Xəlil Rza Ulutürk Oğul Həsrəti : Şəhid Oğluma Ağı

Xəlil Rza Ulutürk XX əsr Azərbaycan poeziyasının ən parlaq, ən qürurlu və eyni zamanda ən kədərli simalarından biridir. Onun həyat və yaradıcılıq yolu təkcə poetik sözün qüdrəti ilə deyil, həm də dərin şəxsi ağrısı, şəhid övladına olan həsrəti ilə seçilir. “Oğul həsrəti” Xəlil Rza Ulutürkün yaradıcılığında azadlıq mübarizəsi, xalq ağrısı və fərdi faciə motivlərinin bənzərsiz sintezini təşkil edir. Oğlu Təbib Xəlilbəyli 1992-ci ildə Qarabağ müharibəsində şəhid olduqdan sonra şairin poetik dünyası tamamilə yeni, ağrılı, fəryadlı bir mərhələyə qədəm qoydu. Bu dərd onu sındırmadı, əksinə, sözün zirvəsinə, xalqının mənəvi yaddaşına ucaltdı. Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” mövzusundakı poetik mətnləri Azərbaycan ədəbiyyatında bənzərsiz bir iz qoyub, həm fərdi, həm də ümummilli ağrının poetik salnaməsinə çevrilib.

Şəhid oğul Təbib Xəlilbəylinin faciəsi

Xəlil Rza Ulutürkün oğlu Təbib Xəlilbəyli Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə igidliklə vuruşub, 1992-ci ilin fevralında Qarabağ cəbhəsində şəhid olub. Təbib təkcə bir ailənin yox, bütöv bir xalqın oğluna çevrildi. Onun itkisi təkcə Xəlil Rzanın ailəsində deyil, bütün Azərbaycanda sarsıdıcı ağrı, faciə və qəhrəmanlıq rəmzinə çevrildi. Şair bu ağır faciəni yalnız atalıq həsrəti deyil, eyni zamanda xalqın şəhid balalarına olan ümummilli bir ağı kimi dəyərləndirdi.

“Şəhid oğluma ağı” və poetik ağı motivi

Təbibin şəhidliyi Xəlil Rza Ulutürkün qələmində “Şəhid oğluma ağı” kimi bənzərsiz bir poetik salnaməyə çevrildi. Bu poema yalnız bir atanın şəxsi dərdini deyil, bütün bir millətin Qarabağ müharibəsində itirdiyi oğullarının ümumi faciəsini, xalqın kədərini, ağrısını, fəryadını, ümidini və dirənişini özündə əks etdirir. Poemada atanın gözü ilə oğula, şəhidə deyilən sözlər sanki bütün anaların, ataların səsini, bütün bir millətin ruhunu ifadə edir. Hər bir bəndində ağrı ilə birlikdə qürur, dərd ilə yanaşı ümid, göz yaşı ilə bərabər dirəniş hiss olunur.

Faciənin poetik və fəlsəfi təhlili

Xəlil Rza Ulutürk üçün “oğul həsrəti” fərdi hiss olmaqdan çıxır, ictimai, hətta bəşəri məna daşıyan böyük bir duyğuya çevrilir. Poemada “qara torpaq”, “qanlı köynək”, “yaralı ana”, “bayrağa dönən köynək” kimi simvolik obrazlar Azərbaycan xalqının kollektiv travmasını, şəhidliyin müqəddəsliyini poetik dillə təqdim edir. “Ağı”nın hər misrası Azərbaycan folklorunun klassik yas nəğmələrini xatırladır, eyni zamanda müasir milli poeziyanın ən ağrılı, ən təsirli səslərindən birinə çevrilir.

