərə riayət edilməlidir.
Biyan Kökü İdxalı Və Yerli İstehsal
Azərbaycanda həm yerli, həm də idxal biyan kökü satılır. İran, Türkiyə, Çin və Özbəkistan əsas idxalçılardır. Yerli məhsullar adətən ucuz və daha təravətli olur, lakin keyfiyyətli idxal məhsulları da bazarda böyük yer tutur.
İdxal məhsullarında qiymət rüsumlar, logistik xərclər və ölkədaxili tələbatla artır. Yerli biyan kökünün isə qiyməti kənd təsərrüfatı mövsümü və məhsuldarlıqla dəyişir.
Biyan kökü, Azərbaycan bazarında və regionda həm təbii vasitə kimi, həm də alternativ tibbin dəyərli komponenti kimi öz mövqeyini qoruyur. Qiyməti əsasən keyfiyyət, mənşə, mövsüm və satış forması ilə müəyyən olunur. Tələbatın artması və ekoloji məhsullara maraq, biyan kökünün həm ənənəvi, həm də müasir istifadəsini daha da populyar edir. Hər bir istehlakçı məhsul seçərkən keyfiyyətə, saflığa, saxlama və istifadə təlimatlarına xüsusi diqqət yetirməlidir. Bazarda müxtəlif variantlar və qiymət diapazonu hər kəsin büdcəsinə uyğun seçim etməsinə şərait yaradır. Biyan kökü sağlamlıq və immunitet baxımından əhəmiyyətli olduğu üçün, uzun illər bazarda aktual olaraq qalacaq.
Ən Çox Verilən Suallar
Biyan kökü (Glycyrrhiza glabra) paxlalılar fəsiləsinə aid çoxillik bitkidir və əsasən Orta Asiya, İran, Azərbaycan və Aralıq dənizi regionlarında yetişir. Əsasən çay və göl sahillərində, rütubətli torpaqlarda bitir. Kök hissəsi 3-4 illik bitkilərdən toplanır. Onun təbii şəraitdə böyüməsi keyfiyyətə müsbət təsir edir.
Qiymətə məhsulun mənşə ölkəsi, təbii və ya emal vəziyyəti, çəkisi, qablaşdırma forması, satış yeri və mövsüm təsir edir. Ekoloji təmiz, əl ilə toplanmış, sertifikatlaşdırılmış məhsullar daha baha olur. İdxal məhsulları adətən daxili bazardan yüksək qiymətə satılır. Qablaşdırılmış məhsullar keyfiyyətinə görə bahadır.
Bazarda əsasən qurudulmuş kök, toz, ekstrakt, kapsul və hətta dəmləmə üçün paketlər formasında satılır. Qurudulmuş kök ənənəvi istifadə üçün daha əlçatan və ucuzdur. Ekstrakt və kapsullar istifadədə rahatlıq və tez təsir üçün seçilir. Alış zamanı məqsədə və keyfiyyətə diqqət edilməlidir.
Biyan kökü antiviral, immunmodulyator, iltihabəleyhinə və selikli qişaları bərpaedici təsirə malikdir. Xalq təbabətində öskürək, soyuqdəymə, bronxit və mədə-bağırsaq problemlərində istifadə olunur. Antioksidant tərkibi orqanizmi zərərli təsirlərdən qoruyur. Dəri və kosmetik məhsullarda da geniş yayılıb.
Qurudulmuş biyan kökü günəş şüasından uzaq, sərin, quru və hava keçirməyən qablarda saxlanmalıdır. Rütubət və həşərat məhsulun keyfiyyətini azalda bilər. Qablaşdırılmış məhsullar isə adətən 12 ayadək təravətini saxlayır. İstifadə müddətinə və şəraitinə diqqət yetirilməlidir.
Bəli, yaz-yay mövsümündə təzə məhsul çox olduğu üçün qiymət nisbətən aşağı olur. Payız və qış aylarında isə tədarük azaldığına görə qiymət bahalaşır. İdxal məhsullarında bu fərq daha az hiss olunur. Hər halda, mövsümi dəyişiklik bazara təsir göstərir.
Ən etibarlı mənbələr apteklər, sertifikatlı fitomarketlər və orqanik məhsul dükanlarıdır. Onlayn alışda satıcı haqqında rəy və sertifikatlara baxmaq lazımdır. Kənd yarmarkalarında da təzə biyan kökü tapmaq mümkündür, lakin keyfiyyətə diqqət yetirmək vacibdir. Hər zaman orijinallıq və saflıq əsas seçim meyarı olmalıdır.
Biyan kökü kosmetologiyada dəri ağardıcı, iltihabəleyhinə və bərpaedici təsirə malikdir. Krem, losyon, maska və şampunların tərkibində istifadə olunur. Təbii antioksidant və vitamin tərkibi dəriyə parlaqlıq və elastiklik verir. Həssas dəriyə və problemlərə qarşı effektivdir.
Bəli, hamiləlik, laktasiya, hipertoniya, bəzi böyrək və ürək xəstəlikləri zamanı istifadə məsləhət deyil. Uzun müddətli və dozası aşan istifadə əlavə təsirlərə səbəb ola bilər. Hər zaman həkimlə məsləhətləşmək lazımdır. Uşaqlarda və yaşlılarda istifadə xüsusi diqqət tələb edir.
Biyan kökü əsasən İran, Türkiyə, Çin, Özbəkistan və Azərbaycan kimi ölkələrdən ixrac və idxal olunur. İdxalda məhsulun sertifikatlaşdırılması, keyfiyyətə nəzarət və rüsumlar tətbiq olunur. Yerli məhsullar isə kənd təsərrüfatı yarmarkalarında və daxili bazarda satılır. Bütün satışlarda standartlara riayət olunmalıdır.
