Hüseynbala Mirələmov Lerikin sıx meşəli, sərt iqlimli dağ mühitində böyüyərək təbiətin sınaqlarını erkən yaşdan tanıdı; bu təcrübə sonradan obrazlarının psixoloji möhkəmliyinə sirayət etdi. Lənkəran və Bakıda orta məktəb illərində riyazi fənlərə meyl etməsi onu mühəndislik ixtisasına yönəltdi. Azərbaycan Politexnik İnstitutunda aldığı təhsil, inşaat mexanikası və geodeziya kimi fənlər əsərlərində məkana xüsusi faktura verir
İnstitut dövründə gənc mühəndis layihələr hazırlamaqla yanaşı, tələbə ədəbi dərnəyində hekayələrini səsləndirir, “Ulduz” jurnalına ilk povestlərini göndərirdi. Elmi araşdırma və bədii mətn paralel getdiyi üçün o, yazıda da, laboratoriyada da eyni dəqiqlik və təsəvvürü tətbiq etdi. Bu sintez ona texnika elmləri doktoru adını qazandırmaqla yanaşı, gələcək romanlarında sənaye mövzusunu bədii ştrixlərlə işləmək imkanı verdi .
Elmi fəaliyyət və mühəndislik irsi
Mədən işlərinə dair tədqiqatlarında Mirələmov süxur stabilliyi, torpaq sürüşməsi, tunel inşaatının hidrodinamik riskləri kimi mövzuları araşdıraraq 50-dən çox elmi məqalə və beş monoqrafiya nəşr etdirdi. Onun rəhbərliyi ilə hazırlanan “Cənub-şərq zonasında seysmik dayanıqlı bünövrə modelləri” layihəsi bir sıra sənaye obyektlərinin layihələndirilməsinə tətbiq olundu.
2010-cu ildə “Azərbaycan Respublikasının əməkdar mühəndisi” fəxri adı müəllifin elm sahəsindəki nailiyyətlərini təsdiqlədi . Həmçinin Rusiya Mədən Akademiyasının üzvü seçilməsi beynəlxalq aləmdə də tanınmasına yol açdı; orada oxunan mühazirələrində o, Qafqaz dağ silsiləsinin geoloji quruluşunu qlobal enerji təhlükəsizliyi kontekstində analiz etdi .
Ədəbiyyata gəlişi və yaradıcılıq dəsti-xətti
Mirələmovun nəsrdə əsas missiyası tarixi yaddaş və sosial travmaları sintetik bədii dilə çevirməkdir. “Xəcalət” povestində kənd konservatizmi ilə şəhər modernizmi toqquşur, “Gəlinlik paltarı”nda insanın daxili azadlığı patriarxal çərçivələrlə sınağa çəkilir .
“Yanan qar” romanı müəllifin ən çox müzakirə olunan əsərlərindəndir; əsgər talelərini və topoqrafik detallarını elmi dəqiqliklə işləyərək Qarabağ müharibəsinin psixoloji xronikasını yaradır. Tənqidçilər romanın epik miqyasını Tolstoyun “Hərb və sülh”ünə bənzədir, lakin lokal kolorit və modern montaj strukturu mətnə özünəməxsus dinamika verir.
Novellalar və romanlarda ana xətt
Əsərlərini iki əsas fazaya ayırmaq olar: erkən dövrdə sosial-psixoloji novellalar, yetkin mərhələdə isə çoxlaylı roman trilogiyaları. İlk fazanın mərkəzində fərdi faciə var; “Cəza” povestində insan vicdanı ilə hüquq arasındakı sərhəd sorğulanır. İkinci faza “Qarabağnamə” kimi silsilə romanda kollektiv yaddaş və milli identitet problemlərini geniş panoramda göstərir.
Mirələmovun struktur texnikası çoxsəslilikdən ibarətdir: müəllif qəhrəmanın monoloqunu, rəvayətçi səsini və arxiv sənədini eyni mətn mühitində cəmləşdirir. Bu, postmodern kollajı xatırlatsa da, müəllif daha çox klassik realizm estetikasında dayanır. Məkan təsvirləri, yerli dialekt detallarına əsaslanan diyaloglar tarixi gerçəkliyi bədii gerçəkliklə üst-üstə gətirir.
Parlament fəaliyyəti və ictimai mövqe
2005-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının siyahısı ilə Milli Məclisə seçilən Mirələmov 5-ci çağırışda Azərbaycan-Moldova parlamentlərarası əlaqələr qrupunun rəhbəri kimi fəaliyyət göstərdi.Komitə müzakirələrində elm, təhsil və mədəniyyət məsələlərini prioritet sayıb, müəllif hüquqlarının müdafiəsi üzrə qanun layihələrinə ekspert rəy verib.
