Xakass Texniki İnstitutu — Sibir Federal Universitetinin Abakan şəhərində yerləşən iri mühəndislik filiali — regionun sənaye modernizasiyası üçün əsas kadr mərkəzidir. 1960-cı illərdə kömür ehtiyatları ilə zəngin Xakas-Minusinsk hövzəsinin texniki mütəxəssis tələbatını ödəmək məqsədi ilə fəaliyyətə başlayan institut bu gün artıq rəqəmsal istehsalat, yaşıl energetika və yüksək dəqiqlikli maşınqayırma sahələrinə fokuslanan beynəlxalq səviyyəli elm-tədris platformasına çevrilib. Kampusda yerləşən enerji-səmərəli tədris korpusu, “Smart-Lab” avtomatlaşdırma mərkəzi, 3D metal çap sexi və elektrik mobillər üçün sınaq poliqonu tələbələrə nəzəri bilikləri real prototiplərdə tətbiq etmək imkanı yaradır. İnstitutun əsas klinik tərəfdaşları «Rusgidro» və «Rusal Sayanogorsk» kimi nəhəng şirkətlərdir; nəticədə məzunların 90 faizi təcrübəni həmin müəssisələrdə keçərək ilk altı ayda iş tapır. Fakültələr illik kurrikulumunu sənaye bazarının sorğularına uyğun yeniləyir, beləliklə, konstruktor-texnoloji ixtisaslaşma süni intellekt, dron nəqliyyatı və mikroskopik enerji saxlama blokları kimi trendlərlə zənginləşdirilir. Təhsil haqlarının regional səviyyədə münasib qalması, yataqxanaların kampus daxilində yerləşməsi və Abakan–Krasnoyarsk dəmir yolu xətti ilə rahat nəqliyyatın mövcudluğu həm Rusiya, həm də uzaq ölkələrdən gələn tələbə axınını artırır. Beynəlxalq əlaqələr şöbəsi Almaniyanın HTW Berlin, Çinin Harbin Texnologiya Universiteti və Qazaxıstanın SATU kimi ali məktəblərlə ikili diplom layihələri koordinatorluq edir. İnstitut 2030-cu il strateji planında enerjinin bərpa olunan mənbələri, sənaye 4.0 və karbon izinin minimallaşdırılması istiqamətlərini prioritet kimi müəyyənləşdirib.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Tarixi inkişaf xətti
1962-ci ildə Texniki Fakültə statusu ilə açılan qurum ilk on ildə inşaat mühəndisləri və elektrotexnika mütəxəssisləri yetişdirirdi. 1995-ci ildə Rusiyanın ali məktəblərinin iri konsolidasiya proqramı çərçivəsində Xakass Texniki İnstitutu Sibir Federal Universitetinin rəsmi filialına çevrildi. Bu mərhələ modul kredit sisteminin, ECTS ekvivalensiyalarının və elmi-tədqiqat qrant mexanizmlərinin tətbiqini sürətləndirdi.
2000-ci illərin ortasında «Sayan-Şuşensk GES» layihəsində işçilərin 30 faizini məhz institut məzunları təşkil edirdi; bu fakt regional energetika sektorunda ali məktəbin nüfuzunu xeyli artırdı. 2015-ci ildən bəri instituta sənaye robotlarının proqramlaşdırılması, enerji paylayıcı şəbəkələrin rəqəmsal ikisi və modul tikinti texnologiyaları üzrə doktorantura pilləsi əlavə olundu.
