DƏİS : Daşınmaz Əmlakın İcbari Sığortası : Sistemin Hüquqi Bazası, Məbləği, Tarifi

Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icbari sığortası – qısaca DƏİS, mülkiyyət sahiblərinin əmlaklarını müxtəlif risklərdən qorumaq üçün qanunvericiliyə əsaslanaraq tətbiq olunan sığorta növüdür. Bu sistemin əsas məqsədi daşınmaz əmlak sahiblərinin maddi maraqlarının qorunması, onların təbii fəlakət, yanğın, partlayış, su basqını, üçüncü şəxslərin hərəkətləri və digər risklər nəticəsində zərərə uğradıqda kompensasiya almaq imkanının yaradılmasıdır. Sığorta qanunla icbari qaydada tətbiq olunur və bütün daşınmaz əmlak, o cümlədən yaşayış evləri, mənzillər, qeyri-yaşayış binaları və ofis sahibləri üçün məcburidir.

DƏİS-in tətbiqi ölkədə sığorta mədəniyyətinin artırılması, əhalinin və biznes subyektlərinin maliyyə təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi baxımından vacib addımlardan biridir. Bu sığorta növü Azərbaycan Respublikasının “İcbari Sığortalar haqqında” Qanunu və digər aidiyyəti normativ aktlar əsasında tənzimlənir. İcbari sığorta mexanizminin əsas üstünlüyü əmlakın dəyərinə uyğun sığorta məbləğinin müəyyən olunması və hadisə baş verərsə, sığortalının maliyyə itkisini minimuma endirməsidir.

İcbari sığorta sisteminin hüquqi əsası

Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icbari sığortasının hüquqi əsasları 2011-ci il 24 iyun tarixli “İcbari Sığortalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilir. Bu qanun sığorta münasibətlərinin şəffaf və ədalətli qurulmasını, bazarda rəqabətin artırılmasını, əmlak sahiblərinin hüquqlarının müdafiəsini nəzərdə tutur. Qanunda göstərilir ki, hər bir fiziki və hüquqi şəxs, əgər ona məxsus daşınmaz əmlakı varsa, onu icbari qaydada sığorta etdirməlidir.

Qanuna əsasən, sığorta şəhadətnaməsi olmadan əmlakın notarial qaydada alqı-satqısı və ya ipoteka əməliyyatları aparıla bilməz. Dövlət qeydiyyatına alınmayan və sığorta olunmayan daşınmaz əmlakların istismarı, alışı və satışı zamanı ciddi hüquqi problemlər yaranır. Bu yanaşma ölkədə daşınmaz əmlak bazarının şəffaflığını artırır və dövlət nəzarətini gücləndirir.

Sığorta predmeti və əhatə dairəsi

DƏİS-in predmeti mülkiyyət və ya daimi istifadəyə verilmiş yaşayış və qeyri-yaşayış sahələridir. Buraya fərdi yaşayış evləri, mənzillər, ofislər, anbarlar, ticarət obyektləri, sənaye müəssisələri, dövlət əmlakı, bələdiyyə əmlakı və s. daxildir. Hər bir daşınmaz əmlak sahibi mülkiyyətində və ya istifadəsində olan əmlakı üzrə icbari sığorta müqaviləsi bağlamalıdır.

Sığorta əhatəsi əsasən aşağıdakı riskləri əhatə edir:

• Yanğın və partlayış;
• Bina və tikilinin uçması və ya qismən dağılması;
• Təbii fəlakətlər (zəlzələ, sel, fırtına, dolu və s.);
• Su basqını və su sızması;
• Üçüncü şəxslərin qanunsuz hərəkətləri (vandalizm və s.);
• Bəzi hallarda – texnogen və məişət hadisələri.

Sığorta hadisəsi baş verdikdə, zərər çəkmiş şəxs sığorta şirkətinə müraciət edir və hadisə aktı tərtib edilir. Dəymiş zərər sığorta müqaviləsində nəzərdə tutulan məbləğ və qaydalara uyğun şəkildə ödənilir.

Sığorta məbləği və tariflər

DƏİS üzrə sığorta məbləği daşınmaz əmlakın yerləşdiyi yer, kateqoriyası və bazar dəyəri əsasında hesablanır. Azərbaycanda yaşayış sahələrinin sığorta məbləği Bakı şəhərində 25 000 manat, digər iri şəhərlərdə 20 000 manat, qəsəbə və kəndlərdə isə 15 000 manat səviyyəsində müəyyən edilir. Qeyri-yaşayış obyektləri üzrə bu məbləğ daha yüksək ola bilər və bəzən əmlakın real bazar qiymətinə yaxınlaşır.

