Biləsuvar Rayonu : Coğrafi Mövqeyi, Təbiəti, Əhali

Azərbaycanın cənub bölgəsində yerləşən Biləsuvar rayonu tarixi, coğrafiyası, kənd təsərrüfatı, mədəniyyəti və insanları ilə ölkənin ən maraqlı regionlarından biridir. Bu rayon təkcə məhsuldar torpaqları və münbit iqlimi ilə deyil, həm də zəngin tarixi irsi, qədim yaşayış mə skənləri və özünəməxsus folkloru ilə seçilir. Biləsuvar rayonunun coğrafi mövqeyi onu həm iqtisadi, həm də strateji baxımdan önəmli edir. Əhalisinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur, rayonun kəndləri və qəsəbələri isə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyində mühüm rol oynayır.

Biləsuvar adının mənşəyi, tarixi dövrlərdə bu ərazilərdə baş vermiş hadisələr, rayonun inkişaf mərhələləri və müasir dövrdə əldə etdiyi nailiyyətlər bölgənin əhəmiyyətini daha da artırır. Regionda əsrlər boyu müxtəlif mədəniyyətlər, tayfalar və xalqlar yaşamış, burada öz izlərini qoymuşlar. Eyni zamanda, Biləsuvarın zəngin təbiəti, su ehtiyatları və münbit torpaqları rayonun iqtisadi inkişafına xüsusi təsir göstərib. Müasir dövrdə də Biləsuvar rayonunda aparılan sosial, infrastruktur və iqtisadi layihələr, yeni təhsil və səhiyyə müəssisələrinin tikintisi bu bölgənin Azərbaycanın ümumi inkişafına verdiyi töhfənin göstəricisidir.

Rayonda tarixi abidələr, qədim yaşayış məntəqələri, mədəniyyət ocaqları, müasir məktəblər, xəstəxanalar və digər sosial obyektlər geniş yayılıb. Hər il yüzlərlə insan bu bölgəyə səfər edir, təbiət gözəlliklərini və qədim irsini görmək üçün bura üz tutur. Biləsuvar rayonu həmçinin Azərbaycanın kənd təsərrüfatında strateji əhəmiyyətə malik rayonlardan biridir. Burada yetişdirilən pambıq, taxıl, tərəvəz, bostan məhsulları və digər kənd təsərrüfatı məhsulları ölkənin daxili bazarında mühüm yer tutur. Rayonun əlverişli coğrafi mövqeyi və geniş iqtisadi potensialı, onun gələcək inkişafı üçün möhkəm zəmin yaradır.

Biləsuvar insanları qonaqpərvərliyi, zəhmətkeşliyi, öz dəyərlərinə, adət-ənənələrinə sədaqəti ilə həmişə fərqlənmişlər. Onların gündəlik həyatı, məşğuliyyəti, bayramları, məişət adətləri bölgənin mənəvi və mədəni portretini formalaşdırır. Rayonda təhsil, mədəniyyət və idmanın inkişafı istiqamətində görülən işlər, yeni nəslin savadlı və vətənpərvər ruhda yetişməsinə xidmət edir. Biləsuvar rayonu həm qədim, həm də müasir Azərbaycanı birləşdirən bir körpüdür.

Biləsuvar rayonunun tarixi

Biləsuvar rayonunun ərazisi tarixi baxımdan çox zəngindir. Burada qədim dövrlərdən müxtəlif tayfalar və etnoslar məskunlaşıb, bu isə bölgənin mədəni müxtəlifliyini formalaşdırıb. Qədim mənbələrə görə, rayonun adı “bilə” (su) və “suvar” (suvarmaq, su gətirmək) sözlərinin birləşməsindən yaranıb və “su gətirən”, “suvaran” mənasını ifadə edir. Əslində, Biləsuvar adının tarixi izləri Sasanilər, Ərəb xilafəti və sonrakı feodal dövlətlərin dövrünə qədər uzanır. Bəzi tədqiqatçılar “Biləsuvar” sözünü qədim türk və irandilli xalqlarla əlaqələndirirlər.

