vropanın cənub-şərqində, Balkan yarımadasının qəlbində yerləşən Bosniya və Herseqovina, tarixi, təbiəti, mədəniyyəti və dramlı siyasi keçmişi ilə fərqlənən unikal bir ölkədir. Bu dövlət özündə fərqli etnik, dini və mədəni rəngarəngliyi birləşdirərək Şərq və Qərbin kəsişməsində yerləşir. Ölkənin ərazisində qədim zamanlardan bəri müxtəlif sivilizasiyalar, imperiyalar və xalqlar iz qoyub. Bosniya və Herseqovina bu gün də Avropada öz tolerantlığı, çoxmillətli quruluşu, həmçinin müharibə yaralarının hələ də sağalmadığı bir məkan kimi tanınır.
Sarayevo şəhəri yalnız Bosniya və Herseqovinanın paytaxtı deyil, həm də Osmanlı, Avstriya-Macarıstan və sosialist Yuqoslaviya dövrlərinin mirasını özündə yaşadan canlı bir tarixi arxivdir. Burada Avropa və Şərq ənənələrinin, mədəniyyətinin qovuşduğu bir mühit formalaşıb. Bosniya və Herseqovina həmçinin, mavi gölləri, sıx meşələri, dağlıq mənzərələri və qonaqpərvər insanları ilə turistlər üçün cəlbedici istiqamət sayılır. Bununla yanaşı, ölkənin siyasi strukturu, 1992-1995-ci illər Bosniya müharibəsinin yaratdığı izlər və bu günə qədər davam edən mürəkkəb etnik münasibətlər, Bosniyanın gündəmini müəyyənləşdirir.
Bosniya və Herseqovina tarix boyu Balkanlarda sabitliyin və qarşıdurmanın simvolu kimi çıxış edib. Burada yaşayan bosniyaklar, xorvatlar və serblər müxtəlif mədəniyyət və dinləri təmsil edərək, ölkənin multikultural simasını formalaşdırır. Müasir Bosniya və Herseqovina, bütün çətinliklərə baxmayaraq, inkişaf, Avropa İttifaqına inteqrasiya, sülh və birlik yolunda irəliləyir.
Tarixi İnkişaf Və Siyasi Strukturu
Bosniya və Herseqovinanın tarixi qədim illərə, ilk iltisal tayfalarına və Roma dövrünə gedib çıxır. Orta əsrlərdə Bosniya Krallığı, daha sonra isə Osmanlı İmperiyasının tərkibində olub. XIX əsrin sonlarında Avstriya-Macarıstan İmperiyası bölgəyə nəzarət edib və burada bir sıra islahatlar aparıb.
XX əsrdə Bosniya və Herseqovina sosialist Yuqoslaviya tərkibində muxtar respublika statusu alıb. 1992-ci ildə müstəqillik elan etdikdən sonra isə etnik qarşıdurmalar və Bosniya müharibəsi ölkənin tarixində dərin iz buraxıb. Müharibədən sonra qəbul edilən Dayton Sülh Sazişi ölkənin mürəkkəb federativ-siyasi strukturunu müəyyən edib.
Əhali Və Etnik Tərkib
Ölkənin əhalisi təxminən 3,2 milyon nəfərdir və burada əsas etnik qruplar – bosniyaklar, serblər və xorvatlar yaşayır. Hər bir etnik qrup özünün dini, adət-ənənəsi və dili ilə seçilir. Bosniya və Herseqovina həmçinin, az sayda yəhudi, qaraçılar və digər azsaylı xalqlar üçün də vətəndir.
Dini müxtəliflik də ölkənin sosial həyatında əsas rol oynayır: müsəlman bosniyaklar, pravoslav serblər və katolik xorvatlar burada sülh içində birgə yaşayırlar. Bu müxtəliflik cəmiyyətin gündəlik həyatına və mədəniyyətinə rəng qatır.
Coğrafi Mövqe Və Təbiət
Bosniya və Herseqovina Adriatik dənizinin yaxınlığında, dağlıq və meşəlik ərazidə yerləşir. Ölkənin qərbində və cənubunda yüksək dağlar, mərkəzində isə geniş vadilər və meşələr var. Neretva, Drina və Sava kimi çaylar ölkənin əsas su hövzələrini təşkil edir.