Sığorta haqqı (illik ödəniş) əmlakın yerləşdiyi yerə görə dəyişir və orta hesabla illik 30–50 manat arasında olur. Qeyri-yaşayış binalarında və kommersiya obyektlərində bu məbləğ daha yüksək ola bilər. Tariflər Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və aidiyyəti sığorta orqanları tərəfindən təsdiqlənir və daim nəzarətdə saxlanılır.

Sığorta müqaviləsinin bağlanması qaydası

Sığorta müqaviləsi bağlamaq üçün əmlak sahibi və ya onun qanuni nümayəndəsi sığorta şirkətinə müraciət edir, lazımi sənədləri təqdim edir və əmlakın vəziyyəti yoxlanılır. Müqavilə bağlandıqdan sonra sığorta şəhadətnaməsi və sığorta polisi verilir. Sığorta polisinə əsasən əmlak sığortalanır və sığorta müddəti adətən 1 il olur.

Sığorta müqaviləsi elektron və ya ənənəvi formada bağlana bilər. Son illər rəqəmsal texnologiyaların inkişafı ilə sığorta prosedurları daha da asanlaşıb. Onlayn platformalar vasitəsilə müraciət etmək, müqavilə bağlamaq və ödəniş etmək mümkündür. Sığorta polisini almaq üçün əmlakın qeydiyyat sənədi, şəxsiyyət vəsiqəsi və bəzən tikilinin texniki pasportu tələb oluna bilər.

Sığorta hadisəsi və ödəniş proseduru

Sığorta hadisəsi baş verdikdə, ilk növbədə bu barədə sığorta şirkətinə məlumat verilir. Sığorta şirkəti zərərin dərəcəsini və səbəblərini müəyyənləşdirir, ekspertiza aparılır və zərərin sığorta hadisəsi olub-olmaması dəqiqləşdirilir. Hadisənin təsdiqləndiyi halda, sığorta şirkəti zərərçəkənə müqavilədə göstərilən məbləğdə və ya real zərərə uyğun kompensasiya ödəyir.

Sığorta ödənişi adətən sığorta müqaviləsində qeyd olunan müddət ərzində həyata keçirilir və zərərçəkənə rəsmi bildiriş göndərilir. Zərərin hesablanmasında müstəqil ekspert rəyi, sığorta aktı, foto və ya video materiallar əsas götürülür. Sığorta hadisəsi təsdiqlənmədikdə və ya sığorta hadisəsinə aid olmayan zərər olduqda, ödəniş verilmir və səbəbi barədə yazılı məlumat təqdim olunur.

Daşınmaz əmlakın icbari sığortasının üstünlükləri

DƏİS-in ən böyük üstünlüyü əmlak sahibinin risklər qarşısında maddi təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Bu sığorta növü mülkiyyətin yanğından, təbii fəlakətdən, üçüncü şəxslərin qanunsuz hərəkətindən və digər gözlənilməz risklərdən qorunmasına zəmanət verir. Sığorta hadisəsi zamanı əmlak sahibi zərərin tam və ya qismən kompensasiyasını almaq imkanı qazanır, nəticədə maliyyə itkiləri minimuma enir.

Sığorta həmçinin bank kreditləri və ipoteka əməliyyatları zamanı əmlakın girov kimi istifadə edilməsini asanlaşdırır, bazarın şəffaflığını artırır və mülkiyyət hüququnun müdafiəsinə xidmət edir. İcbari sığorta qanuni əsaslara malik olduğu üçün dövlət tərəfindən ciddi şəkildə nəzarət olunur və əmlak bazarında təhlükəsizlik, sabitlik və şəffaflıq yaradır.

Sığorta ödənişindən istisna hallar

Qanunvericiliyə əsasən, bəzi hallar sığorta ödənişindən istisna edilir. Məsələn, əmlak sahibinin və ya istifadəçinin qəsdən törətdiyi zərər, qanunsuz tikili və ya qeyri-qanuni istifadə, müharibə, terror və ya nüvə qəzası nəticəsində baş verən hadisələr sığorta hadisəsi kimi qiymətləndirilməz və bu halda ödəniş aparılmaz. Həmçinin, sığorta müqaviləsində yanlış və ya natamam məlumatların təqdim edilməsi də ödənişin imtinasına səbəb ola bilər.

