Müasir Azərbaycanda daşınmaz əmlakın qeydiyyatı, hüquqi statusunun müəyyən olunması və dövlət nəzarətinin təmin edilməsi üçün sistemli, şəffaf və etibarlı bir mexanizm yaradılması vacib idi. Bu məqsədlə Prezidentin fərmanı ilə Daşınmaz Əmlakın Kadastrı və Reyestri Publik Hüquqi Şəxsi (DEKR PHŞ) təsis edildi. Bu qurumun yaradılması ölkənin daşınmaz əmlak bazarında şəffaflığın, hüquqi sabitliyin və mülkiyyət hüquqlarının qorunmasının əsas təminatlarından biri oldu. DEKR PHŞ-in əsas missiyası daşınmaz əmlak üzərində hüquqların qeydiyyatını, dövlət reyestrinin aparılmasını, kadastr uçotunu və digər aidiyyəti xidmətlərin vahid dövlət siyasəti çərçivəsində təşkili və idarə edilməsidir.
Bu publik hüquqi şəxs müasir idarəetmə, elektron xidmətlər və vətəndaş məmnuniyyəti prinsipləri üzərində qurulub. Qurumun fəaliyyətə başlaması əmlak bazarına investisiya axınının güclənməsinə, mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsinin təmin edilməsinə və daşınmaz əmlak sahəsində şəffaflığın artırılmasına şərait yaratdı. Eyni zamanda, DEKR PHŞ əmlak dövriyyəsinin leqallaşdırılmasında və daşınmaz əmlak bazarının inkişafında əsas katalizator rolunu oynayır.
DEKR PHŞ-in hüquqi əsası və təşkilati strukturu
Daşınmaz Əmlakın Kadastrı və Reyestri Publik Hüquqi Şəxsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il tarixli fərmanı əsasında yaradılıb və fəaliyyətini dövlət qeydiyyatı, daşınmaz əmlakın kadastr uçotu, hüquqların və məhdudiyyətlərin (yüklülüklərin) qeydiyyatı üzrə həyata keçirir. Qurumun hüquqi statusu “publik hüquqi şəxs”dir və dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş əsasnamə ilə idarə olunur.
DEKR PHŞ-in təşkilati strukturu müasir idarəetmə tələblərinə uyğun formalaşıb. Qurumun tərkibində mərkəzi aparat, regional və şəhər qeydiyyat idarələri, müvafiq kadastr xidmətləri, arxiv, texniki inventarlaşdırma və elektron xidmət bölmələri fəaliyyət göstərir. Qurumun rəhbərliyi Azərbaycan Respublikası Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin bilavasitə tabeliyindədir və onun bütün fəaliyyət istiqamətləri dövlət nəzarəti və monitorinqi altındadır.
Əsas fəaliyyət istiqamətləri və vəzifələri
DEKR PHŞ-in fəaliyyətinin mərkəzində daşınmaz əmlak üzərində hüquqların, o cümlədən ipoteka, icarə, istifadəyə dair hüquqların qeydiyyatı və təsdiqi, dövlət reyestrinin aparılması və daşınmaz əmlakın kadastr məlumatlarının aktuallaşdırılması dayanır. Əsas vəzifələrə aşağıdakılar daxildir:
- Daşınmaz əmlakın ilkin və təkrar qeydiyyatı;
- Hüquqi və fiziki şəxslərə daşınmaz əmlakla bağlı arayış və sənədlərin verilməsi;
- Dövlət kadastrının və reyestrinin elektron formada aparılması;
- Əmlakla bağlı məhdudiyyətlərin (yüklülüklərin) qeydiyyatı və aradan qaldırılması;
- Yerquruluşu, torpaq sahələrinin dəqiq koordinatlarının və sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi;
- Daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinin, o cümlədən arxiv və məlumat bazasının qorunması;
- Əmlak bazarında şəffaflığın və hüquqi sabitliyin təmin olunması;
- Elektron xidmətlərin inkişafı və rəqəmsal innovasiyaların tətbiqi.
Qurumun funksiyalarına həmçinin notariat orqanları, banklar, bələdiyyələr, müvafiq dövlət qurumları və digər maraqlı tərəflərlə qarşılıqlı əlaqənin qurulması və daşınmaz əmlak dövriyyəsində iştirak edən bütün subyektlər üçün hüquqi zəmanətin təmin olunması daxildir.