Deputat kimi çıxışlarında o, region gənclərinin ali təhsil əlçatanlığını, elmi-texnoloji innovasiyalara vergi güzəştlərini və Qarabağ qazilərinin reabilitasiyasını gündəmə gətirdi. Jurnalistlərlə dialoqda isə ədəbi mühitin azadlığını qorumağın ictimai sabitliyə xələl yetirmədiyini vurğulayaraq ifadə azadlığına tolerant mövqe tutdu.
Ədəbi-tənqidi resepsiya və tədqiqatlar
Mirələmov yaradıcılığına həsr olunmuş yüzlərlə məqalə və bir neçə dissertasiya mövcuddur. Tənqidçi İslam Qəribli “Hüsnü-zənn və iztirab sintezi” adlı monoqrafiyasında yazıçının obraz sistemini ekzistensializm kontekstində şərh edir . 2019-cu ildə keçirilən “Mirələmov oxuları” konfransı çərçivəsində Qarabağ mövzusunun ədəbiyyatdakı artefakt dəyəri müzakirə edildi .
Tənqidçilər onun əsərlərində mühəndis düşüncəsinin kompozisiya intizamı yaratdığını, eyni anda lirizm və sosioloji dəqiqlik balansını qoruduğunu qeyd edirlər. Bəzi analitiklər isə həddən artıq detallı təsvirləri oxu tempini ləngitdiyini vurğulayır; yenə də onlar yazıçının sənaye ekologiyası və psixoloji realizmi birləşdirmək bacarığını yüksək qiymətləndirirlər.
Mükafatlar və beynəlxalq əlaqələr
Yazıçının 2014-də aldığı “Şöhrət” ordeni dövlət tərəfindən həm elmi, həm ədəbi fəaliyyətinin kompleks təqdiridir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Ən yaxşı roman” mükafatı isə “Qarabağnamə” trilogiyasına verildi. 2022-də TÜRKSOY tərəfindən “Türk Dünyası Ədəbiyyatına Xidmət” diplomu təqdim olundu.
Elmi sahədə o, ABŞ Geo-Mühəndislər Cəmiyyətinin fəxri üzvüdür; birgə layihələr çərçivəsində Qafqaz dağlarında vaxtilə sovet minalarının ekoloji təsirini araşdırıb. Berlin Texniki Universitetində qonaq professor kimi oxuduğu mühazirələrdə ədəbiyyat və geologiya əlaqəsini nümunələrlə göstərərək multidissiplinar yanaşmanın dəyərini vurğulayıb.
Şəxsiyyət və şəxsi keyfiyyətlər
Yaxın dostlarının fikrincə, Mirələmov yüksək intizamı yumor hissi ilə balanslaşdırmağı bacaran nadir insanlardandır. O, yazı gününü səhər saat altıda çay süfrəsi arxasında Lerik xatirələri ilə açır, axşam isə mütləq gəzinti edir; bu, ona həm elmi, həm bədii düşüncəni təravətləndirməyə kömək edir.
Müəllif tələbələrə sərt, lakin ədalətli yanaşır: laborator tapşırığını vaxtında etməyənə ikinci şans verir, lakin plagiata sıfır tolerantlığı var. Oxu dairəsinə klassik divan şeiri, dünya müharibə ədəbiyyatı və texniki jurnal məqalələri daxil olur; bu eklektizm yazıçı ampulasında da özünü göstərir.
