Ciddə Şəhəri: Tarixi İnkişaf Mərhələləri, Əhalisi, İnfrastruktur

Ciddə (ərəb. جدة‎) Səudiyyə Ərəbistanının Qırmızı dəniz sahilində yerləşən ən əhəmiyyətli liman şəhərlərindən biridir. Eyni zamanda Məhəmməd Peyğəmbərin səhabəsi tərəfindən təməli qoyulduğu güman edilən bu şəhər tarix, mədəniyyət və iqtisadiyyat baxımından ölkənin mühüm mərkəzlərindəndir. Riyaddan sonra ölkənin ikinci ən böyük şəhəri olan Ciddənin əhalisi 2025-ci il statistikalarına əsasən 3.8 milyon nəfəri keçmişdir. Şəhər həmçinin Həcc və Ümrə ziyarətinə gedən milyonlarla müsəlman üçün tranzit və qarşılayıcı nöqtə rolunu oynayır. Məkkə şəhərinə təxminən 70 km məsafədə yerləşməsi səbəbilə Ciddə həm dini, həm iqtisadi baxımdan strateji əhəmiyyətə malikdir.

Səudiyyə Ərəbistanının iqtisadi siyasətlərində mühüm yer tutan şəhərlərdən biri olan Ciddə, xüsusilə də “2030 vizyonu” çərçivəsində yenidənqurma və inkişaf layihələrinin mərkəzinə çevrilmişdir. Liman şəhəri olması səbəbilə ticarət və logistika baxımından böyük potensiala malikdir. Ciddə Beynəlxalq Hava Limanı – Kral Əbdüləziz Hava Limanı vasitəsilə dünyanın bir çox ölkəsinə birbaşa uçuşlar həyata keçirilir ki, bu da şəhəri həm turizm, həm də biznes baxımından cazibədar edir.

Tarixi inkişaf mərhələləri

Ciddənin tarixi eramızdan əvvəlki dövrlərə qədər uzanır. Tarixi mənbələrə əsasən, Ciddə eramızdan əvvəl VI əsrdə balıqçı kəndi olaraq qurulmuş və zamanla liman funksiyası qazanaraq ticarət mərkəzinə çevrilmişdir. İslamın doğuluşundan sonra Ciddənin əhəmiyyəti daha da artmış, xüsusilə Məkkəyə yaxınlığı sayəsində zəvvarların keçid məntəqəsinə çevrilmişdir. Əməvilər, Abbasilər və daha sonra Osmanlı İmperiyası dövründə şəhər genişlənmiş, müxtəlif memarlıq üslubları ilə zənginləşmişdir.

Osmanlı idarəçiliyi dövründə Ciddə Suriya və Misir istiqamətindən gələn zəvvarlar üçün giriş qapısı funksiyasını yerinə yetirmiş və bu səbəbdən müdafiə məqsədilə qala və divarlarla əhatələnmişdi. XX əsrin əvvəllərində isə Səudiyyə krallığının qurulması ilə Ciddə müasir şəhər halına gəlməyə başlamış, xüsusilə neftin ixracı ilə əlaqədar olaraq sürətlə inkişaf etmişdir.

Coğrafi mövqe və iqlim

Ciddə Qırmızı dənizin şərq sahilində, Hijaz bölgəsində yerləşir. Coğrafi baxımdan dəniz səviyyəsində, ətrafı əsasən çöllərlə və yarımsəhralıq ərazilərlə əhatələnmişdir. Şəhərin sahil xətti boyu geniş liman və turizm zonaları yerləşir. Bu bölgə Səudiyyə Ərəbistanının ən isti və ən rütubətli iqliminə malik ərazilərindən biridir. Yay aylarında temperatur tez-tez 45°C-yə çatır, qışda isə mülayim hava şəraiti müşahidə olunur.

Rütubət səviyyəsi xüsusilə yay mövsümündə çox yüksək olur. Yağıntı miqdarı ildə orta hesabla 60 mm təşkil edir və əsasən noyabr–yanvar aylarında düşür. Qırmızı dənizə yaxınlığı həm hava şəraitinə təsir edir, həm də şəhərin iqtisadi fəaliyyətinə – xüsusilə balıqçılıq və liman fəaliyyətlərinə töhfə verir.

Əhalisi və sosial struktur

Ciddə müxtəlif etnik və dini mənsubiyyətə malik insanlardan ibarət olan çoxmillətli şəhərdir. Burada əsasən ərəb mənşəli Səudiyyə vətəndaşları yaşasa da, milyonlarla xarici işçi və mühacir də şəhər əhalisinin böyük hissəsini təşkil edir. Hindistan, Pakistan, Banqladeş, Filippin, Misir və Sudan kimi ölkələrdən olan əcnəbilər şəhərin sosial və iqtisadi həyatında böyük rol oynayır.

Əhali artımı sürətlə gedir və bu artımın əsas səbəbləri arasında daxili miqrasiya və əmək miqrasiyası yer alır. Ciddə həmçinin təhsilli orta təbəqə və yüksək gəlirli iş adamlarının yaşadığı bir şəhərdir. Bu baxımdan şəhərin müxtəlif rayonlarında sosial təbəqələşmə də hiss olunur.

İqtisadiyyat və ticarət

Ciddə Səudiyyə Ərəbistanının iqtisadi həyatında mühüm rol oynayan şəhərlərdən biridir. Şəhər böyük ticarət limanına və geniş logistika infrastrukturuna malikdir. Buradakı Ciddə İslam Limanı (Jeddah Islamic Port) Yaxın Şərqdəki ən böyük və ən yüklənmiş limanlardan biridir. Ticarətin böyük bir hissəsi bu liman vasitəsilə həyata keçirilir.

