Hacıqabul rayonunun mərkəzindən təxminən 15 kilometr məsafədə yerləşən Xilə kəndi Azərbaycanın cənub-qərb bölgəsində, Kür-Araz ovalığının şimal-qərbində qərar tutur. Nəqədər kiçik olsa da, orada yaşayan sakinlərin qonaqpərvərliyi, təbii resursların müxtəlifliyi və zəngin əkinçilik ənənələri ilə məşhurdur. Kəndin etibarlı içməli su ehtiyatı Kür çayından çəkilən kanallar, həmçinin yeraltı bulaqlar vasitəsilə təmin edilir. Yay aylarında bostan və giləmeyvə sahələri yüksək məhsuldarlıq göstərir, ötənilki qeydiyyata görə hektara düşən məhsul həcmi ölkə ortalamasını üstələyib.
Xilə kəndi ətəklərində yaylaq-qarğıdalı zəngin otlaqları ilə yanaşı, yaxınlıqdakı ağaclı təbii meşə sahələri balıqçılıq və arıçılıq üçün də əlverişli şərait yaradır. Rayon mərkəzinə gedən asfalt yolun yenilənməsi kənd sakinlərinin mal-qaranın bazara çıxarılmasını, tələbələr üçün orta məktəbə gediş-gəlişi asanlaşdırıb. Hər il keçirilən “Xilə Günləri” tədbiri kəndin mədəni ənənələrini yaşadır, əl işləri və yerli mətbəx nümunələri regionda tanınır. İlin dörd fəsli ərzində müşahidə edilən hava dəyişkənliyi kənd təsərrüfatı planlamasında xüsusi yer tutur və yerli fermerlər müasir aqrotexnologiyalardan geniş istifadə edir. Xilə kəndinin sosial həyatı bələdiyyə mərkəzi kimi xidmət göstərən klub, tibbi məntəqə və poçt şöbəsi vasitəsilə təşkil olunur. Təbii gözəllikləri və tarixi məkanları ilə yanaşı, kənd yaxınlığındakı arxeoloji qazıntı sahələri XVII–XVIII əsrlərə aid orta əsr yaşayış izlərini ortaya qoyur. İqlim şəraiti, relyefin müxtəlifliyi və zəngin təbii ehtiyatlar sakinlərə müasir həyat tələbləri ilə yanaşı, ənənəvi peşə fəaliyyətini də davam etdirməyə imkan verir.
Tarixi köklər
Xilə kəndi haqqında ilkin yazılı mənbələr XIX əsrin ortalarında ibtidai torpaq reyestrlərində əksini tapıb. Kənd adının mənşəyi ehtimal edilir ki, “xilə” – “şikəst qaya” toponimi ilə bağlıdır və bu da ərazidəki geoloji struktura işarə edir. Səyyahlar 1870-ci illərdə burada kənd yerlərində ticarət-karvan dayanacağı olduğunu qeyd ediblər.
Sovet dövründə regionun pambıqçılıq siyasətinin genişləndirilməsi Xilə ərazilərində kolxozların yaranmasına gətirib çıxardı. 1930-40-cı illərdə kolxoz mərkəzi kimi fəaliyyət göstərən kənd sovetçilik ideologiyasına uyğun infrastrukturla təmin olundu. 1991-ci ildə müstəqillik bərpa ediləndən sonra kolxoz formaları ləğv edilərək təsərrüfatlar ailə-fermer üsuluna keçid etdi.
Coğrafi mövqe və relyef
Xilə kəndi Kür çayının sol sahilində yerləşir və dəniz səviyyəsindən 60–80 metr yüksəklikdə qərar tutub. Şərqdə geniş düzənlik, qərbdə isə yüksəkliklərə doğru meyilli ərazilər müşahidə olunur. Yaxınlıqda yerləşən kiçik süni göləklər, suvarma kanalları kənd təsərrüfatının su təchizatını təmin edir.
Relyefin müxtəlifliyi sayəsində kəndin şimal-şərqində subalpin iqlim zonalarına aid meşəliklər, cənub-qərbində isə açıq çöl və otlaqlar uzanır. Bu zonalar heyvandarlıq və arıçılıq üçün əlverişli şərait yaradır. Ergonomik relyef kənd yollarının salınmasında da üstünlük verir və yol infrastrukturuna qənaət edir.
İqlim şəraiti
Xilə kəndində mülayim isti iqlim hakimdir. Yay aylarında gündüz temperaturu +30…+35 °C aralığında dəyişir, gecələr +18…+22 °C olur. Qış fəslində temperatur +2…−3 °C diapazonunda saxlanır ki, bu da soyuq-dondurucu təsirləri minimuma endirir.
İllik yağıntı miqdarı 300–350 mm səviyyəsindədir; yayda quru hava şəraiti şum işləri və yığım planlarını diqqətlə koordinasiya etməyi tələb edir. Payız-qışda isə şəhər və kənd yollarında çətinliklər yaranmaması üçün yol xidmətləri daim ayıq-sayıq olmalıdır.
