Müasir dövrdə kart ödənişləri və onlayn alış-veriş sistemləri həyatımızın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Bu texnologiyaların təhlükəsizliyi ilə bağlı bir çox anlayış mövcuddur ki, onlardan biri də CVC-dir. Bank kartı istifadə edən hər kəsin diqqət yetirməli olduğu bu üçhaneli kod sadəcə bir rəqəmlər toplusu deyil, əksinə, təhlükəsizliyin qorunması üçün vacib amildir. CVC termini bəzən CVV və ya CSC kimi də qarşılanır, lakin əslində bu anlayışlar eyni funksiyanı yerinə yetirir – kart sahibinin əməliyyat zamanı təsdiq olunmasını təmin etmək.
İnsanlar çox zaman bank kartlarının üzərindəki nömrələr və simvollarla rastlaşsa da, onların hər birinin nə məqsədə xidmət etdiyini tam olaraq başa düşmür. Kartın arxa tərəfində yerləşən CVC kodu da belə anlayışlardan biridir. Çox zaman sadəcə texniki bir əlavə kimi qəbul edilsə də, bu kod hər bir maliyyə əməliyyatında ciddi təhlükəsizlik rolunu oynayır. Xüsusilə internet üzərindən edilən əməliyyatlarda CVC kodu, kartın fiziki olaraq sahibin əlində olduğunu təsdiqləmək üçün əhəmiyyətlidir. Bu isə saxta əməliyyatların qarşısını almaqda mühüm bir vasitəyə çevrilir.
CVC-nin mənası və texniki açıqlaması
CVC termini “Card Verification Code” ifadəsinin qısaldılmış formasıdır. Bu kod plastik və ya virtual bank kartlarının arxa tərəfində yerləşən üçrəqəmli bir təhlükəsizlik kodudur. Visa kartlarında bu kod CVC, Mastercard-da isə CVC2 kimi adlandırıla bilər. Amex kartlarında isə bu kod ön tərəfdə yerləşən 4 rəqəmli nömrə ilə təmsil olunur və fərqli təhlükəsizlik mexanizmi kimi qiymətləndirilir. Texniki baxımdan bu kod, bank tərəfindən kartın yaradılma prosesi zamanı xüsusi alqoritmlərlə generasiya olunur və kartın digər məlumatları ilə əlaqələndirilir. Yəni, o sadəcə təsadüfi rəqəmlərdən ibarət deyil.
Müxtəlif bank sistemləri bu kodu təhlükəsizlik tədbiri kimi qəbul edir və kartın istifadəsi zamanı CVC-nin düzgün təqdim olunması tələb olunur. Beləliklə, hər hansı bir şəxs kart sahibinin kart nömrəsini və bitmə tarixini öyrənsə belə, CVC kodu olmadan əməliyyat aparmaq mümkün olmur. Bu isə maliyyə cinayətlərinin və dələduzluğun qarşısını alan ciddi mexanizmdir.
CVC kodunun yeri və görünüşü
Bank kartlarının böyük əksəriyyətində CVC kodu kartın arxa tərəfində, imza zolağının üzərində və ya yaxınlığında yerləşir. Bu kod adətən 3 rəqəmdən ibarət olur. American Express kartlarında isə bu kod kartın ön tərəfində yerləşir və 4 rəqəmli olur. Bəzi kart dizaynlarında bu kod kartın rəqəmsal olaraq çap olunduğu yerdə yox, xüsusi bir hissədə yerləşdirilir ki, bu da onun təhlükəsizlik səviyyəsini artırır.
Aşağıda CVC-nin kartda necə yerləşdirildiyini izah edən sadə bir struktur təqdim edilir:
| Kart Növü | CVC Yerinə Yetirdiyi Funksiya | Rəqəm Sayı | Yerləşdiyi Hissə |
|---|---|---|---|
| Visa | Kart təsdiqləmə kodu | 3 rəqəm | Arxa tərəf |
| Mastercard | Kart təsdiqləmə kodu (CVC2) | 3 rəqəm | Arxa tərəf |
| American Express | Kart identifikasiya kodu (CID) | 4 rəqəm | Ön tərəf |
Bu fərqliliklər hər bir kart şirkətinin tətbiq etdiyi fərdi təhlükəsizlik siyasətləri ilə əlaqəlidir və hər biri öz standartına əsasən əməliyyatların təhlükəsizliyini təmin edir.
CVC kodunun yaradılma prinsipi
CVC kodları təsadüfi rəqəmlər toplusu kimi görünsə də, əslində bu kodlar kriptoqrafik alqoritmlərlə yaradılır. Kartın nömrəsi, son istifadə tarixi və bank tərəfindən verilən xüsusi açar bu alqoritmin giriş parametrləri kimi işlədilir. Nəticədə alınan CVC kodu, kart sahibinə unikal şəkildə təyin olunur və bank sistemləri vasitəsilə təsdiqlənir.
