Sitomeqalovirus (CMV) infeksiyası dünya əhalisinin böyük hissəsini əhatə edən, lakin bir çox hallarda simptomsuz keçən bir virus xəstəliyidir. İmmun sistemi zəif olan insanlarda və hamilə qadınlarda ciddi nəticələrə səbəb ola bilən bu infeksiya, xüsusilə doğuş öncəsi diaqnostikada xüsusi diqqət tələb edir. CMV infeksiyasının nə vaxt baş verdiyini müəyyən etmək üçün istifadə olunan ən vacib laborator göstəricilərdən biri də CMV İgG avidlik testidir. Bu analiz vasitəsilə orqanizmin virusla ilk dəfəmi qarşılaşdığı, yoxsa daha əvvəl yoluxub, artıq immunitet qazanıb-qazanmadığı dəqiqliklə müəyyən edilə bilir. Xüsusilə hamiləlik dövründə bu məlumat son dərəcə əhəmiyyətlidir, çünki yoluxma zamanı döldə ciddi anomaliyalar yarana bilər.
Sitomeqalovirus infeksiyası nədir?
Sitomeqalovirus – herpesviruslar ailəsinə daxil olan, geniş yayılmış və insandan insana təmas, qan, cinsi əlaqə və ya transplantasiya yolu ilə ötürülə bilən bir virusdur. CMV əksər hallarda simptomsuz keçir, lakin immun sistemi zəif olan şəxslərdə (HİV xəstələri, transplant almış şəxslər və s.) ağır fəsadlar törədə bilər. CMV infeksiyası hamilə qadınlar üçün də xüsusi risk daşıyır. Əgər hamiləlik zamanı ilk dəfə yoluxma baş verərsə, virus plasenta vasitəsilə dölə keçə bilər və bu, doğuşdan əvvəl və ya sonra ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
CMV infeksiyası ilkin (primar) və ya təkrarlanan (reaktivasiya olunmuş və ya reinfeksiya) ola bilər. Bu iki vəziyyəti bir-birindən ayırd etmək hamiləlik dövründə xüsusilə əhəmiyyətlidir və burada CMV İgG avidlik testi ön plana çıxır.
İmmun cavab və CMV İgG antikorları
CMV infeksiyası zamanı insan orqanizmi iki əsas növ antikor istehsal edir: IgM və IgG. IgM antikorları ilk immun cavabın göstəricisidir və infeksiyanın yeni başladığını göstərir. IgG antikorları isə infeksiyaya qarşı uzunmüddətli immunitetin göstəricisidir. Ancaq bu antikorların mövcudluğu təkcə onların varlığı ilə infeksiyanın yeni və ya köhnə olduğunu ayırd etməyə kifayət etmir. Bunun üçün IgG avidliyi qiymətləndirilir.
CMV İgG avidlik testi nəyi ölçür?
CMV İgG avidlik testi, IgG antikorlarının virus antigenlərinə nə qədər güclü bağlandığını ölçür. Sadə dildə desək, bu test antikorların “yapışma gücünü” təhlil edir. Yeni yaranan antikorlar zəif avidliklidir, yəni virus antigeninə zəif bağlanır. Zaman keçdikcə bu antikorların avidliyi artır və daha güclü bağlanma qabiliyyəti qazanırlar.
Bu prinsipə əsaslanaraq:
- Aşağı avidlik – infeksiyanın son 2-4 ayda baş verdiyini göstərir.
- Yüksək avidlik – infeksiyanın azı 3-4 ay əvvəl baş verdiyini və artıq keçmiş olduğunu göstərir.
Hamiləlikdə CMV İgG avidlik testi niyə vacibdir?