Demoqrafik göstəricilər
2023-cü ilin məlumatına görə Xilə kəndinin əhalisi təxminən 1 350 nəfərdir. Sakinlərin 60 faizi əmək qabiliyyətli yaş qrupuna, 25 faizi yeniyetmə-gənc, 15 faizi isə pensiya yaşlıları təşkil edir. Ailə başına orta hesabla 4,3 nəfər düşür.
Əhalinin əsas məşğulluq sahəsi kənd təsərrüfatı və kiçik sahibkarlıqdır. Qadınlar daha çox emal sənayesində, kişilər isə heyvandarlıq və dəmyəçilikdə çalışır. Məktəbəqədər və orta təhsil tələbatı yerli tam orta məktəb vasitəsilə təmin edilir.
| Göstərici | Məlumat |
|---|---|
| Əhali (2023) | 1 350 nəfər |
| Ev təsərrüfatı sayı | 320 |
| Məktəb şagirdləri | 180 nəfər |
| Uşaq bağçası yerləri | 25 |
| Tibb məntəqəsi | 1 |
İqtisadi fəaliyyət
Xilə kəndi əsasən heyvandarlıq, bostançılıq və giləmeyvə əkini ilə məşğul olur. Kənd təsərrüfatının modernləşdirilməsi məqsədilə 2021-ci ildən texnika lizinq proqramları geniş tətbiq edilir. Hektara düşən məhsuldarlıq ötənilki quru şərtlərə baxmayaraq ölkə ortalamasından yuxarı olub.
Arıçılıq kənd təsərrüfatının gəlirverici istiqamətlərindən biridir. Yerlilər balı emal edib birbaşa paytaxt bazarlarına çıxarırlar. Eyni zamanda kiçik su anbarlarında balıq yetişdirmə pilot layihəsi uğurla reallaşdırılır.
Sosial infrastruktura və xidmətlər
Kənddə tam orta məktəb, uşaq bağçası və feldşer-mama məntəqəsi fəaliyyət göstərir. 2022-ci ildə məktəbin STEAM laboratoriyası və kompüter sinfi yenilənmiş avadanlıqla təchiz olunub.
Mədəniyyət evi yerli folklor ansamblları, festival və tədbirdə proqramları çərçivəsində bölgənin ən fəal ictimai-mədəni mərkəzi sayılır. Əlavə olaraq kiçik poçt şöbəsi və mobil rabitə bazası kənd sakinlərinin kommunikasiyasını təmin edir.
Mədəniyyət və ənənələr
Xilə kəndində xalçaçılıq və zərgərlik sənəti yeni nəsillər arasında da yaşadılır. Hər yay “Xilə bayramı” çərçivəsində folklor festivalı, milli oyunlar və kənd mutfağından nümunələr təqdim olunur.
Toy və nişan mərasimlərində mütləq “dəmyə” – ənənəvi kənd çörəyi bişirilir. Kəndin yaşlı nəsli hörmətli ziyalılar hesab edilir, onların məsləhətləri ailələrin və kənd icmasının qərarlarında əhəmiyyət daşıyır.
Turizm potensialı
Çay kənarında yaylaqlar, ağaclı sahələr və relyef zolaqları təbiət həvəskarlarını cəlb edir. Kənddən 4 kilometr aralıda yerləşən “Bulaq mənbəyi” piknik və ekskursiya məkanı kimi populyardır.
Qışda qısamüddətli xizək və qar motosikleti turları təşkil olunur. Yaxınlıqda yerləşən pirlər və tarixi qəbiristanlıqlar da turist marşrutlarına salınıb.
Hacıqabulun Xilə kəndi yaşayanlarının zəhməti, ictimai fəallığı və zəngin təbii resursları ilə seçilir. İqlim şəraiti, relyef müxtəlifliyi kənd təsərrüfatına əlavə imkanlar yaradır. Demoqrafik quruluş gənclərin yüksək faizini göstərir, bu isə kəndin dinamik sosial mühitini təmin edir. Təhsil və səhiyyə obyektlərinin yenilənməsi yaşam keyfiyyətini yüksəldir. Bostançilik və arıçılıq gəlir mənbələrini artırmaqla yanaşı, pilot balıqçılıq layihəsi kənd təsərrüfatının müxtəlifliyini təmin edir. Mədəniyyət evi və folklor tədbirləri ənənəvi sənətləri yaşadır, turizm potensialını reallaşdırır. İnfrastrukturun modernləşdirilməsi – yol, kommunikasiya və STEAM laboratoriyası – kəndin sosial-iqtisadi inkişafını sürətləndirir. Gələcəkdə ekoturizm marşrutlarının, kənd homestay layihələrinin və yeni ictimai məkanların yaradılması Xilə kəndini regionun mühüm turizm istiqamətlərindən birinə çevirə bilər. Ailə-fermer təsərrüfatlarının və qadın sahibkarlığının dəstəklənməsi kəndin davamlı inkişafına təkan verəcək. Beləliklə, Xilə yalnız tarixi və təbii gözəllikləri ilə deyil, həm də dayanıqlı əməkdaşlıq və innovativ yanaşmaların reallaşdırıldığı model yaşayış məntəqəsi kimi yadda qalır.