Şəhərdəki iqtisadi fəaliyyətlər əsasən aşağıdakı sahələri əhatə edir: logistika, dəniz daşımaları, tikinti, xidmət sektoru, pərakəndə satış, maliyyə xidmətləri və turizm. Ciddə həmçinin bir çox beynəlxalq şirkətin regional ofislərinə ev sahibliyi edir. Səudiyyə hökumətinin “Vision 2030” proqramı çərçivəsində bu şəhərdə qeyri-neft sektorlarının inkişafı üçün böyük sərmayələr yatırılır.

Turizm və mədəniyyət

Ciddə həm dini turizm, həm də istirahət və mədəni turizm baxımından zəngin imkanlara malikdir. Milyonlarla insan hər il Məkkəyə səfər etdikdə Ciddə hava limanından istifadə edir və şəhərdə müəyyən müddət qalır. Bununla yanaşı, Ciddə öz memarlığı, tarixi abidələri və müasir turizm infrastrukturu ilə də turistlər üçün maraqlı məkandır.

Şəhərin ən məşhur mədəniyyət mərkəzlərindən biri “Al-Balad” tarixi şəhər hissəsidir. Burada yüzillik tarixi olan evlər, karvansaralar və bazarlar yerləşir. UNESCO tərəfindən Dünya İrsi Siyahısına daxil edilən bu bölgə Ciddənin keçmişini yaşadan bir ərazidir. Şəhərdə muzeylər, sərgi salonları, teatrlar və sənət festivalları da mütəmadi olaraq keçirilir.

Nəqliyyat və infrastruktur

Ciddədə nəqliyyat sistemi geniş və müasir şəkildə qurulmuşdur. Kral Əbdüləziz Beynəlxalq Hava Limanı şəhərin əsas qapısı funksiyasını daşıyır və eyni zamanda Səudiyyə Ərəbistanının ən böyük hava limanlarından biridir. Şəhər daxilində əsas nəqliyyat vasitələri taksilər, avtobuslar və şəxsi avtomobillərdir.

Son illərdə metro və şəhərdaxili sürətli nəqliyyat layihələri üzərində işlər görülür. Həmçinin Məkkə ilə Ciddə arasında fəaliyyət göstərən Haramain sürətli qatar xətti zəvvarlar və sakinlər üçün vacib nəqliyyat vasitəsinə çevrilmişdir. Şəhər həmçinin geniş yol şəbəkəsinə, magistrallara və sənaye zonalarına malikdir.

Təhsil və universitetlər

Ciddədə təhsil sahəsi geniş inkişaf etmişdir. Burada bir neçə nüfuzlu universitet və təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Onlardan ən məşhuru King Abdulaziz Universitetidir. Bu ali təhsil ocağı təkcə Səudiyyə daxilində deyil, bütün Yaxın Şərqdə nüfuzlu elmi mərkəzlərdən sayılır.

Eyni zamanda, şəhərdə texniki məktəblər, peşə institutları və beynəlxalq məktəblər də fəaliyyət göstərir. Xüsusilə əcnəbi ailələr üçün nəzərdə tutulmuş Amerika, Britaniya və fransız məktəbləri geniş yayılmışdır. Təhsil sahəsinə ayrılan dövlət vəsaiti son illərdə artmış və bu sahədə keyfiyyətin yüksəlməsi üçün müxtəlif təşəbbüslər həyata keçirilmişdir.

Gələcək inkişaf planları

Səudiyyə Ərəbistanı hökumətinin “2030 Vision” planı çərçivəsində Ciddədə böyük miqyaslı infrastruktur və texnoloji layihələr həyata keçirilir. Şəhərdə ticarət zonaları, yüksək texnologiyalı parklar, turizm kompleksləri və mədəniyyət mərkəzlərinin tikintisi nəzərdə tutulmuşdur. “Ciddə Tower” (öncəki adıyla Kingdom Tower) layihəsi dünyada ən hündür bina olmaq iddiası ilə diqqət çəkir və bu da şəhərin beynəlxalq nüfuzunu daha da artıracaq.

Eyni zamanda, şəhərin sahil bölgələrində lüks otellər, turizm infrastrukturuna aid obyektlər və ekoloji balansı qoruyan mərkəzlər inşa olunur. Texnologiya sahəsində startaplara, yenilikçi biznes modellərinə dəstək artırılır. Ciddə gələcəyin iqtisadi və mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilməkdədir.

Ciddə Səudiyyə Ərəbistanının ən mühüm şəhərlərindən biri olaraq həm tarixi, həm coğrafi, həm də iqtisadi baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Liman şəhəri statusu, zəngin mədəni irsi, müasir infrastruktur layihələri və strateji mövqeyi sayəsində Ciddə regionun inkişafında əsas rollardan birini oynayır. Şəhər yalnızca bir ticarət mərkəzi deyil, həm də dini turizmin, elm və texnologiyanın, mədəniyyətin cəmləşdiyi bir məkandır. Gələcək inkişaf planları da Ciddənin dünya səviyyəli şəhərlərdən birinə çevriləcəyini göstərir. Azərbaycanın da burada maraqları artmaqdadır – istər turizm, istər təhsil, istərsə də investisiya baxımından. Ciddə təkcə ərəb dünyasının deyil, bütün İslam aləminin qürurverici şəhərlərindən biridir.

Ən Çox Verilən Suallar