Hamilə qadınlarda aparılan CMV İgG və IgM testləri müsbət çıxdıqda, həkimlər üçün vacib məsələ bu infeksiyanın yeni, yoxsa köhnə olduğunu müəyyənləşdirmək olur. Burada CMV IgG avidlik testi əsas diaqnostik vasitədir. Əgər avidlik aşağıdırsa və qadın ilk trimestrdədirsə, bu, döl üçün ciddi risk daşıyır. Yüksək avidlik isə infeksiyanın hamiləlikdən əvvəl baş verdiyini və riskin az olduğunu göstərir.
Bu test hamilə qadınlarda aşağıdakı hallarda tətbiq olunur:
- Rutin skrininq zamanı CMV IgG və IgM antikorları aşkarlanarsa
- Fetusda ultrason vasitəsilə CMV infeksiyasına uyğun anormallıqlar müşahidə olunarsa
- Qadında CMV simptomları və ya yoluxma şübhəsi yaranarsa
CMV İgG avidlik testinin nəticələrinin şərhi
| Avidlik dəyəri (%) | Yorum |
|---|---|
| < 30% | Aşağı avidlik – infeksiya son 2-4 ay ərzində baş verib |
| 30-50% | Orta avidlik – nəticə qeyri-müəyyəndir, əlavə test tələb oluna bilər |
| > 50% | Yüksək avidlik – infeksiya əvvəlki aylarda baş verib, risk yoxdur |
Bu şərhlər laboratoriyaların referans aralığına görə fərqlənə bilər, lakin ümumiyyətlə yuxarıdakı meyarlara əsaslanılır.
CMV IgG avidlik testi necə aparılır?
Test üçün venoz qan nümunəsi götürülür və immunoenzim analiz (ELISA) metodu ilə IgG antikorlarının avidliyi qiymətləndirilir. Test, antikorların antigenə müxtəlif duz konsentrasiyalarında bağlanma səviyyəsini müqayisə etməklə aparılır. Bu üsul vasitəsilə avidlik indeksi əldə edilir.
Testin icrası zamanı aşağıdakı mərhələlər izlənilir:
- Serumda CMV IgG antikorlarının olub-olmaması yoxlanılır.
- Əgər varsa, avidlik səviyyəsi müxtəlif məhlullarla test olunur.
- Alınan nəticə avidlik indeksi kimi təyin edilir və nəticə şərh olunur.
CMV İgG avidlik testi ilə CMV IgM nəticələrinin birlikdə təhlili
Avidlik testi təkbaşına yox, IgM antikorlarının mövcudluğu ilə birlikdə qiymətləndirilməlidir. Aşağıdakı kombinasiyalar diaqnostik qərar üçün vacibdir:
- IgM (+), IgG (+), Avidlik aşağı – yeni yoluxma
- IgM (+), IgG (+), Avidlik yüksək – əvvəlki yoluxma, IgM qalığı
- IgM (-), IgG (+), Avidlik yüksək – keçmişdə yoluxma, təhlükə yoxdur
- IgM (-), IgG (-) – immunitet yoxdur, yoluxma baş verə bilər
Bu nəticələr dölə riskin qiymətləndirilməsi üçün vacibdir və həkimin prenatal qayğı planlamasında əsas rol oynayır.
CMV İgG avidlik testinin üstünlükləri və məhdudiyyətləri
Testin ən mühüm üstünlüyü yoluxma tarixini təyin etmək bacarığıdır. Bununla belə, bəzi məhdudiyyətlər də mövcuddur:
Üstünlüklər:
- Yoluxmanın vaxtını təyin edir
- Hamiləlikdə prenatal riskin müəyyənləşdirilməsinə kömək edir
- Klinik qərarların daha doğru verilməsinə şərait yaradır
Məhdudiyyətlər:
- Orta avidlik dəyərləri diaqnostik qeyri-müəyyənlik yarada bilər
- Testin nəticələri laboratoriyadan laboratoriyaya fərqlənə bilər
- Bəzi hallarda təkrar test və ya əlavə PCR analiz tələb oluna bilər
Sitomeqalovirusdan qorunma yolları
CMV infeksiyası üçün spesifik peyvənd hələ mövcud deyil. Ona görə də qoruyucu tədbirlər vacibdir, xüsusilə hamilə qadınlar üçün. Bunlara aşağıdakılar aiddir:
- Uşaqlarla təmasdan sonra əlləri yumaq
- Uşaq sidiyi və tüpürcəyi ilə birbaşa təmasdan qaçınmaq
- Eyni qab-qacaqdan istifadə etməmək
- Şəxsi gigiyenaya ciddi riayət etmək
İnfeksiyanın qarşısını almaq üçün sağlam həyat tərzi, gigiyenik tədbirlər və risk qruplarında testləşmənin aparılması mütləqdir.
