Hibrid Təhsil : Mahiyyəti, Distant Təhsillə Fərqlər

Hibrid təhsil XXI əsrdə qlobal miqyasda öyrənmə prosesində inqilab yaradıb. Rəqəmsallaşmanın, internetin yayılması və xüsusilə pandemiya dövründə distant təhsilə olan tələbatın artması, ənənəvi (sinifdə üzbəüz) və onlayn öyrənmənin üstün cəhətlərini bir araya gətirən hibrid təhsil modelini aktuallaşdırdı. Hazırda bu model həm məktəblərdə, həm universitetlərdə, həm də peşə və korporativ təlimlərdə uğurla tətbiq olunur. Hibrid təhsil konsepsiyası yalnız texnoloji yenilik deyil, həm də pedaqoji strategiya, motivasiya və fərdi yanaşma baxımından yeni dövrün tələblərinə cavab verir.

Hibrid təhsilin əsas mahiyyəti

Hibrid təhsil (ingiliscə: “hybrid education” və ya “blended learning”) ənənəvi təhsilin və rəqəmsal təlim alətlərinin vəhdətində qurulur. Bu modeldə şagird və tələbələr dərslərin bir hissəsini sinif otağında, digər hissəsini isə onlayn platformalarda, fərdi və ya qrup şəkildə yerinə yetirirlər. Ən önəmli xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, hibrid təhsil modeli müəllimlə canlı ünsiyyətin üstünlüyünü qoruyur, eyni zamanda tələbənin vaxt və məkan sərbəstliyinə imkan yaradır.

Hibrid təhsil modeli necə işləyir?

Hibrid təhsildə dərslərin bir hissəsi məktəb və ya universitetdə üzbəüz, bir hissəsi isə evdə və ya başqa bir məkanda onlayn şəkildə keçirilir. Bu zaman dərs materiallarının tədrisi, müzakirələr, laboratoriya işləri, imtahan və qiymətləndirmə mərhələləri xüsusi tədris planı ilə paylanır. Məsələn, nəzəri material onlayn öyrədilir, praktiki tapşırıqlar və diskussiyalar isə sinifdə aparılır. Bu zaman interaktiv platformalardan (Moodle, Google Classroom, Zoom, Teams və s.) geniş istifadə edilir.

Hibrid təhsil və distant təhsil: fərqlər

Hibrid təhsil tamamilə onlayn distant təhsildən əsaslı şəkildə fərqlənir. Distant təhsildə öyrənmə prosesi yalnız virtual məkanda gedir, tələbə müəllim və qrup yoldaşları ilə əsasən yazılı və ya videobağlantı ilə ünsiyyətdə olur. Hibrid təhsildə isə ənənəvi (sinif) və onlayn ünsiyyət bir-birini tamamlayır. Bu, təkcə texnologiya yox, həm də sosial və psixoloji baxımdan daha effektli və rahat öyrənmə şəraiti yaradır.

Hibrid təhsilin əsas növləri

1. Əvəzləyici model (Rotation model): Tələbələr müəyyən qrafiklə növbə ilə bir müddət sinifdə, bir müddət isə onlayn təhsil alır.
2. Fleks model: Əsas öyrənmə prosesi onlayndır, lakin lazım gəldikdə sinifdə fərdi və ya qrup sessiyaları keçirilir.
3. Əlavə model (Supplemental model): Ənənəvi dərslərə əlavə olaraq onlayn dəstək və resurslardan istifadə edilir.
4. Laborator model: Əsas nəzəriyyə onlayn öyrədilir, laborator və praktiki işlər isə sinifdə və ya tədris müəssisəsində baş tutur.

Hibrid təhsilin üstünlükləri və çatışmazlıqları

Üstünlüklər:

• Vaxt və məkan sərbəstliyi.
• Fərdi tempdə öyrənmə imkanı.
• Müəllim və şagird arasında canlı ünsiyyətin qorunması.
• Daha interaktiv və maraqlı tədris mühiti.
• Təhsil resurslarının, videodərslərin və testlərin daim əlçatan olması.
• İştirakçıların İT bacarıqlarının inkişafı.
• Tədrisin fərdiləşdirilməsi və istedadlı tələbələrin erkən kəşfi.

Çatışmazlıqlar:

• İnternet və texnologiya əlçatanlığı olmayan bölgələrdə tətbiq çətinliyi.
• Özünüidarə və vaxt menecmenti zəif olan tələbələr üçün risklər.
• Yüksək texniki dəstəyə ehtiyac.
• Bəzi sosial-psixoloji problemlərin ortaya çıxması (yalnızlıq hissi, ünsiyyət çatışmazlığı və s.).

Hibrid təhsildə qiymətləndirmə və motivasiya

Qiymətləndirmə sistemi klassik imtahan və testlərlə yanaşı, interaktiv online tapşırıqlar, layihə işləri, forum müzakirələri və portfolioların qiymətləndirilməsi vasitəsilə aparılır. Tələbələrin motivasiyası üçün fərdi monitorinq, “game-based learning” (oyunla öyrənmə), yarışlar və rəqəmsal stimullar da geniş istifadə olunur.

Azərbaycan təhsil sistemində hibrid model

2020-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda məktəb və ali təhsil sistemində də hibrid təhsil tətbiq olunmağa başlayıb. Xüsusilə pandemiya dövründə bu modelin effektivliyi və üstünlükləri ortaya çıxdı. Bir çox universitetlər dərslərin bir hissəsini onlayn, bir hissəsini isə ənənəvi formada keçməklə tələbə-müəllim əlaqəsini, dərs keyfiyyətini və tədris mühitinin davamlılığını qorudu.

Hibrid təhsildə İT texnologiyaların rolu

Bulud platformaları, LMS sistemləri (Learning Management System), elektron resurs bazaları, onlayn forumlar, videodərslər və mobil tətbiqlər hibrid təhsilin texnoloji bazasını təşkil edir. Eyni zamanda, müəllimlərin və tələbələrin rəqəmsal savadlılığı bu modelin uğurunda əsas şərtdir.

Gələcəkdə hibrid təhsil: tendensiyalar və innovasiyalar

Gələcəkdə süni intellekt, adaptiv öyrənmə platformaları, virtual və artırılmış reallıq, robotlaşdırılmış müəllim köməkçiləri kimi texnologiyaların tətbiqi hibrid təhsili daha fərdi və çevik edəcək. Xüsusilə rural bölgələrdə internet infrastrukturunun inkişafı və mobil cihazların əlçatanlığı bu modelin yayılmasına təkan verəcək.

Hibrid təhsilin cəmiyyət və təhsil üçün əhəmiyyəti

Hibrid təhsil XXI əsrdə bilik, bacarıq və çevikliyin yeni tələblərinə cavab verir. Bu model fərdi inkişaf, əmək bazarına daha hazırlıqlı kadrlar, ömürboyu təhsil konsepsiyasının reallaşması üçün əsas platformadır. Ən əsası isə, sosial bərabərliyin və inklüzivliyin qorunmasında yeni imkanlar açır.

Hibrid təhsil modeli təkcə bir texniki yenilik deyil, öyrənmə və inkişafın yeni fəlsəfəsidir. O, ənənəvi və rəqəmsal imkanları, fərdi və kollektiv yanaşmaları, müstəqil və rəhbərli öyrənməni birləşdirir və gələcək cəmiyyətin əsas təhsil modeli olmağa namizəddir.

Ən Çox Verilən Suallar