Daşınmaz əmlakın kadastr uçotu və dövlət qeydiyyatının əhəmiyyəti
Kadastr uçotu daşınmaz əmlakın (torpaq, bina, tikili, mənzil, qeyri-yaşayış sahəsi və s.) dəqiq sərhədlərinin, ölçülərinin, sahəsinin, yerləşdiyi ünvanın və digər texniki-parametrlərinin dövlət səviyyəsində müəyyənləşdirilməsidir. Bu məlumatlar hüquqi cəhətdən əmlakın sahibi, onun hüquqları və əmlak üzərindəki məhdudiyyətlər barədə tam təsəvvür formalaşdırır. Dövlət qeydiyyatı isə daşınmaz əmlak və onunla bağlı hüquqların rəsmi və hüquqi təsdiqi, dövlət reyestrinə daxil edilməsi və hüquqların qorunması deməkdir.
Kadastr və reyestr sistemi əmlak sahiblərinin, investorların, dövlət və özəl sektorun maraqlarının müdafiəsini, əmlakın leqallığını və istənilən əməliyyatın şəffaf aparılmasını təmin edir. Yalnız dövlət qeydiyyatına alınmış əmlakda notariat qaydasında alqı-satqı, ipoteka və digər əməliyyatlar aparıla bilər.
Elektron xidmətlər və rəqəmsal transformasiya
DEKR PHŞ son illərdə elektron xidmətlərin geniş tətbiqinə və rəqəmsal platformaların yaradılmasına xüsusi önəm verir. Qurumun rəsmi internet portalı və mobil tətbiqi vasitəsilə vətəndaşlar onlayn formada daşınmaz əmlakın qeydiyyatı, arayışların və çıxarışların əldə olunması, müraciət və izləmə xidmətləri, məlumatların yoxlanması və digər elektron xidmətlərdən istifadə edə bilirlər. Bu, şəffaflığın və operativliyin artırılmasına, vətəndaşların zaman və resurs qənaətinə xidmət edir.
Elektron çıxarış, e-arayış, kadastr xəritələrinin elektron təqdimatı, əmlakın vəziyyəti və hüquqi statusu barədə onlayn məlumat əldə edilməsi kimi xidmətlər həm əhalinin, həm də biznes subyektlərinin işini xeyli asanlaşdırır. Rəqəmsal arxiv və təhlükəsiz məlumat bazası gələcək nəsillər üçün mühüm informasiyanın qorunmasına və davamlılığın təmin edilməsinə zəmin yaradır.
Hüquqi və fiziki şəxslər üçün DEKR PHŞ-in rolu
DEKR PHŞ yalnız vətəndaşlar üçün deyil, eyni zamanda hüquqi şəxslər, banklar, sığorta şirkətləri, dövlət qurumları, notariat orqanları və biznes strukturları üçün də strateji əhəmiyyət kəsb edir. Banklar ipoteka kreditlərinin verilməsi üçün, sığorta şirkətləri əmlak sığortası zamanı, dövlət qurumları və bələdiyyələr torpaq və mülkiyyət məsələlərinin həllində DEKR PHŞ-in xidmətlərindən geniş istifadə edirlər.
Qurumun fəaliyyəti iqtisadiyyatın dayanıqlı inkişafına, əmlak bazarında investisiya mühitinin yaxşılaşmasına, sahibkarların hüquqlarının və maraqlarının qorunmasına, qanunçuluğun və ədalətin təmin olunmasına imkan verir.
DEKR PHŞ-in vətəndaş məmnuniyyəti və ictimai nəzarət mexanizmləri
Qurumun əsas prioritetlərindən biri vətəndaş məmnuniyyətinin təmin edilməsidir. Bunun üçün DEKR PHŞ-də “bir pəncərə” prinsipi, onlayn müraciət və sualların cavablandırılması sistemi, çağrı mərkəzi, ictimai şuraların iştirakı, müştəri məmnuniyyəti sorğuları və digər sosial nəzarət mexanizmləri tətbiq olunur.
Vətəndaşların hüquqi maarifləndirilməsi, əmlak qeydiyyatı prosedurlarının sadələşdirilməsi, korrupsiya və sui-istifadə hallarının qarşısının alınması üçün şəffaf monitorinq sistemi fəaliyyət göstərir. Qurumun rəsmi portalı və sosial şəbəkə səhifələri daim yenilənir, ictimaiyyət üçün açıq informasiya təmin edilir.
DEKR PHŞ-in beynəlxalq təcrübə və əməkdaşlığı
Azərbaycanda daşınmaz əmlakın kadastrı və reyestrinin idarə edilməsi zamanı beynəlxalq təcrübəyə əsaslanır, Avropa və MDB ölkələrinin qabaqcıl praktikasına uyğunlaşır. Qurum Dünya Bankı, BMT, Avropa İttifaqı və digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir, innovativ texnologiyaların tətbiqi və rəqəmsal transformasiya sahəsində mütərəqqi təcrübələri öyrənir və adaptasiya edir.