İstisna hallar müqavilədə əvvəlcədən aydın şəkildə göstərilməlidir və sığortaçının bu barədə əmlak sahibini məlumatlandırmaq öhdəliyi var. Əlavə olaraq, bəzi xüsusi risklər (xüsusi kimyəvi təsir, texniki qüsurlar və s.) müqaviləyə ayrıca əlavə edilə bilər.

Sığorta bazarında DƏİS-in rolu və əhəmiyyəti

Daşınmaz əmlakın icbari sığortası Azərbaycanın sığorta bazarında aparıcı yerlərdən birini tutur. Son illər əhalinin və bizneslərin sığorta mədəniyyətinin formalaşmasında DƏİS-in rolu artmaqdadır. Sığorta şirkətləri müştərilərə geniş çeşiddə məhsullar təklif edir, rəqəmsal xidmətlər və fərdi məsləhət imkanları yaradır. Dövlət də öz növbəsində sığorta bazarının inkişafına dəstək verir, qanunvericilik bazasını təkmilləşdirir və nəzarəti gücləndirir.

DƏİS-in effektiv tətbiqi nəticəsində daşınmaz əmlak bazarında sabitlik artır, maliyyə riskləri minimuma enir və əmlakın dəyəri daha yaxşı qorunur. Sığorta sektorunda rəqabət və innovasiyalar yeni imkanlar yaradır, vətəndaşların hüquqlarının qorunmasını təmin edir.

DƏİS üzrə statistik göstəricilər və inkişaf tendensiyaları

Son illər Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icbari sığortası üzrə müqavilələrin sayı və sığorta məbləğləri artmaqdadır. İqtisadiyyatın inkişafı, şəhərsalma və yeni tikililərin çoxalması, dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi bazara müsbət təsir göstərir. Statistikaya görə, son beş ildə DƏİS üzrə sığorta portfeli ümumi sığorta bazarının əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir.

Bu artım, həmçinin, əhalinin maarifləndirilməsi və sığorta şirkətləri tərəfindən yeni texnoloji həllərin tətbiqi nəticəsində mümkün olub. Gələcəkdə rəqəmsal sığorta xidmətlərinin, onlayn müraciət və ödəniş platformalarının daha da inkişaf edəcəyi gözlənilir. İcbari sığortanın rolu yalnız iqtisadi deyil, sosial və hüquqi baxımdan da əhəmiyyət daşıyır.

Azərbaycanda DƏİS-in gələcək perspektivləri

DƏİS-in gələcəyi ölkədə əmlak bazarının inkişafı, sığorta mədəniyyətinin artması və rəqəmsallaşma proseslərinin genişlənməsi ilə sıx bağlıdır. Dövlət və özəl sektorun əməkdaşlığı nəticəsində icbari sığorta xidmətləri daha əlçatan və şəffaf olacaq, vətəndaşların hüquqları daha güclü qorunacaq. İcbari sığorta üzrə təcrübənin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması, avtomatlaşdırılmış və rəqəmsal platformaların tətbiqi sahənin davamlı inkişafını təmin edəcək.

DƏİS, həmçinin əhalinin və biznesin təbii fəlakətlər, texnogen qəzalar və digər risklər qarşısında dayanıqlılığını artıracaq, iqtisadi itkilərin qarşısının alınmasına və sabitliyin qorunmasına xidmət edəcək.

Daşınmaz əmlakın icbari sığortası Azərbaycanda sosial-iqtisadi sabitliyin, vətəndaşların hüquqlarının və əmlak təhlükəsizliyinin təmin olunmasında əsas alətlərdən biridir. Bu sistem mülkiyyət sahiblərinə gözlənilməz risklər qarşısında etibarlı müdafiə verir, bazarın şəffaflığını artırır və dövlət nəzarətini gücləndirir. DƏİS-in tətbiqi nəticəsində həm əhali, həm də biznes subyektləri üçün əmlakın dəyəri və qorunması təmin olunur, hüquqi və maliyyə problemlərin qarşısı alınır.

Müasir dövrdə DƏİS-in əhatə dairəsi və təsir imkanları genişlənir, sığorta bazarında rəqabət və xidmət keyfiyyəti yüksəlir. Əhalinin sığorta mədəniyyətinin inkişafı və rəqəmsallaşma prosesləri bu sahədə yeni imkanlar yaradır. Gələcəkdə daşınmaz əmlakın icbari sığortası Azərbaycan cəmiyyətində iqtisadi sabitliyin və təhlükəsizliyin təminatçısı kimi daha mühüm rol oynayacaq.

Ən Çox Verilən Suallar