Fındıq Əzməsi : Tərkibi, Növləri,Hazırlanması

Azərbaycan mətbəxinin və gündəlik qidalanma mədəniyyətinin ən dəyərli məhsullarından biri də fındıqdır. Son illərdə fındıqdan hazırlanan məhsullar arasında fındıq əzməsi xüsusi populyarlıq qazanıb. Həm yerli, həm də dünya bazarında fındıq əzməsi təbii tərkibi, yüksək qida dəyəri və ləzzətli dadı ilə seçilir. Fındıq əzməsi sadəcə bir desert və ya çörək üzərinə çəkilən qida deyil, həm də sağlam həyat tərzinin, balanslı və enerji dolu qidalanmanın rəmzidir. Uşaqdan böyüyə hər kəs tərəfindən sevilən bu məhsul, tərkibində olan yüksək miqdarda zülal, faydalı yağlar, vitamin və mineral maddələrlə gündəlik rasionda dəyərli yer tutur.

Fındıq əzməsinin Azərbaycanda ənənəvi və müasir hazırlanma üsulları, fərqli əlavələrlə zənginləşdirilmiş çeşidləri və ev şəraitində hazırlanma qaydaları vardır. Məhsulun bazarda orijinal, təbii, şəkərsiz və orqanik variantları ilə yanaşı, sənaye üsulu ilə hazırlanan, müxtəlif dad və tərkibdə olan versiyaları da geniş yayılıb. Fındıq əzməsinin keyfiyyəti, saxlanma qaydaları, qida dəyəri və sağlamlıq üçün faydaları, eləcə də, qənnadı və kulinariya sənayesində istifadəsi ilə bağlı aktual və dəqiq məlumatlara ehtiyac gündən-günə artır.

Fındıq əzməsinin tərkibi, hazırlanma texnologiyası, istehlak sahələri, yerli və dünya bazarında mövqeyi, alarkən nələrə diqqət etməli və hansı faydalı xüsusiyyətlərə malik olduğu barədə dolğun və peşəkar məlumat hər bir oxucu üçün maraqlıdır.

Fındıq əzməsi nədir və mənşəyi

Fındıq əzməsi – qovrulmuş və xırda üyüdülmüş fındıqdan hazırlanmış, tərkibində əsasən fındıq yağı, az miqdarda duz, bəzən isə şəkər, kakao və digər əlavələr olan kremvari məhsuldur. Fındıq əzməsi dünyanın bir çox ölkəsində “hazelnut paste”, “hazelnut butter” və ya “nut spread” adları ilə tanınır. Məhsulun əsas tarixi Avropa ölkələrinə, xüsusilə İtaliya və Almaniyaya bağlı olsa da, Azərbaycanda qədim zamanlardan fındıq əsaslı müxtəlif əzmələr və şirniyyatlar hazırlanıb.

Ənənəvi olaraq fındıq əzməsi təbii və qatqısız şəkildə, ev şəraitində, dəyirman və ya daş üyüdücü vasitəsilə əldə olunub. Sənaye üsulu ilə hazırlanan fındıq əzməsi isə böyük miqyasda, texnoloji standartlara uyğun, bir neçə mərhələli emal prosesindən sonra bazara çıxarılır. Müasir dövrdə fındıq əzməsi həm yerli, həm də xarici bazarlarda müxtəlif brendlərin əsas məhsuluna çevrilib.