Fakültə və proqram çoxçeşidliliyi
Xakass Texniki İnstitutu altı fakültə və yeddi ixtisaslaşmış kafedradan ibarətdir; bakalavr, magistr və ixtisas səviyyələrində iyirmidən çox proqram təklif olunur. Fakültələr aşağıdakı əsas istiqamətləri əhatə edir: inşaat, energetika, tətbiqi informatika, maşınqayırma, geotexnika və sənaye iqtisadiyyatı.
| Fakültə | Proqram | Tədris dili | Müddət (il) | Təhsil haqqı (RUB/il) |
|---|---|---|---|---|
| İnşaat | Mülki Tikinti (08.03.01) | Rus | 4 | 110 000 sfu.ru |
| İnşaat | Unikal Binalar və Qurğular (08.05.01) | Rus | 6 | 110 000 sfu.ru |
| Tətbiqi İnformatika | Rəqəmsal Sistemlər (09.03.03) | Rus | 4 | 110 000 sfu.ru |
| Energetika | Elektroenergetika və Elektrontexnika (13.03.02) | Rus | 4 | 110 000 sfu.ru |
| Maşınqayırma | Konstruktiv-texnoloji Təminat (15.03.05) | Rus | 4 | 100 000 sfu.ru |
| İqtisadiyyat | Sənaye Menecmenti | Rus/İngilis | 4 | 105 000 |
Mühəndislik infrastrukturu və avadanlıq
İnstituta məxsus «Power-Lab» mərkəzində 6 kV-a qədər gərginlikli hücrələr, SCADA nəzarət stansiyaları və enerji keyfiyyətini təhlil edən Fluke platformaları yerləşir. Tələbələr enerji itkisini real vaxt monitorinqi apararaq relay mühafizə alqoritmlərini modelləşdirirlər.
Maşınqayırma korpusunda yüksək dəqiqlikli DMG Mori CNC mərkəzləri, 3D metal tozlu SLM printerlər və optik ölçmə sistemləri quraşdırılıb. Burada hazırlanmış dron karkasları «TaigaDrone» startapına licensiya əsasında ötürülür, gəlir isə laboratoriyanın modernləşdirilməsinə yönəldilir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Tədris prosesi və laboratoriyalar
Birinci kursdan başlayaraq tələbələr «Multisim» və «ANSYS Workbench» kimi proqramlarda virtual modellər qurur, sonra onları kampusdakı pilot sexlərdə test edirlər. İkinci kursun yaz semestrində inşaatçılar “Sayan Beton” poliqonunda real beton nümunələrinin ultrases sıxılma testlərini aparır, nəticələri elmi-tədqiqat hesabatı şəklində kafedraya təqdim edirlər.
Energetika tələbələri dördüncü kursda 35 kilovoltluq transformator yarımstansiyasının rəqəmsal ikisini hazırlayır, süni intellekt modulunu əhatə edən “predictive maintenance” alqoritmi ilə nasazlıqları öncədən proqnozlaşdırırlar.
Elmi-tədqiqat və layihələr
Institutun “Green Energy Hub” qrupu günəş-külək hibrid turbinlərinin qış şəraitində effektivliyini artırmaq üçün kriyo-nanoörtüklər tədqiq edir. Layihə 2024-cü ildə Rusiyanın Elm və Ali Təhsil Nazirliyindən 80 milyon rubl qrant qazanmışdır.
“Smart City Abakan” layihəsində tətbiqi informatika kafedrası yol-nəqliyyat axınını idarə edən IoT sensor şəbəkəsi qurmuş, pilot zonada tıxacları 18 faiz azaldaraq şəhər administrasiyasının mükafatını almışdır.
Sənaye tərəfdaşlığı və istehsalat təcrübəsi
«Rusal», «Nornickel» və «SUEK» kimi konsernlərlə bağlanmış ikitərəfli müqavilələr tələbələri yay təcrübəsinə yönləndirir; müəssisələr laboratoriyaların modernləşdirilməsinə illik avadanlıq dəstəyi ayırır. 2025-ci ildə “Rusgidro” ilə imzalanan memorandum nəticəsində elektroenergetika tələbələri Şuşensk hidroelektrik stansiyasında beş aylıq dövriyyəli staj keçmişdir.