Rayonun ərazisində arxeoloji qazıntılar zamanı müxtəlif tarixi abidələr, maddi-mədəniyyət nümunələri, kurqanlar, daş alətlər, saxsı qablar və s. aşkarlanıb. Biləsuvar uzun illər Qafqazın əsas ticarət və kənd təsərrüfatı bölgələrindən biri kimi tanınıb. Xüsusilə Səfəvilər və Qacarlar dövründə bu bölgə mühüm strateji əhəmiyyət kəsb edib. Çar Rusiyası dövründə də Biləsuvar ərazisində sosial-iqtisadi və siyasi dəyişikliklər baş verib, yeni inzibati bölgülər tətbiq olunub.

SSRİ dövründə Biləsuvar rayon kimi formalaşıb və 1930-cu ildə rəsmi olaraq inzibati rayon statusu alıb. Həmin dövrdə rayonun ərazisi bir neçə dəfə dəyişib, lakin əsas əhalinin məşğulluq sahəsi kənd təsərrüfatı və maldarlıq olub. 1990-cı illərdən sonra rayon müstəqil Azərbaycanın tərkibində yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub.

Coğrafi mövqeyi və təbiəti

Biləsuvar rayonu Azərbaycanın cənub-şərqində, Kür-Araz ovalığında yerləşir. Rayonun şimalında Saatlı, qərbində İmişli, cənubunda Cəlilabad və İran İslam Respublikası ilə sərhədi mövcuddur. Ərazinin relyefi əsasən düzənlikdir, kiçik yüksəkliklər və səhralar da var. Biləsuvarın iqlimi mülayim isti və quru subtropikdir. Yaylar çox isti və quraq keçir, qışlar isə mülayimdir.

Rayondan Araz çayı və onun qolları keçir, bu isə torpağın münbitliyini və su ehtiyatlarının bolluğunu təmin edir. Biləsuvarın torpaqları əsasən allüvial və qara torpaqlardan ibarətdir. Rayonun ərazisində kənd təsərrüfatı üçün əlverişli şərait var, burada pambıqçılıq, taxılçılıq, bostançılıq, tərəvəzçilik, heyvandarlıq və arıçılıq geniş yayılıb. Suvarma sistemi yaxşı inkişaf edib, bu da kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın yüksək olmasına səbəb olur.

Əhali və sosial vəziyyət

Biləsuvar rayonunun əhalisi təxminən 105 min nəfər civarındadır (2024-cü ilin statistik məlumatlarına əsasən). Əhalinin əsas hissəsi kəndlərdə yaşayır və əsas məşğulluq sahəsi kənd təsərrüfatıdır. Rayonun mərkəzi Biləsuvar şəhəridir, burada inzibati binalar, məktəblər, xəstəxanalar, mədəniyyət mərkəzləri və digər vacib obyektlər yerləşir. Rayon əhalisi çoxmillətlidir, burada əsasən azərbaycanlılar, talışlar və digər xalqlar birgə yaşayırlar.

Rayonda gənc nəslin təhsil alması üçün onlarla ümumtəhsil məktəbi, musiqi və incəsənət məktəbləri, uşaq bağçaları, idman məktəbləri fəaliyyət göstərir. Tibb sahəsində də inkişaf var – Biləsuvar Mərkəzi Rayon Xəstəxanası və digər tibb müəssisələri region əhalisinə xidmət edir. Son illərdə rayonda müasir infrastrukturun yaradılması, yeni yolların çəkilişi, qazlaşdırma və içməli su təchizatı işləri həyata keçirilib.