Beynəlxalq layihələr çərçivəsində elektron kadastr xəritələrinin yaradılması, torpaq idarəçiliyi, mülkiyyət hüquqlarının qorunması və şəffaflıq sahəsində modern texnologiyaların tətbiqi daim genişlənir. Bu, həm də Azərbaycan daşınmaz əmlak bazarının beynəlxalq səviyyədə rəqabətqabiliyyətli olmasına şərait yaradır.
DEKR PHŞ-in inkişaf perspektivləri və strateji hədəfləri
Qurum qarşıdakı illərdə rəqəmsal transformasiyanın dərinləşdirilməsi, yeni elektron xidmətlərin tətbiqi, “ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” layihələri çərçivəsində daşınmaz əmlakın idarə edilməsinin optimallaşdırılması, əmlak bazarında risklərin və sui-istifadə hallarının minimuma endirilməsi, ictimaiyyətin və biznesin maraqlarının müdafiəsi kimi strateji hədəfləri müəyyən edib.
DEKR PHŞ həm də torpaq və daşınmaz əmlakla bağlı yeni məlumat bazalarının yaradılması, 3D kadastr xəritələrinin tətbiqi, peyk və pilotsuz uçuş aparatları vasitəsilə torpaq sahələrinin monitorinqi kimi innovativ layihələrə start verib. Qurumun davamlı inkişafı Azərbaycanın iqtisadi, sosial və hüquqi sabitliyinin, eləcə də əmlak idarəetməsinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşmasının əsas təminatçısı olacaq.
Daşınmaz Əmlakın Kadastrı və Reyestri Publik Hüquqi Şəxsi ölkəmizdə daşınmaz əmlakla bağlı bütün hüquqi və texniki proseslərin vahid mərkəzdən, şəffaf, operativ və etibarlı şəkildə idarə edilməsini təmin edən strateji qurumdur. Onun fəaliyyəti əmlak bazarında hüquqi sabitliyin, dövlət və vətəndaş maraqlarının, investisiya mühitinin və mülkiyyət hüquqlarının qorunmasının qarantıdır. Qurumun rəqəmsallaşma və innovasiyaya yönəlmiş fəaliyyəti Azərbaycanın gələcəkdə daha müasir və dayanıqlı daşınmaz əmlak bazarına sahib olmasını təmin edəcək.
Ən Çox verilən Suallar
Daşınmaz Əmlakın Kadastrı və Reyestri Publik Hüquqi Şəxsi daşınmaz əmlakın qeydiyyatı, hüquqların və məhdudiyyətlərin müəyyən olunması, dövlət kadastrının və reyestrinin aparılması, elektron xidmətlərin təşkili üçün yaradılmış dövlət qurumudur.
Əsas funksiyalara daşınmaz əmlakın qeydiyyatı, kadastr uçotu, hüquqların və yüklülüklərin qeydiyyatı, arayış və çıxarışların verilməsi, elektron xidmətlərin təşkili və hüquqi zəmanətin təmin olunması daxildir.
Kadastr uçotu əmlakın dəqiq sərhəd, ölçü və texniki parametrlərinin müəyyən edilməsi, hüquqi şəffaflığın və əmlak bazarında etibarlı dövriyyənin təmin olunması üçün vacibdir.
Kadastr uçotu texniki və coğrafi məlumatların, dövlət qeydiyyatı isə hüquqların və məhdudiyyətlərin hüquqi təsdiqinin dövlət reyestrinə daxil edilməsidir.
Qurumun rəsmi portalı və mobil tətbiqi vasitəsilə onlayn müraciət, elektron çıxarış və arayış əldə etmək, əmlak məlumatlarını yoxlamaq mümkündür.
Adətən mülkiyyət hüququnu təsdiq edən sənəd, şəxsiyyət vəsiqəsi, texniki pasport və zəruri halda digər hüquqi sənədlər təqdim edilməlidir.
Hüquqi müdafiə, şəffaflıq, operativ xidmət, elektron çıxarış, əmlak bazarında etibarlılıq və dövlət nəzarəti başlıca üstünlüklərdir.
Qurum beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir, qabaqcıl texnologiya və idarəetmə təcrübələrini tətbiq edir, innovativ layihələr həyata keçirir.
Bir pəncərə prinsipi, onlayn müraciət və sualların cavablandırılması, ictimai nəzarət, müştəri məmnuniyyəti sorğuları və şəffaf monitorinq mexanizmləri ilə təmin edilir.
Rəqəmsallaşma, yeni elektron xidmətlərin tətbiqi, innovativ texnologiyaların genişləndirilməsi və beynəlxalq standartlara uyğun idarəetmə prioritet istiqamətlərdir.