Ölkənin iqlimi əsasən mülayim-isti yay, soyuq və qarlı qış ilə xarakterizə olunur. Bosniyanın şimalında meşəlik, cənubunda isə daha quraq, subtropik təbiətə rast gəlinir.
İqtisadiyyatın Xüsusiyyətləri
Bosniya və Herseqovina iqtisadiyyatı əsasən xidmət sahəsi, sənaye və kənd təsərrüfatı üzərində qurulub. Ölkənin təbii ehtiyatları – kömür, dəmir filizi, boksit, meşə və su resursları iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayır.
Sənaye sektorunda əsas məhsullar metallar, elektrik avadanlıqları, tekstil və qida məhsullarıdır. Turizm də son illərdə sürətlə inkişaf edir, xüsusilə təbiət və tarixi abidələr ölkəyə çoxlu turist cəlb edir.
Mədəniyyət Və Ənənələr
Bosniya və Herseqovina zəngin mədəni irsi və özünəməxsus adət-ənənələri ilə seçilir. Ölkənin musiqisi, folkloru, milli geyimləri və memarlığı həm Osmanlı, həm də Avropa təsirlərini özündə birləşdirir. Sarayevo Film Festivalı, Mostar Köprüsü və Vışeqrad’dakı Drina üzərindəki körpü ölkənin mədəniyyətinin simvollarıdır.
Ənənəvi mətbəxi də çox zəngindir: bosniya kababı, börek, baklava və müxtəlif ət yeməkləri yerli və xarici turistlərin diqqətini cəlb edir. Mədəniyyətə dinin və multikultural ənənələrin təsiri burada hər addımda hiss olunur.
Təhsil Və Elm
Bosniya və Herseqovinada təhsil sistemi Avropa standartlarına uyğunlaşdırılır. Orta və ali təhsil müəssisələri, universitetlər, xüsusilə Sarayevo, Banja Luka və Mostarda yerləşir. Universitetlərdə humanitar, texniki və təbiət elmləri üzrə müxtəlif fakültələr fəaliyyət göstərir.
Ölkədə elm və təhsilin inkişafı, Avropa İttifaqı və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilir. Təhsilin inkişafı cəmiyyətin ümumi tərəqqisinə böyük töhfə verir.
Turizm Potensialı
Bosniya və Herseqovina Avropanın ən sürətlə inkişaf edən turizm istiqamətlərindən biridir. Burada Sarayevo, Mostar, Blagay, Jajce və Vışeqrad kimi tarixi və təbii gözəllikləri ilə seçilən şəhərlər mövcuddur. Qış idman növləri, rafting, alpinizm və ekoturizm geniş yayılıb.
Turistlər həmçinin, Osmanlıdan qalma məscid və bazarları, qədim qalaları və monastırları, dağ kurortlarını və mavi gölləri ziyarət edirlər. Turizm ölkənin iqtisadi inkişafına ciddi töhfə verir.
Bosniya Müharibəsi Və Sülh Prosesi
1992-1995-ci illərdə baş verən Bosniya müharibəsi ölkənin tarixində ən faciəvi dövrlərdən biri olub. Minlərlə insan həyatını itirib, bir çox şəhər və kəndlər dağıdılıb. Müharibə nəticəsində etnik münasibətlərdə gərginlik və sosial-iqtisadi problemlər yaranıb.
Dayton Sülh Sazişi 1995-ci ildə imzalanaraq müharibəyə son qoyub və ölkədə federativ idarəetmə, iki əsas subyekt və bir xüsusi rayonun yaradılması ilə yeni siyasi sistem formalaşıb.
