Çəhrayı dəmrov (Pityriasis rosea) dəridə xırda pullanma və çəhrayı rəngdə ləkələrlə xarakterizə olunan, əsasən mülayim gedişata malik, yoluxucu olmayan dəri xəstəliyidir. Bu vəziyyət adətən virus mənşəli hesab olunur və çox vaxt mövsümi xarakter daşıyır. Xəstəliyin səbəbi tam dəqiqləşməsə də, Herpes virusunun bəzi tipləri ilə əlaqəsi ehtimal olunur. Ən çox gənc və orta yaşlı insanlarda müşahidə olunur, lakin uşaqlarda və yaşlılarda da rast gəlinə bilər. Xəstəlik adətən qəfil başlayır və bədənin müəyyən hissəsində “ana lövhə” adlanan iri çəhrayı ləkə ilə özünü göstərir. Ardınca həmin lövhəyə bənzər kiçik ləkələr bədənin müxtəlif hissələrinə yayılır. Qaşınma hissi hər xəstədə eyni dərəcədə olmur — bəzilərində çox zəif, bəzilərində isə nəzərəçarpacaq qədər ola bilər. Çəhrayı dəmrov əksər hallarda öz-özünə 6–8 həftə ərzində sağalır, lakin bu müddətdə simptomları yüngülləşdirmək üçün müəyyən müalicə tədbirlərinə ehtiyac ola bilər. Dərini qıcıqlandıran sabunlardan və kimyəvi maddələrdən uzaq durmaq, düzgün qulluq göstərmək və həkim məsləhətinə əməl etmək sağalma prosesini sürətləndirə bilər. Xəstəliyin yoluxucu olmaması insanlarda sosial təmas baxımından narahatlıq yaratmır, lakin estetik və diskomfort səbəbi ilə psixoloji təsirləri ola bilər. Müalicə üsulları simptomların ağırlıq dərəcəsinə və xəstənin fərdi xüsusiyyətlərinə görə seçilir. Dərman müalicəsi ilə yanaşı, həyat tərzi dəyişiklikləri də əhəmiyyətli rol oynayır.
Səbəblər və yaranma mexanizmi
Çəhrayı dəmrovun dəqiq səbəbi hələ də tam müəyyən olunmayıb, lakin tədqiqatçılar xəstəliyin əsasən virus mənşəli ola biləcəyini irəli sürürlər. Xüsusilə insan herpes virusu tip 6 və 7 ilə əlaqəli olduğu ehtimal edilir. Bu virusların müəyyən dövrdə immun sisteminin zəifləməsi fonunda aktivləşməsi nəticəsində dəri reaksiyası baş verə bilər. Bəzi hallarda xəstəlik soyuqdəymə, qripəbənzər vəziyyətlərdən sonra inkişaf edir ki, bu da infeksion səbəbi gücləndirən amildir.
İmmun sistemindəki dəyişikliklər və mövsümi faktorlar da xəstəliyin meydana çıxmasında rol oynaya bilər. Yaz və payız aylarında daha çox rast gəlinməsi bu əlaqəni təsdiqləyir. Genetik meyillilik amili isə elmi baxımdan tam sübuta yetirilməsə də, eyni ailədə bir neçə fərddə xəstəliyin baş verməsi müşahidə olunub. Yoluxucu olmaması sosial təmas zamanı əlavə qoruyucu tədbirlər tələb etmədiyi mənasına gəlir.
Əlamətlər və klinik gedişat
Ən tipik simptom bədəndə “ana lövhə” adlanan iri, oval formalı çəhrayı ləkənin qəfil yaranmasıdır. Bir neçə gün və ya həftə ərzində bu lövhədən sonra bədənin gövdə, çiyin və bud nahiyələrinə oxşar, lakin daha kiçik ləkələr yayılır. Ləkələr adətən quru, pullanan səthə malik olur və rəngi açıq çəhrayıdan tünd qırmızıya qədər dəyişə bilər.
Qaşınma bəzi insanlarda çox yüngül olsa da, digərlərində narahatedici dərəcədə güclü ola bilər. Xəstəliyin ümumi müddəti adətən 6–8 həftə olsa da, bəzi hallarda bu proses 12 həftəyə qədər uzana bilər. Ləkələr solduqdan sonra dəridə iz qalmır, lakin bəzən müvəqqəti piqmentasiya dəyişiklikləri müşahidə olunur.