Kənd təsərrüfatı və iqtisadiyyat

Biləsuvar Azərbaycanın ən güclü kənd təsərrüfatı rayonlarından biri kimi tanınır. Burada pambıqçılıq, taxılçılıq, bostançılıq, heyvandarlıq, tərəvəzçilik və meyvəçilik əsas gəlir mənbəyidir. Son illər ərzində rayonun aqrar sektoru yeni texnologiyaların tətbiqi, müasir suvarma sistemlərinin qurulması və dövlət dəstəyi nəticəsində daha da inkişaf edib. Biləsuvarın məhsulları ölkə daxilində və xarici bazarlarda satılır.

Rayonda müxtəlif kənd təsərrüfatı kooperativləri, ailə təsərrüfatları və iri fermer təsərrüfatları fəaliyyət göstərir. Əhalinin bir hissəsi maldarlıq və quşçuluqla, arıçılıq və baramaçılıqla da məşğul olur. Pambıq sahələri, taxıl və arpa tarlaları, bostan və tərəvəz plantasiyaları Biləsuvarın kənd təsərrüfatında aparıcı sahələrdir. Həmçinin, son illərdə suvarılan sahələrin genişləndirilməsi məhsuldarlığın artmasına şərait yaradıb.

Sənaye və xidmət sektoru

Rayonun sənaye sektoru kənd təsərrüfatına xidmət edən müəssisələr, əsasən pambıq təmizləmə zavodları, un və yem istehsalı müəssisələri, kiçik sənaye obyektləri ilə təmsil olunur. Biləsuvar şəhərində və rayonun bəzi kəndlərində müxtəlif tikinti materialları istehsalı, avtomobil təmiri, məişət xidmətləri sahələri də inkişaf edib. Rayonun ticarət və xidmət sektoru son illərdə xeyli genişlənib, yeni mağazalar, ictimai iaşə obyektləri, bazarlar və digər infrastruktur obyektləri əhaliyə xidmət edir.

Rayonda müasir poçt və rabitə xidməti, bank filialları, internet və telekommunikasiya şəbəkələri geniş şəkildə fəaliyyət göstərir. Dövlət və özəl sektorun birgə fəaliyyəti iqtisadiyyatın dayanıqlı inkişafına xidmət edir.

Təhsil və mədəniyyət

Biləsuvar rayonunda təhsil sahəsi yüksək səviyyədədir. Burada 60-dan çox ümumtəhsil məktəbi, 3 musiqi məktəbi, 1 uşaq-gənclər idman məktəbi, uşaq bağçaları və lisey fəaliyyət göstərir. Rayonda müxtəlif mədəniyyət mərkəzləri, kitabxanalar, uşaq və gənclər üçün yaradıcı dərnəklər mövcuddur. Hər il rayonda müxtəlif mədəniyyət tədbirləri, sərgilər, musiqi gecələri, idman yarışları və folklor bayramları təşkil olunur.

Biləsuvar şəhərində yerləşən Mədəniyyət Mərkəzi, Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi, Uşaq Gənclər İnkişaf Mərkəzi rayonun mədəni həyatında mühüm rol oynayır. Həmçinin, burada müxtəlif mədəni irs obyektləri, memarlıq abidələri, qədim türbələr və məscidlər mövcuddur. Rayonun folklor ansamblları, musiqi kollektivləri, rəqs və dram dərnəkləri regionun mədəni həyatını zənginləşdirir.

Səhiyyə və sosial infrastruktur

Rayon əhalisinin sağlamlığı üçün Biləsuvar Mərkəzi Rayon Xəstəxanası, poliklinikalar, kənd tibb məntəqələri, özəl klinikalar və apteklər fəaliyyət göstərir. Müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş tibb müəssisələri rayon əhalisinə yüksək səviyyədə xidmət göstərir. Rayonda sosial müdafiə və sosial xidmət sahəsi də inkişaf etdirilib – aztəminatlı ailələr, ahıllar, əlillər və digər sosial qruplar dövlət tərəfindən dəstəklənir.

