Bakı şəhərinin inzibati bölgələrindən biri olan Xətai rayonu, coğrafi mövqeyi, sosial-iqtisadi potensialı, infrastrukturun inkişaf səviyyəsi və əhali sıxlığı baxımından ölkənin ən önəmli rayonlarından biri sayılır. Rayona verilmiş ad Azərbaycan ədəbiyyatının və siyasi tarixinin böyük simalarından biri olan Şah İsmayıl Xətainin adını daşıyır ki, bu da bölgənin həm tarixi, həm də mənəvi yükünü daha da artırır. Xətai rayonu sadəcə bir yaşayış ərazisi deyil, o, həm də iqtisadi aktivlik, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və sənaye strukturlarının bir mərkəzidir.
Rayonun ərazisində tarixlə müasirliyin iç-içə keçdiyi, Sovet dövrünün izlərini hələ də daşıyan, eyni zamanda modern şəhərsalmanın bariz nümunələrini əks etdirən müxtəlif zonalar mövcuddur. Bu çoxqatlılıq, Xətaini təkcə paytaxtın deyil, eyni zamanda Azərbaycanın ümumi inkişaf modelində xüsusi mövqeyə sahib edir.
Tarixi köklər və inzibati ərazi quruluşu
Xətai rayonu rəsmi olaraq 1930-cu illərdə yaradılmış və bir neçə dəfə inzibati dəyişikliklərə uğramışdır. Lakin hazırkı struktur 1970-ci illərdən bəri sabitləşmiş və Bakı şəhərinin əsas rayonu kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Ərazi baxımından təqribən 27,0 kv.km sahəni əhatə edən rayon, qərbdə Nizami, şimalda Yasamal və Nərimanov, şərqdə isə Sabunçu və Suraxanı rayonları ilə həmsərhəddir.
Xətai rayonu bir neçə böyük yaşayış massivindən, məhəllələrdən və məhəllədaxili inzibati idarəetmə bölmələrindən ibarətdir. Buraya Əhmədli, Həzi Aslanov, NZS, Neapol küçəsi və digər tanınmış ərazilər daxildir.
Əhali göstəriciləri və sosial strukturlar
Rayon əhalisinin sayı təxminən 270 min nəfər civarındadır və bu rəqəm dinamik şəkildə dəyişməkdədir. Əhalinin əsas hissəsini şəhər mühitinə uyğun təhsil almış, müxtəlif peşə sahələrində çalışan şəxslər təşkil edir. Rayonun demoqrafik quruluşu əhalinin gənc təbəqəsinin üstünlük təşkil etməsi ilə seçilir ki, bu da inkişaf potensialını artırır.
Əhali artımı və urbanizasiya fonunda rayonda yeni məktəblər, uşaq bağçaları, səhiyyə müəssisələri açılmışdır. Məsələn, 2000-ci ildən sonra rayonda 15-dən çox yeni məktəb binası və 20-dən artıq uşaq bağçası tikilmişdir.
Təhsil və elm müəssisələri
Xətai rayonu təhsil baxımından Bakı şəhərinin ən zəngin bölgələrindən biridir. Burada fəaliyyət göstərən məktəblər arasında 95, 171, 245 və 261 saylı orta məktəblər xüsusilə seçilir. Həmçinin, rayon ərazisində peşə liseyləri, özəl təhsil mərkəzləri və ali məktəblərin filialları yerləşir. Bu müəssisələr təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsində və əmək bazarına uyğun kadr hazırlığında mühüm rol oynayır.
Bununla yanaşı, rayonda fəaliyyət göstərən bir neçə kitabxana və mədəniyyət mərkəzləri də elmi və mədəni fəaliyyətlərin mərkəzidir. Ən tanınmış mədəniyyət ocaqlarından biri “Əhmədli Mədəniyyət Mərkəzi”dir.
Səhiyyə və tibbi xidmətlər
Rayonun səhiyyə infrastrukturu da inkişaf mərhələsindədir. Burada yerləşən 7 nömrəli Şəhər Klinik Xəstəxanası, 10 nömrəli Uşaq Poliklinikası, 15 nömrəli Qadın Konsultasiyası və bir sıra özəl klinikalar sakinlərin sağlamlıq xidmətlərindən yararlanması üçün mühüm resursdur.
Son illərdə dövlət proqramları çərçivəsində bir çox səhiyyə müəssisəsi əsaslı təmir edilmiş, tibbi avadanlıqlarla təmin olunmuşdur.
Nəqliyyat infrastrukturu və şəhərsalma
Rayonun inkişafında nəqliyyat infrastrukturunun rolu əvəzsizdir. Xətai rayonu Bakı metrosunun üç əsas stansiyası ilə — “Xətai”, “Həzi Aslanov” və “Əhmədli” ilə təmsil olunur. Bu stansiyalar vasitəsilə şəhərin digər hissələrinə sürətli və rahat çatmaq mümkündür.
Rayonun əsas prospektləri olan Nobel, Gəncə və Babək prospektləri isə həm şəhərdaxili, həm də şəhərarası nəqliyyatın əsas arteriyalarıdır. Bundan əlavə, avtobus marşrutlarının genişliyi rayonun müxtəlif hissələrini bir-biri ilə və digər rayonlarla effektiv şəkildə birləşdirir.