Diaqnostika üsulları
Çəhrayı dəmrovun diaqnozu əsasən klinik müayinə əsasında qoyulur. Dermatoloq xarakterik “ana lövhə” və sonrakı ləkələrin görünüşünə görə diaqnoz qoya bilir. Xəstəliyin spesifik laborator testi yoxdur, lakin bənzər simptomlara malik digər dəri xəstəliklərini istisna etmək üçün əlavə analizlər aparıla bilər.
Bəzi hallarda göbələk infeksiyaları, sedef, ekzema və sifilis kimi xəstəliklərlə qarışdırıla bilər. Dəqiq diaqnoz üçün dəri qırıntılarının mikroskop altında müayinəsi və qan analizləri istifadə edilə bilər. Düzgün diaqnostika lazımsız dərman istifadəsinin qarşısını alır.
Ənənəvi müalicə metodları
Çəhrayı dəmrov çox vaxt spesifik dərman müalicəsi olmadan keçib gedir. Əsas məqsəd simptomları yüngülləşdirmək və dərinin bərpasını sürətləndirməkdir. Qaşınma varsa, antihistamin preparatları istifadə oluna bilər. Dəridə quru sahələr üçün nəmləndirici kremlər və losyonlar tətbiq olunur.
Ağır hallarda və ya geniş yayılmış lezyonlarda həkim kortikosteroid tərkibli kremlər təyin edə bilər. Lakin bu preparatlar yalnız qısa müddət ərzində və həkim nəzarəti altında istifadə edilməlidir. Günəş işığı bəzi xəstələrdə sağalmanı sürətləndirə bilər, lakin həddindən artıq günəşlənmə zərərli ola bilər.
Alternativ və bitki mənşəli müalicə
Bitki mənşəli yağlar və təbii nəmləndiricilər dərinin yumşaldılmasına kömək edə bilər. Aloe vera geli, çobanyastığı ekstraktı və yulaf vannaları qaşınmanı azalda bilər. Bunlar dəriyə zərər verməyən, yumşaq təsirli üsullardır.
Ancaq alternativ müalicə metodları əsas müalicəni əvəz etməməli, yalnız dəstək məqsədilə istifadə olunmalıdır. Hər hansı bitki mənşəli preparat istifadəsindən əvvəl allergiya riski nəzərə alınmalı və dermatoloqla məsləhətləşilməlidir.
Qidalanma və həyat tərzi tövsiyələri
İmmunitetin güclü qalması üçün balanslı qidalanma vacibdir. C və E vitamini ilə zəngin qidalar dərinin bərpasını sürətləndirə bilər. Bol su içmək dərinin nəm balansını qoruyur.
Stressin azaldılması da müalicədə mühüm rol oynayır, çünki psixoloji gərginlik immuniteti zəiflədə bilər. Dərini qıcıqlandıran dar sintetik geyimlərdən və sərt yuyucu vasitələrdən uzaq durmaq tövsiyə olunur.Çəhrayı dəmrovun qarşısını almağın spesifik yolu olmasa da, immun sistemini güclü saxlamaq riskin azalmasına kömək edir. Yuxu rejiminin qorunması, düzgün qidalanma və müntəzəm fiziki aktivlik əsas tədbirlərdir.Dəriyə düzgün qulluq, yumşaq sabunlardan istifadə və dərini zədələyən mexaniki təsirlərdən qaçmaq da vacibdir. Xəstəlik yoluxucu olmadığından xüsusi izolyasiya tədbirlərinə ehtiyac yoxdur.
Uşaqlarda çəhrayı dəmrov
Uşaqlarda xəstəlik adətən daha yüngül keçir. Ləkələr daha tez solur və qaşınma hissi az olur. Lakin uşaqların dərisi həssas olduğu üçün nəmləndirici vasitələrdən mütəmadi istifadə tövsiyə edilir.
Diaqnostika və müalicə prinsipləri böyüklərlə eynidir, lakin preparatların dozası uşağın yaşına uyğun təyin olunur. Valideynlər uşağın dərisinə həddindən artıq isti su və sərt sabun tətbiqindən çəkinməlidir.