İnstitutun Karyera Mərkəzi partnyorlarla birgə “Job Offer Day” keçirir, tədbirin yekununda məzunların 70 faizi dərhal iş müqaviləsi imzalayır.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Tələbə həyatı və sosial mühit
Kampusda yerləşən “Technopolis” idman-sərgi mərkəzi basketbol zalı, qaya dırmanma divarı və «Fab-Café» startap məkanını bir araya gətirir. “Polyline” rəqəmsal musiqi qrupu institut ansamblı kimi Sibir region festivalında birinci yeri tutub.
Yataqxanalarda ikinəfərlik otaqlar, sürətli internet və 24/7 oxu salonu mövcuddur. Psixoloji dəstək xidməti imtahan sessiyası ərəfəsində stress-menecment workshop-ları təşkil edir; proqram çərçivəsində təlimlərə qatılanların akademik performansı orta hesabla 0,4 GPA bəndi yüksəlmişdir.
Qəbul qaydaları və maliyyə imkanları
Abituriyentlər fizika, riyaziyyə və rus dili imtahan nəticələri + portfoliodakı texniki layihələr əsasında qiymətləndirilirlər. Keçid balı illər üzrə dəyişsə də, son qəbul kampaniyasında mülki tikinti ixtisasına minimal 150 bal tələb olunub.
Təhsil haqları yuxarıdakı cədvəldə göstərildiyi kimidir; semestrlik ödəniş planı mümkündür və «SberBank» ilə imzalanan müqavilə faizsiz təhsil krediti təklif edir. Dövlət sifarişli yerlərə daxil olan tələbələr aylıq sosial təqaüd alır, 4,5+ GPA göstəricisi olanlar akademik təqaüdü 35 faiz artırılmış məbləğdə əldə edirlər.
Xakass Texniki İnstitutu regional sərhədləri aşaraq Sibir mühəndislik təhsilinin strateji həlqəsinə çevrilib. Fakültə müxtəlifliyi tələbələrə həm klassik inşaat, həm də “ağıllı” energetika və sənaye 4.0 yönlü dərin ixtisaslaşma imkanı tanıyır. Pilot laboratoriyalar, 3D metal çap sexi və SCADA idarəetmə mərkəzləri nəzəri bilikləri dərhal istehsalat prototipinə çevirir. Sənaye nəhəngləri ilə partnyorluq tələbələrin real layihələrdə iştirakını təmin edir, işəqəbul faizini yüksək saxlayır. Təhsil haqlarının münasibliyi, geniş təqaüd spektri və kampus infrastrukturu sosial baryerləri minimuma endirir. Beynəlxalq ikili diplom proqramları məzunların Avropa və Asiya bazarlarında rəqabət qabiliyyətini artırır. Elmi-tədqiqat qruplarının əldə etdiyi qrantlar institutu yaşıl energetika və rəqəmsal şəhər texnologiyalarında ön cərgəyə çıxarır. Beləcə, Xakass Texniki İnstitutu XXI əsrin çağırışlarına cavab verən, innovativ düşüncəli mühəndislər yetişdirən dinamika mərkəzi funksiyasını uğurla icra edir.
Xaricdə təhsil suallaranızı bizə yaza bilərsiz.
Ən Çox Verilən Suallar
Abituriyentlər ərizə forması, orta təhsil haqqında attestatın əsli, pasportun surəti, tibbi arayış və dörd ədəd foto təqdim etməlidirlər. Xarici vətəndaşlar rus dili B1 səviyyəsini təsdiqləyən sertifikat əlavə etməlidirlər. Qəbul imtahanı riyaziyyə, fizika və rus dili fənlərini əhatə edir. Portfoliodakı texniki layihələr yekun bala 10 faizədək əlavə üstünlük verir.
İl ərzində ödəniş iki bərabər hissəyə bölünür: birinci hissə qeydiyyat zamanı, ikinci hissə isə semestrin ortasında ödənilir. Ödəniş gecikməsinə görə 5 faizi aşmayan cərimə tətbiq oluna bilər. “SberBank” və “VTB” ilə imzalanan müqavilələr faizsiz təhsil krediti imkanı yaradır. Tələbə kartı ilə ödəniş edənlər üçün komissiya tutulmur.