Ən Çox Verilən Suallar
Xilə kəndi Hacıqabul rayonunun mərkəzindən təxminən 15 km qərbdə, Kür-Araz ovalığının şimal-qərbində, dəniz səviyyəsindən 60–80 metr yüksəklikdə yerləşir. Suvarma kanalları Kür çayından gələn su ilə təmin olunur və kənd təsərrüfatı üçün əsas mənbə rolunu oynayır. Rayon mərkəzinə gedən yol asfaltlanıb və müntəzəm olaraq yenilənir. Beləliklə, kənd paytaxt və digər bölgə mərkəzləri ilə rahat əlaqə imkanına malikdir.
2023-cü ilin statistikasına görə Xilə kəndində təxminən 1 350 nəfər daimi sakin yaşayır. Əhalinin 60 faizi əmək qabiliyyətli, 25 faizi gənc, 15 faizi isə pensiya yaşlısıdır. Ailə başına orta hesabla 4,3 nəfər düşür. Demoqrafik struktur kənd təsərrüfatı və kiçik sənaye sahələrinin inkişafını dəstəkləyir.
Xilə kəndində heyvandarlıq, bostançılıq və giləmeyvə bağları önəmli yer tutur. Fermerlər lizinq yolu ilə əldə etdikləri müasir texnika vasitəsilə məhsuldarlığı artırıblar. Arıçılıq gəlirli sahə olaraq yerli balı paytaxt bazarlarına çıxarır. Kiçik su anbarlarında həyata keçirilən balıqçılıq pilot layihəsi də uğur qazanıb.
Kənddə tam orta məktəb fəaliyyət göstərir və burada 180-dək şagird təhsil alır. 2022-ci ildə məktəbin STEAM laboratoriyası və kompüter sinfi müasir avadanlıqla təchiz edilib. Məktəbəqədər təhsil üçün 25 yerlik bağça da mövcuddur. Təhsil səviyyəsi regionun orta göstəricilərini üstələyir.
Xilə kəndində bir feldşer-mama məntəqəsi fəaliyyət göstərir. Məntəqədə profilaktik müayinələr, peyvəndlər və ilkin tibbi yardım təmin olunur. Ağır hallarda Hacıqabul rayon mərkəzi xəstəxanasına müraciət edilir ki, oraya təxminən 30 dəqiqəyə çatmaq mümkündür. Əhalinin sağlamlıq göstəriciləri regionun ortalamasına uyğundur.
Son illərdə yol asfaltlanması və içməli su kanallarının yenidən qurulması prioritet olub. 4G internet şəbəkəsi bütün kənd üzrə genişləndirilərək rəqəmsal xidmətlərə çıxış imkanı yaradılıb. Məktəb və səhiyyə müəssisələri yenilənmiş avadanlıqla təmin olunub. Elektrik enerjisinin kəsilməməsi üçün generator, rabitə üçün mobil bazastansiya quraşdırılıb.
Kənd Mədəniyyət Evi folklor ansambları üçün mərkəz funksiyasını daşıyır. Hər yay keçirilən “Xilə bayramı”nda milli oyunlar, əl işləri sərgisi və yerli mətbəx nümunələri təqdim olunur. Yaşlı nəsil ənənəvi zərgərlik və xalçaçılıq sənətini yeni nəsillərə ötürür. Mədəni tədbirlər kəndin ictimai həyatını canlandırır.
“Bulaq mənbəyi” kimi adlanan piknik zonası ətraf meşə zolaqları ilə yürüş marşrutları təklif edir. Yaylaq sahələri və qumlu çöllər veloyürüş və foto-safarilər üçün idealdır. Qışda xizək və qar motosikleti turları təşkil olunur. Orta əsr türbələri və tarixi qəbiristanlıqlar da turistləri cəlb edir.
2025-ci ilə qədər suvarma kanalları tam bərpa edilərək damcı suvarma sistemlərinə keçirilməsi planlaşdırılır. Ailə-fermer təsərrüfatlarının modernizasiyası üçün təlimlər və kredit dəstəyi təqdim olunacaq. Ekoturizm marşrutlarının inkişaf etdirilməsi ilə gəlir mənbələri artırılacaq. Kənd evlərinin təmiri və yeni ictimai məkanların tikintisi də planın tərkibindədir.
Xilə kəndi Kür çayının sol sahilində, 60–80 metr yüksəklikdə yerləşir. Qərbdə subalp meşə, şərqdə düzənlik relyefi mövcuddur. Suvarma kanalları və süni göləklər kənd təsərrüfatı üçün əsas su mənbəyi rolunu oynayır. Bu coğrafi müxtəliflik heyvandarlıq, bostançılıq və ekoturizm üçün əlverişli şərait təmin edir.