Çəhrayı dəmrov hərçənd qorxulu və yoluxucu olmayan bir dəri xəstəliyi olsa da, xəstələrdə narahatlıq və estetik diskomfort yarada bilər. Onun səbəbi tam məlum olmasa da, virus mənşəli olması ehtimalı güclüdür. Ən çox gənclər və orta yaşlılar arasında yayılır və çox vaxt öz-özünə sağalır. Erkən mərhələdə düzgün qulluq və simptomatik müalicə xəstənin rahatlığını təmin edir. Qaşınma və quruluğu azaltmaq üçün nəmləndiricilər və yumşaq dəri təmizləyiciləri əhəmiyyətlidir. Həkim təyinatı olmadan kortikosteroid və ya digər güclü preparatlardan istifadə etmək tövsiyə edilmir. Günəş işığı bəzi hallarda müsbət təsir göstərsə də, ehtiyatla yanaşılmalıdır. Bitki mənşəli yağlar və təbii vasitələr yalnız əlavə dəstək kimi faydalıdır. Xəstəliyin qarşısını almaq üçün spesifik tədbir olmasa da, immunitetin möhkəmləndirilməsi mühümdür. Həyat tərzi dəyişiklikləri və stressin azaldılması sağalma prosesini dəstəkləyir. Hər hansı şübhə və ya ağır simptom zamanı mütləq dermatoloqa müraciət edilməlidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Çəhrayı dəmrov, tibbi adı ilə Pityriasis rosea, dəridə çəhrayı rəngdə, pullanan ləkələrlə müşahidə olunan, yoluxucu olmayan dəri xəstəliyidir. Adətən 6–8 həftə davam edir və öz-özünə sağalır. Xəstəliyin səbəbi dəqiq məlum olmasa da, bəzi viruslarla əlaqəsi ehtimal olunur.
Bu xəstəlik yoluxucu hesab edilmir. İnsanlar bir-biri ilə normal təmasda ola bilər və xüsusi izolyasiya tədbirlərinə ehtiyac yoxdur. Virus mənşəli olması ehtimal edilsə də, insandan insana keçmə halları təsdiqlənməyib.
Ən tipik simptom iri “ana lövhə” adlanan çəhrayı ləkə və onun ardınca yaranan kiçik ləkələrdir. Qaşınma bəzi hallarda zəif, bəzilərində isə güclü ola bilər. Ləkələr adətən gövdə və bud nahiyələrində yerləşir.
Diaqnoz əsasən dəriyə baxış əsasında qoyulur. Həkim xarakterik ləkələrin formasına, rənginə və yayılmasına əsaslanır. Bənzər xəstəlikləri istisna etmək üçün əlavə analizlər aparıla bilər.
Çox vaxt spesifik müalicəyə ehtiyac olmur. Qaşınma varsa, antihistamin preparatlar və nəmləndirici kremlər istifadə edilir. Ağır hallarda həkim kortikosteroid krem təyin edə bilər.
Dərini nəm saxlamaq, yumşaq sabunlardan istifadə və dar sintetik geyimlərdən uzaq durmaq faydalıdır. İsti su ilə tez-tez yuyunmaqdan çəkinmək və stressi azaltmaq da sağalmanı dəstəkləyir.
Bəzi hallarda günəş işığı ləkələrin tez sağalmasına kömək edə bilər. Lakin həddindən artıq günəşlənmək dərini zədələyə bilər, buna görə də orta səviyyədə günəş qəbul etmək tövsiyə olunur.
Uşaqlarda xəstəlik adətən daha yüngül keçir və daha tez sağalır. Qaşınma az olur və dəridə qalıcı izlər qalmır. Müalicə böyüklərdə olduğu kimi simptomatikdir.
Bəli, aloe vera geli, çobanyastığı ekstraktı və yulaf vannaları qaşınmanı yüngülləşdirə bilər. Ancaq bu vasitələr əsas müalicəni əvəz etmir və yalnız əlavə dəstək rolunu oynayır.
Xəstəliyin qarşısını almağın spesifik üsulu yoxdur. Güclü immun sisteminə sahib olmaq, balanslı qidalanmaq və stressi azaltmaq riskin azalmasına kömək edə bilər.