| İl | Hadisə | Sahə | Qeyd |
|---|---|---|---|
| 1945 | Nuravud kəndində doğum | Bioqrafiya | Lerik rayonunun dağlıq mühiti |
| 1970 | Politexnik İnstitutu bitirir | Təhsil | İnşaat mühəndisliyi |
| 1999 | “Yanan qar” romanı | Ədəbiyyat | Qarabağ mövzusu |
| 2005 | Milli Məclis deputatı | Siyasət | Yeni Azərbaycan Partiyası |
| 2010 | “Əməkdar mühəndis” | Elm | Prezident sərəncamı |
| 2014 | “Şöhrət” ordeni | İctimai xidmət | Dövlət mükafatı |
| 2022 | TÜRKSOY diplomu | Ədəbiyyat | Türk dünyasına xidmət |
Hüseynbala Mirələmovun çoxqatlı yaradıcılıq portreti Azərbaycan ədəbi, elmi və ictimai sferalarının kəsişməsində formalaşan sinerji nümunəsidir. Dağ kəndindən çıxıb akademik pillələri fəth edən, parlament kürsüsündən söz azadlığını müdafiə edən, eyni zamanda romanlarında insan taleyinin incə dərinliklərinə enən müəllif zamanın sınaqlarına tab gətirən möhkəm bədii-estetik platforma yaradıb. Onun əsərlərində mühəndislik dəqiqliyi ilə poetik xəyalın harmoniyası oxucunu həm düşüncəyə sövq edir, həm emosional katarzis yaşadır. Elmi araşdırmalarına daxil olan geoloji risk analizi ölkənin sənaye təhlükəsizliyinə real töhfə verir, ədəbiyyatda çəkdiyi sosial-psixoloji portretlər isə kollektiv yaddaş əvəzolunmazlığına işıq salır. Mirələmov həm mütəxəssis, həm yazıçı, həm də qanunverici kimi müxtəlif auditoriyaların ehtiyacını dərk edir və onlara cavab verir; məhz buna görə də onun fəaliyyəti tək sahə ilə məhdudlaşmır. Ədəbi mühitin gəncləri üçün o, intellektual intizamın rəmzidir; elmi-bədii sintezin mümkünlüyünü sübut edən praktiki modeldir. Ölkə daxilində regional inkişaf, sosial ədalət və elmi innovasiya mövzularına fəal vətəndaş marağı yaratması isə yazıçının ictimai missiyasını tamamlayır. Yaşadığı dövrün tarixi çatlarını sənət süzgəcindən keçirib gələcəyə ötürmək, elmi-texniki irsi sosial dəyərə çevirmək, milli identiteti qlobal diskursa bağlamaq—bunlar onun imza əsaslarıdır. Bu baxımdan Mirələmov yaradıcılığı qarşıdakı illərdə də tədqiqatçı və oxucular üçün zəngin mənbə olacaq; çünki müxtəlif oxu səviyyələrinə uyğun çoxqatlı məna qatları saxlayır. Həm ədəbiyyatsevərlər, həm mühəndislər, həm də politoloqlar onun irsində öz peşə prizması ilə maraqlı material tapa bilirlər. Bu, yazıçının ən böyük uğurudur: müxtəlif sahələri birləşdirən, zövqləri bir masa arxasında toplamağı bacaran konseptual yaradıcılıq.
Ən Çox Verilən Suallar
O, üç əsas sahədə tanınır: texnika elmləri doktoru və professor kimi mühəndislik-geologiya tədqiqatları aparır, romançı və publisist kimi ədəbiyyata töhfə verir, Milli Məclisdə deputat kimi ictimai-siyasi fəaliyyət göstərir.
Mirələmov 2010-da “Əməkdar mühəndis”, 2014-də “Şöhrət” ordeni alıb. Ədəbiyyat sahəsində Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Ən yaxşı roman” mükafatına və 2022-də TÜRKSOY-un “Türk Dünyası Ədəbiyyatına Xidmət” diplomuna layiq görülüb.
“Yanan qar”, “Qarabağnamə” trilogiyası, “Xəcalət”, “Cəza” və “Gəlinlik paltarı” müəllifin geniş oxucu kütləsi qazanan əsərlərindəndir. Bu əsərlər sosial-psixoloji məzmunu tarixi motivlərlə birləşdirir.
O, inşaat geologiyası və seysmik dayanıqlı tikinti strukturlarını araşdırıb. Öz adını daşıyan monoqrafiyalarla tunel inşaatında süxur stabilliyi və torpaq sürüşməsi risk modellərini təqdim edib.
Təhsil islahatları, gənclərə təqaüd proqramları, Qarabağ qazilərinin reabilitasiyası və müəllif hüquqları qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi onun deputat fəaliyyətində prioritet mövzulardır.
“Qarabağnamə” roman silsiləsi və “Yanan qar” əsərində o, müharibənin fərdi və kollektiv travmalarını, tarixi ədalət axtarışını realist detail və lirik monoloqlar vasitəsilə reallaşdırır.
Əsərləri rus, türk, ingilis dillərinə tərcümə olunub. Xüsusilə “Yanan qar” rus dilində geniş tirajla nəşr olunub və MDB ölkələrində müzakirə edilib.
Müəllif Lerik dağlarında geoloji ekspedisiya xatirələrinə həsr olunan memuar janrında kitab üzərində işlədiyini, həmçinin Qarabağ zəfərinin bədii panoramasını əks etdirən yeni roman planlaşdırdığını mətbuata açıqlayıb.
Onlar Mirələmovun texniki dəqiqlik və poetik təsvir sintezini mühüm yenilik sayır; bəzi tənqidçilər isə detallı təsvirdə ləng axın riski görür. Ümumən realist lirizm və sosial tənqidi hekayəçiliyi balanslı hesab edilir.
Müsahibələrində o, gənclərə geniş oxu dairəsi, klassiklərə qayıdış, real həyatı müşahidə etmək və peşə intizamını qorumaq tövsiyə edir. Elmi biliklə bədii təxəyyülü birləşdirməyin yazıya orijinallıq qatdığını vurğulayır.