İqtisadi struktur və ticarət obyektləri
Xətai rayonu təkcə yaşayış yeri deyil, həm də iqtisadi fəaliyyətin canlı məkanlarından biridir. Rayon ərazisində yerləşən kiçik və orta sahibkarlıq obyektləri, sənaye müəssisələri, ticarət mərkəzləri əhalinin məşğulluğunda və iqtisadi dövriyyənin formalaşmasında önəmli rol oynayır.
Burada “Mega Store”, “Bravo”, “Araz” kimi supermarketlər, həmçinin “Xətai Mall” və “Grandmart” kimi iri ticarət kompleksləri fəaliyyət göstərir. Kiçik sahibkarlar üçün isə bazarlar və ticarət köşkləri mühüm gəlir mənbəyidir.
Xətai rayonunda mədəniyyət və incəsənət
Rayon mədəniyyət baxımından da çoxqatlı təbəqəyə malikdir. Burada fəaliyyət göstərən “Nizami” kinoteatrı, “Əhmədli Mədəniyyət Mərkəzi”, uşaq yaradıcılıq evləri və rəssamlıq studiyaları əhalinin asudə vaxtını səmərəli keçirməsinə imkan yaradır.
Əlavə olaraq, rayonda bir neçə musiqi məktəbi və rəqs dərnəkləri yerləşir. Bu strukturlar həm peşəkar istedadların üzə çıxarılması, həm də uşaqların inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir.
Xətai rayonunda urbanizasiya və yaşayış kompleksləri
Rayonda son illərdə həyata keçirilən geniş tikinti layihələri urbanizasiyanın sürətləndiyini göstərir. Yeni tikilən çoxmərtəbəli binalar, yaşayış kompleksləri, bağçalı evlər və xidmət obyektləri rayonun simasını dəyişməkdədir.
Məsələn, “Panorama Park”, “Nargilə Residence”, “Port Baku Residence” kimi layihələr rayona yeni nəfəs vermiş və yüksək həyat səviyyəsi axtaran vətəndaşlar üçün cazibə mərkəzinə çevrilmişdir.
Xətai rayonunda əsas sosial obyektlər
| Obyektin növü | Adı / Nümunə | Əlavə qeyd |
|---|---|---|
| Orta məktəb | 261 saylı məktəb | Təhsil sahəsində nüfuzlu |
| Klinik xəstəxana | 7 nömrəli Şəhər Klinik Xəstəxanası | Regional səhiyyə mərkəzi |
| Metro stansiyası | “Həzi Aslanov” | Yaxınlığında ticarət obyektləri çoxdur |
| Ticarət mərkəzi | Xətai Mall | Müasir alış-veriş və əyləncə mərkəzi |
| Mədəniyyət mərkəzi | Əhmədli Mədəniyyət Mərkəzi | Teatr, konsert və tədbirlər üçün uyğundur |
| Yaşayış kompleksi | Panorama Park | Yüksək komfortlu bina infrastrukturu |
Xətai rayonu gələcəkdə də Bakı şəhərinin aparıcı rayonlarından biri olaraq qalacağı gözlənilir. Strateji mövqeyi, müasir tikinti layihələri, sosial infrastrukturun genişlənməsi və idarəetmədə tətbiq olunan yeni texnologiyalar rayonun potensialını artırır. Dövlət və özəl sektorun əməkdaşlığı nəticəsində daha geniş yaşayış sahələrinin salınması, ictimai nəqliyyatın müasirləşdirilməsi və sosial xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi nəzərdə tutulur.
Ən Çox Verilən Suallar
Xətai rayonu Bakı şəhərinin cənub-şərq hissəsində, Nizami, Yasamal, Sabunçu, Nərimanov və Suraxanı rayonları ilə sərhəddə yerləşir.
Rayon adını XVI əsr Azərbaycan hökmdarı, şair və sərkərdə Şah İsmayıl Xətainin adından almışdır.
Rayon bir neçə məhəllədən, mikrorayondan və yaşayış massivlərindən ibarətdir, o cümlədən Əhmədli, Həzi Aslanov və NZS əraziləri bu rayona daxildir.
Əhali təxminən 270 min nəfər civarındadır və bu rəqəm illər üzrə dəyişir, xüsusilə yeni tikililərin sayının artması ilə yüksəlməkdədir.
Xətai rayonu üç metro stansiyası – ‘Xətai’, ‘Əhmədli’ və ‘Həzi Aslanov’, həmçinin əsas prospektlər və geniş avtobus xətləri ilə təchiz olunmuşdur.
Rayon ərazisində onlarla ümumtəhsil məktəbi, peşə liseyi, uşaq bağçası və özəl təhsil mərkəzləri fəaliyyət göstərir.
Əhmədli Mədəniyyət Mərkəzi, musiqi məktəbləri, kinoteatrlar və uşaq yaradıcılıq evləri rayonda mədəni həyatın əsasını təşkil edir.
Burada 7 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanası, poliklinikalar və çoxsaylı özəl klinikalar əhalinin tibbi ehtiyaclarını qarşılayır.
Rayonun ərazisində Xətai Mall, Bravo, Araz, Grandmart və digər iri və orta ölçülü ticarət mərkəzləri fəaliyyət göstərir.
Rayonda yeni yaşayış komplekslərinin salınması, infrastrukturun genişləndirilməsi və sosial xidmətlərin təkmilləşdirilməsi istiqamətində layihələr həyata keçirilir.