İnstitutun hazırlıq şöbəsində rus dili, riyaziyyə və fizika fənlərini əhatə edən doqquz aylıq proqram mövcuddur. Kursu uğurla bitirənlər B1/B2 səviyyəli sertifikat alır və əsas ixtisasa şərtsiz qəbul olunur. Hazırlıq dövründə tələbələr kampus yataqxanasında yaşayır və kitabxana resurslarından ödənişsiz istifadə edir. Kurs haqqı illik 110 000 rubl təşkil edir.
Yataqxanalar kampus daxilində yerləşir, otaqlar iki-üç nəfərlikdir. Hər mərtəbədə mətbəx, camaşırxana və oxu salonu var. İnternet və kommunal xidmətlər aylıq ödənişə daxildir, bu məbləğ 1 300 rubl civarındadır. Yataqxanaya müraciətlər onlayn kabinet vasitəsilə qəbul olunur və yerlər qəbul balının üstünlüyünə görə bölüşdürülür.
Hökumət sifarişi əsasında oxuyan tələbələr aylıq sosial təqaüd alırlar. GPA göstəricisi 4,5 və yuxarı olan tələbələrin təqaüdü 30-35 faiz artırılır. Elmi müsabiqələrdə qalib gələnlər əlavə 10 000 rubl birdəfəlik mükafatla təltif edilirlər. Gəlir səviyyəsi aşağı olan tələbələr sosial-maddi dəstək proqramına müraciət edə bilərlər.
İnstitut «Rusal Sayanogorsk», «Rusgidro» və «Siberian Coal Energy Company» ilə ikitərəfli sazişlərə malikdir. Tələbələr üçüncü kursdan başlayaraq bu müəssisələrdə üç mərhələli istehsalat təcrübəsi keçir. Müəssisələr təcrübə dövründə yaşayış, yemək və nəqliyyat xərclərini öz üzərinə götürür. Uğurlu tələbələr müvafiq şöbələrdə tam-ştat iş təklifi alırlar.
İqtisadiyyat və Rəqəmsal Sistemlər fakültələrində seçilmiş modullar ingilis dilində aparılır. Bu kurslara qatılmaq üçün B2 səviyyəsində dil sertifikatı tələb olunur. Xarici tələbələr üçün əlavə dil dəstəyi mərkəzi mövcuddur. Kurs kontingenti məhdud olduğundan erkən müraciət tövsiyə edilir.
Tələbələrə «ANSYS», «Autodesk Inventor» və «Siemens Tia Portal» proqram paketləri pulsuz lisenziyalarla təqdim edilir. E-campus portalında mühazirə materialları, laboratoriya təlimatları və qiymətləndirmə nəticələri 24/7 rejimində əlçatandır. Kitabxananın rəqəmsal bölməsində IEEE Xplore və ScienceDirect bazalarına tam giriş mövcuddur.
Bakalavr proqramlarına giriş üçün riyaziyyə, fizika və rus dili üzrə test, habelə məntiq-məhsuldarlıq tapşırıqları keçirilir. İmtahan ümumilikdə 180 dəqiqə çəkir və 100 ballıq şkala ilə qiymətləndirilir. Minimal keçid balı proqramdan asılı olaraq 150-170 aralığındadır. Portfoliodakı layihələr yekun nəticəyə 10 faizədək bonus əlavə edir.
Statistikaya görə məzunların 90 faizi ali məktəbi bitirdikdən sonra altı ay ərzində ixtisasına uyğun iş tapır. Energetika və İnşaat ixtisaslarının məzunları orta hesabla 70-90 000 rubl başlanğıc aylıq əməkhaqqı alırlar. Karyera Mərkəzi «Job Offer Day» adlı yarmarkada 30-a yaxın işəgötürənlə birbaşa müsahibə imkanı yaradır. Karyera mentorluğu proqramına qoşulan tələbələrin iş tapma göstəricisi 8 faiz daha yüksəkdir.