Hamilə qadınlar üçün həkim tövsiyəsi
Əgər hamilə qadında CMV yoluxması şübhəsi varsa, vaxtında analizlərin aparılması həyati əhəmiyyət daşıyır. Həkim tərəfindən CMV IgG, IgM və avidlik testlərinin birlikdə təhlili aparılmalı, nəticələrə uyğun olaraq əlavə müayinələr (ultrasəs, amniosentez, CMV PCR) planlaşdırılmalıdır.
Hamiləlikdə vaxtında müdaxilə doğulacaq körpənin sağlamlığına birbaşa təsir edə bilər. Hər bir qadın hamiləliyin planlaşdırılmasından əvvəl infeksion göstəriciləri yoxlatmalı və lazım gəldikdə lazımi addımları atmalıdır.
Sitomeqalovirus infeksiyası, xüsusilə hamiləlik dövründə yüksək diqqət tələb edən infeksiyalardan biridir. Yoluxmanın vaxtını təyin etmək və riskləri öncədən dəyərləndirmək üçün CMV IgG avidlik testi olduqca dəyərli vasitədir. Bu test yalnız laborator nəticə deyil, həm də doğulacaq körpənin taleyini müəyyən edən əsas göstəricilərdən biri ola bilər. Ailə planlaşdırması mərhələsində, hamiləlik dövründə və ya yeni doğulmuş körpələrdə rast gəlinən anomaliyaların izahında bu testdən düzgün istifadə etmək hər bir tibbi mütəxəssisin məsuliyyətinə daxildir. Cəmiyyətin bu barədə məlumatlı olması, sağlam gələcək nəsillərin yetişməsi üçün vacibdir.
Ən Çox Verilən Suallar
CMV IgG avidlik testi antikorların virus antigenlərinə bağlanma gücünü ölçür və yoluxmanın köhnə, yoxsa yeni olduğunu müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Aşağı avidlik, infeksiyanın son 2–4 ayda baş verdiyini göstərir və hamiləlik zamanı ciddi risk daşıyır.
Yüksək avidlik infeksiyanın azı 3–4 ay əvvəl baş verdiyini və artıq təhlükə yaratmadığını göstərir.
IgM müsbət, avidlik aşağıdırsa yeni yoluxma ehtimalı yüksəkdir. IgM müsbət, avidlik yüksəkdirsə, yoluxma əvvəlki dövrdə baş verib.
Əsasən hamilə qadınlarda IgM və IgG müsbət olduqda və ya dölün inkişafında şübhəli əlamətlər olduqda istifadə olunur.
Test ELISA üsulu ilə aparılır və antikorların antigenlərə bağlanma gücü müxtəlif duzlu məhlullarla müqayisə edilir.
Əksər laboratoriyalarda testin nəticəsi 2-5 iş günü ərzində hazır olur.
Bəli. Aşağı avidlik hamiləlikdə yeni yoluxmanı göstərə bilər və döl üçün yüksək risk daşıyır.
Bəli. Bəzi hallarda testin nəticələri qeyri-müəyyən ola bilər və əlavə təkrar analizlər tələb oluna bilər.
Hazırda CMV infeksiyasına qarşı təsdiqlənmiş peyvənd yoxdur. Qorunma tədbirləri əsas müdafiə üsuludur.
