Dövlət Sosial Müdafiə Fondu: Yaranması, Pensiya Təminatı,Sosial Sığorta

Sosial müdafiə və əhalinin rifahı, hər bir dövlətin əsas vəzifələrindən biridir. Azərbaycan Respublikasında bu sahənin idarə olunmasında aparıcı rol oynayan əsas qurumlardan biri Dövlət Sosial Müdafiə Fondu (DSMF) hesab olunur. Dövlət Sosial Müdafiə Fondu əhalinin sosial müdafiəsi, pensiya təminatı, sosial sığorta və digər sosial yardımların təşkilində mühüm əhəmiyyət daşıyır. Fondun fəaliyyəti Azərbaycan vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə, sosial ədalət və bərabərliyin təmin olunmasına, əmək fəaliyyəti ilə məşğul olanların və onların ailələrinin hüquqlarının qorunmasına yönəlib. İqtisadi və sosial dəyişikliklərin sürətlə getdiyi müasir dövrdə fondun fəaliyyəti daha da aktuallaşır, yeni islahatlar və rəqəmsal imkanlar bu sahədə şəffaflıq və səmərəliliyi artırır.

Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun yaranması və tarixi

Azərbaycan Respublikasında sosial müdafiə sisteminin formalaşması ölkənin müstəqillik illərinə təsadüf edir. Dövlət Sosial Müdafiə Fondu 1992-ci ildə Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə təsis edilmişdir. Fondun yaradılması əsas məqsədi əhalinin sosial müdafiəsinin təşkili, pensiya və digər sosial ödənişlərin dövlət zəmanəti ilə təmin edilməsi, sosial sığorta sisteminin qurulması idi. O vaxtdan bəri fond ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının ayrılmaz hissəsinə çevrilib və əhalinin sosial müdafiəsinin effektiv təşkilinə xidmət edir. Son illərdə fondun fəaliyyəti müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq yenilənir, idarəetmə sisteminə rəqəmsal həllər, şəffaflıq və ictimai nəzarət prinsipləri daxil edilir.

Fondun əsas məqsəd və funksiyaları

Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun əsas məqsədi ölkə vətəndaşlarının sosial müdafiəsini, sosial təminat hüquqlarını qorumaqdır. Fondun başlıca funksiyaları aşağıdakılardır:

• Pensiya təminatı və sosial müavinətlərin təşkili
• Sosial sığorta haqlarının toplanması və idarə olunması
• İşsizlik, əmək qabiliyyətinin itirilməsi, ailə başçısının itirilməsi kimi hallarda sosial ödənişlərin həyata keçirilməsi
• Qocalıq, əlillik, ailə və uşaqlara sosial dəstək
• Sosial müdafiə sahəsində qanunvericiliyin icrasına nəzarət
• Əhalinin sosial təminatı üzrə dövlət proqramlarının icrası
• Beynəlxalq əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi

Fondun bu funksiyaları həm dövlət büdcəsinin sosial istiqamətini formalaşdırır, həm də vətəndaşların rifahına yönəldilmiş kompleks tədbirlərin əsasını qoyur.

Pensiya təminatı və pensiya sisteminin qurulması

Azərbaycan Respublikasında pensiya təminatı Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun ən vacib istiqamətlərindən biridir. Fond ölkədə əmək pensiyalarının hesablanması və ödənilməsi, həmçinin pensiya sisteminin inkişafı və islahatları ilə məşğul olur. Hazırda ölkədə üç əsas pensiya növü fəaliyyət göstərir: yaşa görə əmək pensiyası, əlilliyə görə əmək pensiyası və ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası. Pensiya sisteminin maliyyələşməsi əsasən məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına aparılır. Son illərdə pensiya təminatında şəffaflıq, avtomatlaşdırma və elektron pensiya sisteminin tətbiqi, vətəndaşların pensiya hüquqlarının elektron qaydada idarə edilməsi həyata keçirilir.

Sosial sığorta və sığorta haqlarının idarə olunması

Sosial sığorta ölkədə işləyən şəxslərin sosial risklərdən qorunmasının mühüm vasitəsidir. Dövlət Sosial Müdafiə Fondu tərəfindən toplandığı sosial sığorta haqları pensiya, xəstəlik, işsizlik, analıq və digər sosial ödənişlərin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir. Hər bir işəgötürən və işçi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məcburi sosial sığorta haqlarını DSMF-ə ödəməli, ayda bir dəfə hesabat verməlidir. İstənilən şəxs öz sosial sığorta kapitalı, ödənilən haqlar və gələcək pensiya təminatı barədə məlumatı fondun elektron xidmətləri vasitəsi ilə onlayn şəkildə əldə edə bilir.