Milli dəyər, şəhidlik və vətənpərvərlik

“Oğul həsrəti” mövzusu Xəlil Rza Ulutürkün yaradıcılığında vətənpərvərlik, şəhidlik və milli kimlik ideyaları ilə sıx bağlıdır. Şair oğlunun faciəsini təkcə fərdi yox, ümummilli bir missiya, Vətən uğrunda mübarizənin bədii salnaməsi kimi təqdim edir. Təbibin adı ilə bütün Qarabağ şəhidlərinin ruhuna poetik ehtiram göstərir, xalqın milli dirənişini, azadlıq uğrunda fədakarlığını şeirin əsas ideyasına çevirir.

Bədii ifadə və poetik dilin gücü

Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” mövzusunda yazdığı şeirlər, xüsusilə “Şəhid oğluma ağı”, yüksək bədii-estetik dəyərə malikdir. Burada obrazların gücü, metaforaların təsiri, xalq sözünün qüdrəti, aşıq poeziyasının bənzərsiz üslubu, simvollar və poetik ritm Azərbaycan ədəbiyyatında nadir nümunə yaradır. Şeirdə həm klassik yas motivləri, həm müasir poetik intonasiya, həm də fərdi ağrının ictimai qəhrəmanlıqla qovuşduğu bədii fəlsəfə var.

Xəlil Rza Ulutürk və Azərbaycan kollektiv ağrısı

Şairin bu mövzuda yazdıqları fərdi kədərin ictimai yaddaşa, atalıq dərdinin xalq ağrısına çevrilməsinin ən parlaq nümunəsidir. Xəlil Rza Ulutürk bütün həyat və yaradıcılığında “oğul həsrəti”ni xalqın ümumi faciəsi, milli-ideoloji mövzu kimi bədii sözün zirvəsinə ucaldır. Şəhid oğluna həsr etdiyi misralar əslində hər bir azərbaycanlının, xüsusilə də Qarabağda övlad itirmiş valideynlərin ağrı-acısının poetik ifadəsidir.

İdeya və sosial mesaj

Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” şeirləri və poemaları Azərbaycan cəmiyyətinə həm təsəlli, həm güc, həm də gələcəyə inam bəxş edir. Bu poeziyada acı taleyə qarşı barışmazlıq, Vətən uğrunda canını verənlərin ruhuna sonsuz ehtiram, gələcək nəsillərə azadlıq ideyasının ötürülməsi əsas ideya kimi təqdim olunur.

Ədəbi tənqid və tədqiqatçıların yanaşması

Ədəbi tənqidçilər Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” mövzusunu Azərbaycan poetikasının ən parlaq və təsirli nümunələrindən biri kimi dəyərləndirirlər. Onun “Şəhid oğluma ağı” poeması həm klassik, həm də çağdaş ədəbi ənənənin, milli və bəşəri dəyərlərin bənzərsiz bir sintezidir. Tədqiqatçılar bu əsəri həm fərdi dərdin, həm də kollektiv milli ağrının poetik salnaməsi adlandırırlar.

Müasir aktuallıq və gələcək nəsillər üçün dərs

Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” mövzusu bu gün də aktuallığını qoruyur. Onun şəhid oğluna, bütöv xalqın şəhid balalarına yazdığı misralar gələcək nəsillər üçün həm vətən sevgisinin, həm də milli şüurun, vətənə sədaqətin ən ali dərsidir. Bu poeziya hər zaman xalqın ruhunu yaşadacaq və şəhidlərimizin xatirəsini əbədiləşdirəcək.

Xəlil Rza Ulutürkün “oğul həsrəti” mövzusu Azərbaycan ədəbiyyatında şəhidlik, vətənpərvərlik və milli kimlik ideyasının ən parlaq poetik ifadələrindən biridir. Onun “Şəhid oğluma ağı” əsəri xalqın ümumi dərdini, atasının fərdi ağrısını, Vətən uğrunda itkilərin müqəddəsliyini və gələcəyə ümidini şeirin misralarında birləşdirir. Şairin poeziyası həm fərdi, həm də kollektiv ruhun əbədi yaşarlığının bədii simvoluna çevrilib.

Ən Çox Verilən Suallar