Cədvəl: Bosniya Və Herseqovina Haqqında Əsas Faktlar
| Fakt | Qısa İzah |
|---|---|
| Paytaxt | Sarayevo |
| Əhali sayı | Təxminən 3,2 milyon nəfər |
| Əsas etnik qruplar | Bosniyaklar, serblər, xorvatlar |
| Rəsmi dillər | Bosniya dili, serb dili, xorvat dili |
| Dini tərkib | İslam, pravoslavlıq, katoliklik |
| Pul vahidi | Konvertasiya olunan marka (BAM) |
| Dövlət quruluşu | Federativ respublika (iki əsas subyekt, bir xüsusi rayon) |
| Əsas şəhərlər | Sarayevo, Mostar, Banja Luka, Tuzla |
| Müstəqillik ili | 1992 |
| Əsas turistik yerlər | Mostar Körpüsü, Blagay, Jajce Şəlaləsi, Vışeqrad Körpüsü |
Bosniya və Herseqovina, mürəkkəb keçmişi və zəngin mədəni irsi ilə Avropanın ən maraqlı ölkələrindən biridir. Müharibədən sonra yenidənqurma, multikulturalizmin qorunması və Avropa ailəsinə inteqrasiya bu ölkənin əsas hədəflərindən biri kimi qalır. Əhalisinin tolerantlığı, təbiətin və tarixin iç-içə keçdiyi mühiti, rəngarəng ənənələri və qonaqpərvərliyi ilə Bosniya və Herseqovina bu gün yeni inkişaf dövrünə qədəm qoyub. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, bu ölkə sülh, birlik və tərəqqi yolunda irəliləyir, yeni nəsillərə zəngin irs və ümid bəxş edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Bosniya və Herseqovina Balkan yarımadasında, Avropanın cənub-şərqində yerləşir. Ölkə Adriatik dənizinə yaxın yerləşsə də, sahil xətti çox qısadır. Dağlıq və meşəlik ərazilərlə zəngindir.
Ölkənin paytaxtı Sarayevo şəhəridir. Sarayevo, həmçinin, ölkənin mədəni, iqtisadi və siyasi mərkəzidir. Burada Osmanlı, Avropa və Yuqoslaviya izlərini görmək mümkündür.
Bosniya və Herseqovinada əsas etnik qruplar bosniyaklar, serblər və xorvatlardır. Onların hər birinin öz dili və dini ənənəsi var. Əhalinin sayca üstün hissəsi bosniyaklardır.
Bosniya və Herseqovinada əsasən üç din mövcuddur: islam (bosniyaklar arasında), pravoslavlıq (serblər arasında) və katoliklik (xorvatlar arasında). Dini müxtəliflik ölkənin sosial həyatına və mədəniyyətinə təsir edir.
Ölkə dağlıq və meşəlik ərazilərlə zəngindir. Neretva və Drina çayları, Blagay və Jajce kimi təbii gözəlliklər burada yerləşir. Bosniya və Herseqovina mülayim iqlimə malikdir.
Bosniya və Herseqovina iqtisadiyyatı sənaye, kənd təsərrüfatı və xidmət sektoruna əsaslanır. Xüsusilə metallurgiya, maşınqayırma, qida sənayesi və turizm mühüm rol oynayır. Son illər turizm əhəmiyyətli dərəcədə artıb.
Ölkə 1992-ci ildə Yuqoslaviyadan ayrılaraq müstəqillik əldə edib. Müstəqillikdən sonra ölkədə qanlı müharibə baş verib. Hazırda Bosniya və Herseqovina federativ respublikadır.
1992-1995-ci illərdə baş vermiş Bosniya müharibəsi ölkənin ən faciəli dövrlərindən olub. Müharibə minlərlə insanın həyatına son qoyub və ciddi dağıntılara səbəb olub. Müharibə Dayton Sülh Sazişi ilə bitib.
Bosniya və Herseqovinada üç rəsmi dil mövcuddur: bosniya dili, serb dili və xorvat dili. Hər etnik qrup öz dilində danışır. Rəsmi sənədlər üç dildə aparılır.
Sarayevo, Mostar, Blagay, Jajce və Vışeqrad Bosniyanın əsas turistik şəhərləridir. Mostar Körpüsü, Drina üzərindəki Vışeqrad Körpüsü və Blagay Təkəsi ən məşhur abidələrdəndir. Dağ kurortları və təbiət parkları da geniş turist axınına səbəb olur.