Əlillər, qocalar və həssas qruplar üçün sosial müdafiə

Dövlət Sosial Müdafiə Fondu cəmiyyətin bütün təbəqələrini, xüsusilə də həssas və aztəminatlı əhalini diqqətdə saxlayır. Əlillər, yaşlılar, ailə başçısını itirən uşaqlar və digər həssas qruplar üçün əlavə sosial dəstək və müavinətlər nəzərdə tutulur. Fond bu məqsədlə dövlət proqramları çərçivəsində aylıq və birdəfəlik ödənişlər, reabilitasiya, sanator-kurort müalicəsi və digər yardımlar həyata keçirir. Müasir dövrdə bu sosial dəstəklərin göstərilməsində şəffaflıq, sürət və vətəndaşların rahatlığı əsas prioritet kimi müəyyən olunub.

Rəqəmsallaşma və elektron xidmətlər

İnnovasiyaların tətbiqi Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun işinin səmərəliliyini artırır. Son illərdə fondun elektron xidmətləri (e-sosial.az, e-gov.az və s.) vətəndaşlara öz şəxsi sosial hesabları, pensiya kapitalları və ödənişləri barədə real vaxtda, onlayn formada məlumat almağa imkan verir. Elektron arayışlar, sənəd qəbulu və qeydiyyat, onlayn müraciət, elektron təyinat, onlayn məsləhət və digər xidmətlər sosial müdafiə sahəsində çevikliyi və şəffaflığı xeyli artırır. Həmçinin, bu sistem vasitəsi ilə vətəndaşların problemləri daha sürətli həll olunur.

Fondun idarəetmə strukturu və regional şöbələri

Dövlət Sosial Müdafiə Fondu vahid mərkəzi aparat, Bakı şəhəri üzrə və bütün regionlarda fəaliyyət göstərən yerli idarə və şöbələrdən ibarətdir. Fondun rəhbərliyi dövlət tərəfindən təyin olunur və onun fəaliyyəti birbaşa dövlət orqanlarının, həmçinin, İctimai Şuranın nəzarəti altında həyata keçirilir. Regional idarələrin fəaliyyəti yerlərdə əhalinin operativ sosial təminatının həyata keçirilməsini təmin edir.

Fondun maliyyə mənbələri və idarəetməsi

DSMF-nin əsas maliyyə mənbələri aşağıdakılardır: dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlər, məcburi dövlət sosial sığorta haqları, əlavə mənbələr (faiz gəlirləri, cərimələr, digər hüquqi və fiziki şəxslərdən olan vəsaitlər). Bu maliyyə vəsaitləri fondun bütün sosial ödənişlərinin vaxtında və tam məbləğdə yerinə yetirilməsinə zəmanət verir. Maliyyə idarəetməsi müasir beynəlxalq standartlara uyğun həyata keçirilir.

Beynəlxalq əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi

Dövlət Sosial Müdafiə Fondu bir sıra beynəlxalq təşkilat və fondlarla əməkdaşlıq edir, sosial müdafiə və pensiya təminatı üzrə qabaqcıl təcrübələri Azərbaycanda tətbiq edir. Fondun BMT, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı, Avropa İttifaqı, Dünya Bankı və digər qurumlarla əməkdaşlıq çərçivəsində sosial layihələr, islahatlar və təlim proqramları həyata keçirilir.

Fondun gələcək inkişaf perspektivləri və islahatlar

Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun inkişaf perspektivləri ölkədə sosial rifahın yüksəldilməsi, vətəndaşların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, sosial ədalətin təmin olunması ilə sıx bağlıdır. Yaxın gələcəkdə fondun fəaliyyətinin rəqəmsal transformasiyası, sosial sığorta sahəsində yeni texnologiyaların tətbiqi, əhalinin bütün təbəqələrini əhatə edən daha geniş sosial proqramların həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu da vətəndaşların dövlətə etibarını, sosial müdafiənin səviyyəsini artıracaq.

Dövlət Sosial Müdafiə Fondu Azərbaycan Respublikasında sosial müdafiə və təminat sisteminin əsas dayağıdır. Fondun fəaliyyəti ölkənin sosial siyasətinin mühüm hissəsini təşkil edir, əhalinin sosial rifahı və müdafiəsi üçün etibarlı təminat yaradır. Rəqəmsallaşma, şəffaflıq, vətəndaş məmnuniyyəti və səmərəli idarəetmə DSMF-nin müasir prioritetləri sırasındadır. Hər bir Azərbaycan vətəndaşı fondun xidmətlərindən rahat və operativ şəkildə istifadə edə, sosial hüquqlarını tam təmin edə bilər.

Ən Çox Verilən Suallar