Bu sistemin əsas məqsədi, kart məlumatlarının başqa biri tərəfindən ələ keçirilməsi halında belə, CVC kodunun təkrarlanmasının və ya təxmin olunmasının qarşısını almaqdır. Hər bankın CVC yaratma alqoritmi fərqli ola bilər, lakin əksər hallarda bu proses gizli saxlanılır və ciddi informasiya təhlükəsizliyi qaydalarına əsasən qorunur.
CVC kodunun funksiyası və istifadə sahələri
CVC kodunun əsas vəzifəsi kart sahibinin realda həmin kartın fiziki nəzarətinə sahib olub-olmadığını müəyyən etməkdir. Onlayn alış-verişlərdə, abonəlik ödəmələrində və mobil tətbiqlərlə həyata keçirilən əməliyyatlarda bu kod sistem tərəfindən tələb olunur. Əgər təqdim edilən CVC kodu sistemdəki ilə uyğun gəlmirsə, əməliyyat avtomatik olaraq rədd edilir.
Bu kod fiziki POS terminallarda və bankomatlarda tələb olunmur. Bunun səbəbi həmin əməliyyatların kartın fiziki şəkildə təqdim olunması ilə baş tutmasıdır. Yəni, kart sahibinin özü və kart eyni anda fiziki olaraq iştirak edir. Ancaq internet əməliyyatlarında belə bir imkan olmadığından, CVC kod təhlükəsizlik baxımından zəruri vasitəyə çevrilir.
CVC kodunun təhlükəsizlik rolu
Müasir dövrdə dələduzlar müxtəlif texniki vasitələrlə bank kartı məlumatlarını ələ keçirməyə çalışırlar. Kart nömrəsi və bitmə tarixi təkbaşına kifayət etmədiyindən, CVC kodu əməliyyatların təsdiqlənməsi üçün əlavə bir maneə rolunu oynayır. Bu maneə, xüsusilə bank sistemlərinin avtomatlaşdırılmış təhlükəsizlik protokolları ilə birlikdə işlədikdə daha effektiv olur.
Əgər bir şəxs sizin kart nömrənizi öyrənsə belə, CVC kod olmadan internet üzərindən əməliyyat apara bilməz. Bununla belə, CVC kodun da oğurlana biləcəyi hallar mövcuddur. Ona görə də bu kodun heç bir şəraitdə başqaları ilə paylaşılmaması, eyni zamanda kartın üzərində yazılı olduğu yerdə açıq şəkildə göstərilməməsi tövsiyə olunur.
CVC kodunun itirilməsi və ya sızması
Kartın CVC kodu sızdıqda, bu, kartın digər məlumatları ilə birlikdə istifadə olunaraq saxta əməliyyatların aparılmasına səbəb ola bilər. Bəzi hallarda CVC kodlar “phishing” e-poçtları, saxta internet mağazaları və ya zəif mühafizə olunan internet saytları vasitəsilə əldə edilir.
CVC kodunun sızması halında atılmalı addımlar bunlardır:
- Kart dərhal blok edilməlidir.
- Banka məlumat verilməlidir.
- Kart yenisi ilə əvəz olunmalıdır.
- Şəxsi internet əməliyyatlarının şifrələri dəyişdirilməlidir.
Virtual kartlar və CVC kodu
Bir çox banklar artıq istifadəçilərə virtual kartlar təqdim edir. Bu kartlarda da CVC kodu mövcuddur və hər dəfə yeni yaradıldıqda unikal şəkildə təyin olunur. Hətta bəzi banklarda birdəfəlik istifadə üçün olan virtual CVC kodlar mövcuddur ki, bu da əlavə təhlükəsizlik qatını təmin edir.
Virtual kartlar, əsas kart məlumatlarını paylaşmadan əməliyyat aparmağa imkan verdiyi üçün CVC kodunun istifadəsi bu sistemlərdə daha da geniş yayılmışdır. Belə yanaşma xüsusilə bir dəfəlik alış-verişlər üçün effektiv sayılır.
CVC kodunun gələcəyi və alternativ texnologiyalar
Texnologiyanın inkişafı ilə paralel olaraq təhlükəsizlik sistemləri də təkmilləşir. Bir çox texnologiya şirkətləri artıq CVC kodlarını daha mürəkkəb identifikasiya metodları ilə əvəz etməyi düşünür. Bunlara biometrik təsdiqləmə (barmaq izi, üz tanıma), birdəfəlik şifrələr (OTP) və ya iki addımlı identifikasiya sistemi daxildir.
Bununla yanaşı, kart şirkətləri “Dynamic CVC” adlanan sistemlər də inkişaf etdirirlər. Bu texnologiyada CVC kod hər dəfə dəyişir və kartın ekran hissəsində əks olunur. Beləliklə, statik kodların oğurlanmasının qarşısı alınır.