Fındıq əzməsinin tərkibi və növləri

Fındıq əzməsinin əsas tərkib hissəsi – yüksək keyfiyyətli qovrulmuş fındıq ləpəsidir. Orijinal fındıq əzməsində yalnız fındıq və çox az miqdarda duz olur. Lakin bazarda şəkərli, kakaolu, südlü, bal və vanilli, həmçinin müxtəlif toxum və çərəzlə zənginləşdirilmiş növləri mövcuddur. Aşağıdakı növlər daha geniş yayılıb:

• Təbii fındıq əzməsi: Təkcə fındıq və duzdan ibarət, qatqısız və təbii məhsuldur.
• Şəkərli və kakaolu fındıq əzməsi: Əlavə şəkər və kakao ilə ləzzət və rəng baxımından fərqlənir.
• Proteinlə zənginləşdirilmiş fındıq əzməsi: Əlavə protein, vitamin və minerallar əlavə olunmuşdur.
• Orqanik və bio fındıq əzməsi: Kimyəvi maddə və konservantsız, təbii sertifikatlı məhsullardır.

Əzmənin keyfiyyəti əsasən istifadə olunan fındığın növü, qovrulma dərəcəsi, hazırlanma texnologiyası və əlavə maddələrin miqdarı ilə müəyyən edilir.

Fındıq əzməsinin hazırlanma texnologiyası

Fındıq əzməsi həm evdə, həm də sənaye üsulu ilə hazırlanır. Əsas mərhələlər belədir:

• Fındıq ləpəsi yaxşıca təmizlənir və qovrulur.
• Qovrulmuş fındıq soyudulur, qabığı təmizlənir və üyüdülür.
• Üyüdülmüş fındıq öz yağında krem halına gələnədək qarışdırılır.
• Əlavə dadlandırıcılar, duz, şəkər və ya kakao (isteyə görə) əlavə olunur.
• Məhsul sterilizasiya edilərək qablaşdırılır.

Evdə hazırlanarkən qovrulmuş fındıq güclü blenderdə və ya qəhvəüyüdəndə üyüdülür, sonra duz və istəyə görə bal və ya kakao qatılır. Sənaye üsulunda isə əlavə olaraq xüsusi avadanlıqlarda homogenləşdirilir, saxlanma müddətini artırmaq üçün stabilizatorlardan istifadə oluna bilər.

Fındıq əzməsinin qida dəyəri və sağlamlıq üçün faydaları

Fındıq əzməsi çox zəngin qida dəyərinə malikdir. Tərkibində 50-60% faydalı yağlar (əsasən omeqa-6 və omeqa-9 yağ turşuları), yüksək miqdarda zülal, E və B qrupu vitaminləri, maqnezium, fosfor, dəmir və digər minerallar var. Fındıq əzməsi aşağıdakı faydalarına görə xüsusilə qiymətlidir:

• Enerji mənbəyidir: Gündəlik aktivlik, idman və fiziki işlə məşğul olanlar üçün ideal qidadır.
• Ürək-damar sağlamlığını qoruyur: Faydalı yağlar damar elastikliyini artırır, pis xolesterini azaldır.
• Beyin və sinir sistemini gücləndirir: Vitamin E və maqnezium sinir sistemi üçün vacibdir.
• İmmuniteti artırır: Antioksidantlar və vitaminlər orqanizmin müdafiə gücünü yüksəldir.
• Dərini və saçları qoruyur: E vitamini və omeqa yağ turşuları dərini nəmləndirir, saçları gücləndirir.

Fındıq əzməsinin pəhrizdə moderasiya ilə istifadəsi tövsiyə olunur, çünki yüksək kalorilidir. Şəkərsiz və qatqısız növləri diabet və pəhriz saxlayanlar üçün uyğundur.

Fındıq əzməsinin qənnadı və kulinariyada istifadəsi

Fındıq əzməsi təkcə çörək üzərinə çəkilən qida deyil, həm də bir çox şirniyyat, desert, tort, konfet, biskvit, krem və dondurma hazırlanmasında əsas inqrediyent kimi istifadə olunur. Müasir qənnadı məhsullarında fındıq əzməsi müxtəlif krem və biskvit qatlarının, şokoladların, baton və energetik batonların əsas tərkib hissəsidir.

