Hürrəm Sultan : Saray Həyatında,Osmanlı Siyasətində Rolu

Osmanlı tarixində qadınlar arasında xüsusi rola və nüfuza sahib olmuş bir neçə sima var ki, onların həyat və fəaliyyəti əsrlər keçdikcə daha da maraq doğurur. Bu simalardan ən məşhurlarından biri Hürrəm Sultandır. O, təkcə Sultan Süleyman Qanuni dövrünün deyil, ümumilikdə Osmanlı imperiyasının tarixinə damğa vurmuş şəxsiyyətlərdəndir. Hürrəm Sultan həm sarayda, həm də dövlət işlərində nüfuzunu göstərməyi bacarmış, qadınların Osmanlı saray siyasətində aktiv rol oynaya biləcəyinin canlı sübutuna çevrilmişdir. Onun həyat yolu, güc və siyasət oyunu, ailə münasibətləri, Osmanlı mədəniyyətinə və ictimai rəyə təsiri həmişə tədqiqatçıların, tarixçilərin, sənətçilərin və sıravi oxucuların maraq dairəsindədir.

Hürrəm Sultanın və uşaqlıq illəri

Hürrəm Sultanın əsl adı Aleksandra Lisovska hesab olunur. O, 1502–1504-cü illər arasında Ukraynanın Rohatın şəhərində, pravoslav keşişin ailəsində dünyaya gəlmişdi. Hələ gənc yaşlarında Krım tatarları tərəfindən əsir götürülərək Osmanlı sarayına gətirilmiş və Topqapı sarayında təlim almışdır. Saraya gətiriləndən sonra o, digər cariyələr kimi ciddi qaydalar və təlimlər içərisində böyüdü. Ağıllı, hazırcavab və cazibədar olması sayəsində qısa müddətdə sarayın diqqətini çəkə bildi və tezliklə yüksəliş yoluna qədəm qoydu. Sarayda ona “Roksolana” ləqəbi verilmiş, sonralar isə Sultan Süleymanın böyük məhəbbətini qazanaraq, “Hürrəm” adını almışdı. “Hürrəm” adının mənası “şən, gülərüz, xoşbəxt” deməkdir və bu ad sarayda onun şirin təbiətini və pozitiv enerjisini simvolizə edirdi.

Sultan Süleyman və Hürrəm Sultanın münasibətləri

Hürrəm Sultanın Osmanlı sarayında nüfuz və güc qazanmasının əsas səbəblərindən biri Sultan Süleyman Qanuni ilə münasibətləri idi. Onların sevgi hekayəsi saray ənənələrini və qaydalarını tamamilə dəyişdirdi. Hürrəm Sultan saraya gəldikdən sonra Süleymanın xüsusi diqqətini cəlb etdi və tezliklə onun ən sevimli cariyəsinə çevrildi. Qısa müddət ərzində Süleyman ona dərin məhəbbət bəslədi, bu münasibət təkcə şəxsi münasibətlərlə məhdudlaşmadı, dövlət işlərinə də təsir göstərdi. Hürrəm Sultan Süleymanın ilk və yeganə rəsmi nikah bağladığı cariyə oldu, bu isə Osmanlı sarayında nadir hadisə sayılırdı. O, yalnız Sultanla evlənən ilk cariyə olmaqla deyil, həm də “Sultan” titulunu daşıyan ilk qadınlardan biri kimi tarixə düşdü.

Saray həyatında və Osmanlı siyasətində Hürrəm Sultanın rolu

Hürrəm Sultan Topqapı sarayında ən nüfuzlu və təsirli qadınlardan birinə çevrildi. Onun siyasi gücü zaman keçdikcə daha da artdı və dövlət idarəçiliyində müəyyən rollar aldı. O, təkcə saray içində deyil, dövlətin ali orqanlarında, hətta xarici siyasətdə də söz sahibi idi. Hürrəm Sultan dövründə “Qadınlar səltənəti” (Kadınlar Saltanatı) dövrünün əsasını qoydu. O, tez-tez Süleymanın siyasi məsləhətçisi kimi çıxış edir, rəsmi məktublar və diplomatik yazışmalar həyata keçirirdi. Saray daxilində rəqibləri və düşmənləri ilə məharətlə rəqabət aparırdı. Onun sayəsində, bəzi dövlət adamlarının və saray şəxslərinin taleyində ciddi dəyişikliklər baş verdi. Hürrəm Sultan, xüsusilə sədrəzəm İbrahim Paşa və Valide Sultanla gərgin münasibətlər fonunda müdrik və ehtiyatlı davranışı ilə yadda qaldı.