Kart təhlükəsizliyində CVC-dən başqa vasitələr
CVC kodu əsas təhlükəsizlik vasitələrindən biri olsa da, digər metodlarla birgə istifadə olunduqda daha güclü qoruma təmin olunur. Aşağıdakı metodlar da əhəmiyyətlidir:
- 3D Secure: Kart sahibinin mobil telefonuna göndərilən bir dəfəlik şifrə ilə əməliyyatın təsdiqlənməsi.
- Tokenləşmə: Kart məlumatlarının unikal identifikatorla əvəz olunması.
- Kartı yalnız müəyyən saytlarda istifadə etmək: Kart məlumatlarının sızmasının qarşısını almaq üçün tanınmamış platformalardan uzaq durmaq.
CVC ilə bağlı yanlış təsəvvürlər
CVC kodunun yalnız onlayn əməliyyatlar üçün lazım olduğunu düşünənlər çoxdur. Əslində bu kod bəzi beynəlxalq əməliyyatlarda, abunəlik sistemlərində və tətbiqlər vasitəsilə alınan xidmətlərdə də əsas şərtlərdən biri ola bilər. Eləcə də CVC-nin kartın təhlükəsizliyini tam şəkildə təmin etdiyi fikri də yanlışdır. Bu kod sadəcə əlavə bir qoruyucu qatdır və digər təhlükəsizlik vasitələri ilə birgə işləməlidir.
CVC kodu müasir bankçılıq sistemində təhlükəsizliyin əsas sütunlarından biridir. Bu kiçik və sadə görünən rəqəmlər toplusu, əslində böyük maliyyə təhlükəsizliyi arxitekturasının vacib bir komponentidir. Onlayn əməliyyatların artdığı bir dövrdə CVC kodunun funksiyasını başa düşmək və ona uyğun davranmaq hər bir kart sahibinin borcudur. Bu kodun sızmaması, etibarlı mənbələrdə istifadə olunması və alternativ təhlükəsizlik tədbirləri ilə tamamlanması, şəxsi maliyyə məlumatlarının qorunmasında ciddi rol oynayır.
Ən Çox Verilən Suallar
CVC (Card Verification Code) – bank kartlarında yerləşən və əsasən onlayn əməliyyatların təhlükəsizliyini təmin edən üçrəqəmli koddur. Kart sahibinin həmin əməliyyatı doğrudan da özü həyata keçirdiyini təsdiqləmək üçün istifadə olunur.
Visa və Mastercard kartlarında CVC kodu kartın arxa tərəfində, imza panelinin üstündə və ya yanında olur. American Express kartlarında isə bu kod ön tərəfdə yerləşir və 4 rəqəmdən ibarətdir.
Bəli, CVC və CVV demək olar ki, eyni funksiyanı yerinə yetirən anlayışlardır. Fərqli kart şirkətləri bu terminlərdən müxtəlif adlar altında istifadə etsələr də, məqsəd eynidir – təhlükəsizlik.
Əksər hallarda mümkün deyil. Çoxlu sayda onlayn ticarət platformaları və xidmət provayderləri CVC kodunun təqdim olunmasını tələb edir. Bu olmadan əməliyyat rədd edilir.
Bəli, virtual kartlarda da CVC kod mövcuddur. Hətta bəzi banklar birdəfəlik istifadə üçün dəyişkən CVC kodlar təqdim edir ki, bu da əlavə təhlükəsizlik təmin edir.
Bəli, əgər CVC kod digər kart məlumatları ilə birlikdə ələ keçərsə, dələduzlar kartdan icazəsiz istifadə edə bilərlər. Belə hallarda kart dərhal bloklanmalı və bankla əlaqə saxlanmalıdır.
Əgər kartı tez-tez onlayn əməliyyatlar üçün istifadə edirsinizsə, kodu yadda saxlamaq praktiki ola bilər. Amma kodu heç vaxt cihazda və ya açıq formada saxlamamaq tövsiyə olunur.
Əgər CVC kod oxunmaz hala gəlibsə, bankla əlaqə saxlayaraq yeni kart sifariş etmək tövsiyə olunur. CVC kod olmadan bir çox onlayn əməliyyatları yerinə yetirmək mümkün olmur.
Xeyr, CVC kod yalnız internet üzərindən edilən əməliyyatlarda tələb olunur. Fiziki alış-veriş zamanı kartın özü təqdim olunduğu üçün bu kod istifadə edilmir.
Dinamik CVC – təhlükəsizlik məqsədilə hər əməliyyata görə dəyişən CVC kod sistemidir. Bu texnologiya ilə təchiz olunmuş kartlarda kod hər dəfə yenilənir və istifadənin təhlükəsizlik səviyyəsi artır.