Ən məşhur fındıq əzməsi əsaslı məhsullar arasında “Nutella”, “Nuss”, “Sarelle” və digər brendlər xüsusi yer tutur. Azərbaycanda isə yerli qənnadı müəssisələri təbii və dadlı fındıq əzməsi məhsulları istehsal edir.

Fındıq əzməsi və Azərbaycan bazarı

Son illərdə Azərbaycan bazarında fındıq əzməsinə tələbat xeyli artıb. Yerli istehsalçılar yüksək keyfiyyətli, qatqısız və orqanik fındıq əzməsi istehsalına başlayıblar. Qax, Zaqatala, Balakən və Şəki kimi bölgələrdə hazırlanan məhsullar həm ölkə daxilində, həm də xarici bazarlarda rəğbət qazanır. Bazarda həm sənaye üsulu ilə istehsal olunan, həm də fərdi fermer təsərrüfatlarında hazırlanan fındıq əzmələri satılır.

Azərbaycanda fındıq əzməsi əsasən qablaşdırılmış, səliqəli və gigiyenik şəraitdə satılır. Müxtəlif dad və tərkibdə məhsullar, eləcə də uşaq və pəhriz variantları mövcuddur.

Fındıq əzməsi alarkən və saxlayarkən nələrə diqqət etməli?

Fındıq əzməsi alarkən etiketinə, tərkibinə və istifadə müddətinə diqqət yetirmək vacibdir. Keyfiyyətli əzmə yalnız fındıq və az miqdarda duzdan ibarət olmalıdır. Əlavə şəkər, palma yağı, konservant və stabilizatorun olmamasına üstünlük verilməlidir. Əzmə açıldıqdan sonra soyuducuda, sıx bağlı qabda saxlanmalıdır.

Saxlanma müddəti əsasən tərkibində konservant olub-olmamasından asılıdır; təbii əzmə 1-2 ay ərzində istifadə olunmalıdır.

Fındıq əzməsinin qiyməti və bazar tendensiyaları

Fındıq əzməsinin qiyməti əsasən istifadə olunan xammalın – fındıq ləpəsinin qiymətindən, istehsal texnologiyasından, qablaşdırmadan və brend dəyərindən asılıdır. Azərbaycanda 2025-ci ildə keyfiyyətli təbii fındıq əzməsinin 200 qramlıq qablaşdırmasının qiyməti orta hesabla 8-12 manat arasında dəyişir. Premium və orqanik məhsullarda bu rəqəm daha yüksək ola bilər.

Bazar tendensiyaları göstərir ki, yerli istehsalçılar təbii və əlavə maddəsiz məhsullara üstünlük verir, alıcılar isə daha çox orqanik və şəkərsiz əzmə axtarırlar.

Fındıq əzməsinin dünyada və Azərbaycanda populyar brendləri

Dünyada “Nutella”, “Nuss”, “Sarelle”, “Rapunzel” kimi brendlər bazara rəhbərlik edir. Azərbaycanda isə “Qax Fındığı”, “Zaqatala Natural”, “Balakən Fındıq”, “AzFındıq” və digər yerli markalar keyfiyyətli fındıq əzməsi ilə fərqlənir. Yerli brendlər əsasən təbii və qatqısız, bəzən isə bal, kakao və digər əlavələrlə zənginləşdirilmiş məhsullar təqdim edir.

Fındıq əzməsi sağlam həyat tərzinin, yüksək enerji və dadın, Azərbaycan fındıqçılıq ənənəsinin gözəl təcəssümüdür. Onun zəngin tərkibi, faydalı xüsusiyyətləri, kulinariya və qənnadı sənayesində geniş istifadəsi, ölkə bazarında artan populyarlığı və ixrac potensialı Azərbaycan kənd təsərrüfatının və qida sənayesinin nailiyyətidir. Fındıq əzməsini düzgün seçib, balanslı və moderasiya ilə istifadə etmək hər kəsin sağlamlığını və gündəlik həyat keyfiyyətini artıracaq.

Ən Çox Verilən Suallar