Turizm və təbiət gözəllikləri

Biləsuvar rayonu təbiəti ilə də seçilir. Rayonun düzənlik və yarımsəhra landşaftı, Araz və Kiçik Çay çayları, geniş taxıl və pambıq sahələri, meyvə bağları bu bölgəyə özünəməxsus gözəllik verir. Burada balıqçılıq, ovçuluq və ekoturizm üçün əlverişli şərait mövcuddur. Biləsuvarın bəzi kəndləri və yaşayış məntəqələri qədim tarixə və mədəni irsə malikdir, burada turistlər üçün maraqlı olan çoxlu abidələr və tarixi yerlər var.

Rayonda kənd həyatı, xalq sənətkarlığı, milli adət-ənənələr və yerli mətbəx də turistlər üçün cəlbedici amillərdir. Biləsuvar əhalisinin qonaqpərvərliyi, xalq oyunları, mahnı və rəqsləri, qədim folklor nümunələri regionun turizm potensialını artırır.

İdarəetmə və inzibati bölgü

Biləsuvar rayonunda 1 şəhər, 1 qəsəbə və 31 kənd inzibati ərazi dairəsi var. Rayonda 40-dan çox kənd və qəsəbə yerləşir. Rayonun icra hakimiyyəti, bələdiyyələr, inzibati orqanlar və hüquq-mühafizə orqanları əhalinin sosial-iqtisadi və hüquqi maraqlarının qorunması üçün çalışır. Biləsuvar rayonunun inzibati mərkəzi Biləsuvar şəhəridir.

Rayonda dövlət proqramlarının icrası, yeni layihələrin həyata keçirilməsi, infrastrukturun inkişafı, sosial təminat və əhalinin rifahının yaxşılaşdırılması əsas prioritetlərdəndir.

Məşhur şəxslər və rayonun rolu

Biləsuvar rayonu Azərbaycana görkəmli elm, sənət, ədəbiyyat və idman xadimləri bəxş edib. Buradan çıxan tanınmış alimlər, yazıçılar, şairlər, rəssamlar, dövlət və ictimai xadimlər, idmançılar ölkənin müxtəlif sahələrində uğurla fəaliyyət göstərirlər. Rayonun gəncləri, tələbələri, yaradıcı insanları həm rayon daxilində, həm də respublika və beynəlxalq səviyyədə nailiyyətlər əldə edirlər.

Rayonun gələcək inkişafı üçün gənclərin təhsili, peşə hazırlığı və vətənpərvər ruhda böyüməsi əsas prioritetdir. Rayonun ictimai-siyasi həyatı, idman və mədəni tədbirləri Azərbaycan cəmiyyətində Biləsuvarın nüfuzunu daha da artırır.

Biləsuvar rayonu zəngin tarixi, münbit təbiəti, inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı, güclü sosial infrastrukturu, qonaqpərvər əhalisi, milli adət-ənənələri və müasir inkişaf dinamikası ilə Azərbaycanın önəmli bölgələrindən biridir. Rayonun gündən-günə inkişaf edən iqtisadiyyatı, təhsili, səhiyyəsi və mədəniyyəti həm region əhalisinin, həm də bütövlükdə ölkənin rifahına xidmət edir. Biləsuvar Azərbaycanın cənubunda yerləşən bir region olaraq həm qədim, həm də müasir dövrün ənənələrini birləşdirir, ölkənin sosial-iqtisadi və mədəni həyatında əhəmiyyətli yer tutur. Bölgənin gələcək inkişafı, burada yaşayan insanların rifahı və sosial-mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün yeni layihələrin həyata keçirilməsi vacibdir. Biləsuvarın zəngin tarixi və mədəni irsi, təbiətinin gözəlliyi və insanlarının zəhmətkeşliyi onu Azərbaycanın ən parlaq rayonlarından birinə çevirir.

Ən Çox Verilən Suallar