Hürrəm Sultanın ailə həyatı və övladları

Hürrəm Sultanın Sultan Süleymanla olan evliliyindən bir neçə övladı dünyaya gəlmişdi. Onun ən məşhur övladı gələcək Osmanlı sultanı II. Selim idi. Hürrəm Sultanın başqa övladları Mehmed, Bayazid, Mihrimah Sultan və Cihangir idi. Mihrimah Sultan anasının ən çox sevdiyi övladlarından biri olub və dövrünün ən güclü qadın fiqurlarından sayılıb. Hürrəm Sultan övladlarının tərbiyəsinə və onların gələcək taleyinə xüsusi diqqət yetirirdi. O, öz uşaqlarının sarayda və dövlət həyatında daha önəmli yerlərdə olması üçün müxtəlif addımlar atırdı. Bu addımlar bəzən Osmanlı taxt-tac mübarizəsində dramatik hadisələrə və faciəli nəticələrə gətirib çıxarırdı.

Hürrəm Sultanın xeyriyyəçilik və mədəni fəaliyyətləri

Hürrəm Sultan yalnız siyasət və ailə münasibətləri ilə deyil, həm də xeyriyyəçilik fəaliyyəti və mədəni layihələri ilə Osmanlı tarixində iz qoyub. O, İstanbulda və imperiyanın müxtəlif bölgələrində bir çox xeyriyyə qurumlarının, məscid, xəstəxana, hamam, karvansara və məktəblərin inşasına şəxsən nəzarət etmişdi. İstanbulda onun sifarişi ilə inşa olunan “Haseki Hürrəm Sultan Külliyəsi” (məscid, xəstəxana, hamam və məktəb kompleksləri) bu gün də Osmanlı memarlığının gözəl nümunələrindən sayılır. Hürrəm Sultan, xüsusilə yoxsul və ehtiyac içində olan insanlara yardım etməyə, təhsil və səhiyyənin inkişafına böyük töhfə verməyə çalışırdı. Onun təşəbbüsü ilə bir çox qadınlara və uşaqlara kömək proqramları həyata keçirilmişdi.

Hürrəm Sultanın xarici siyasətdə və diplomatik münasibətlərdə rolu

Hürrəm Sultan Osmanlı dövlətinin xarici siyasətində də öz sözünü deyə bilirdi. O, Sultan Süleymanın diplomatik yazışmalarında, elçilərlə danışıqlarda, Avropa saraylarına göndərilən məktublarda aktiv şəkildə iştirak edirdi. Hətta bəzi Avropa monarxları ilə birbaşa yazışmalar aparırdı. Bu yazışmalarında sülh, əməkdaşlıq, qarşılıqlı anlaşma və siyasi sabitlik ideyalarını təbliğ edirdi. Hürrəm Sultanın bu fəaliyyəti Osmanlı imperiyasının Avropa dövlətləri ilə münasibətlərində yeni səhifə açdı və dövlətin beynəlxalq arenada nüfuzunu artırdı.

Hürrəm Sultanın son illəri və vəfatı

Hürrəm Sultan ömrünün son illərində də siyasi və ictimai həyatdan uzaqlaşmadı. O, İstanbulda ailəsi, övladları və yaxın çevrəsi ilə birlikdə yaşadı. 1558-ci ildə, təxminən 52–54 yaşında İstanbulda vəfat etdi. Onun ölümü sarayda və xalq arasında böyük kədər yaratdı. Hürrəm Sultanın məzarı Sultan Süleymanın yanında, İstanbulun məşhur Süleymaniyyə məscidində yerləşir. Onun ölümü ilə Osmanlı sarayında bir dövr başa çatdı, lakin xatirəsi və irsi sonrakı nəsillər üçün əbədi örnək olaraq qaldı.

Hürrəm Sultanın Osmanlı mədəniyyətində və populyar mətbuatda yeri

Hürrəm Sultan Osmanlı mədəniyyəti, sənəti və ədəbiyyatında unudulmaz obraz kimi yaşayır. Onun həyatı bir çox romanlara, filmlərə, seriallara və elmi araşdırmalara mövzu olub. Xüsusilə son illərdə populyar mətbuatda və televiziya layihələrində Hürrəm Sultanın həyatı və fəaliyyəti geniş işıqlandırılır. O, Osmanlı sarayının ən maraqlı və güclü qadınlarından biri kimi, qadın hüquqları və qadınların cəmiyyətdə rolunun simvoluna çevrilmişdir. Hürrəm Sultanın həyatı və fəaliyyəti təkcə tarixi faktlar deyil, həm də mifologiya, əfsanə və rəvayətlərlə zəngindir.

Hürrəm Sultan Osmanlı tarixində nüfuzu, ağlı, strateji bacarığı və gücü ilə seçilən nadir qadınlardan biridir. O, sadə bir cariyədən imperatorluğun ən nüfuzlu qadınına çevrilərək, saray qaydalarını, dövlət idarəçiliyini və cəmiyyətin qadına münasibətini dəyişdi. Hürrəm Sultanın siyasi fəaliyyəti, ailə strategiyası, xeyriyyəçiliyi və mədəni irsi bu gün də tədqiqatçıların, sənətkarların və tarixsevərlərin diqqət mərkəzindədir. Onun adı Osmanlı imperiyasının tarixi, mədəniyyəti və saray ənənələri ilə həmişə birgə çəkilir və qadın liderliyinin unudulmaz nümunəsi kimi yadda qalır.

Ən Çox Verilən Suallar