Xəz : Növləri,Məhsul Çeşidləri

Xəz insan sivilizasiyasının ən qədim dövrlərindən bəri isti qalmaq, sərt iqlim şəraitində yaşamaq, fərqlənmək və dəbdəbə nümayiş etdirmək üçün istifadə olunan ən qiymətli təbii materiallardan biridir. Qədim ovçuluq dövründən başlayaraq, xəz həm fiziki qorunma, həm də sosial status göstəricisi kimi dəyərləndirilib. Müasir dövrdə xəz geyimlər təkcə funksional istilik deyil, həm də lüks, zövq, fərdi üslub və sosial fərqlilik simvolu olaraq qalır. Azərbaycanda xəz geyimlərin rolu və əhəmiyyəti, tarix boyu olduğu kimi, bu gün də aktualdır və hər yeni dəb dalğası ilə yenilənir.

Xəzin Mənşəyi və Tərifi

Xəz — heyvan dərisinin üzərindəki tüklü təbəqəyə verilən addır. Ən çox istifadə olunan xəz növləri tülkü, mink, qurd, dovşan, vaşaq, qunduz, siçan və s. kimi heyvanların dərisindən əldə edilir. Bu heyvanların xəzi xüsusi emaldan keçir, yuyulur, yumşaldılır, rənglənir və son nəticədə geyim üçün hazır məhsula çevrilir. Son 50 ildə texnologiyanın inkişafı süni xəz istehsalına imkan verib. Sintetik liflərdən hazırlanan süni xəzlər həm qiymət, həm də ekoloji baxımdan daha əlverişli və heyvanlara zərər verməyən alternativ sayılır. Lakin təbii xəz öz parıltısı, isti tutma qabiliyyəti, davamlılığı və təbii toxunuşu ilə hələ də lüksün əsas göstəricilərindəndir.

Xəz Geyimlərinin Tarixi və Azərbaycanda Yeri

Tarixən xəz geyimlər müxtəlif xalqların gündəlik həyatının, mərasimlərinin, dövlət və zadəgan geyimlərinin tərkib hissəsi olub. Qafqaz, Sibir və Orta Asiyada xəz geyimlər soyuq iqlimə qarşı qoruyucu vasitə kimi geniş yayılıb. Azərbaycanda xəz xüsusilə kənd yerlərində, dağlıq ərazilərdə, eləcə də şəhər həyatında populyarlıq qazanıb. Orta əsr Azərbaycan saraylarında xəz papaqlar, şubalar, yaxalıqlar və bəzəkli üst geyimləri yüksək statusun və var-dövlətin göstəricisi olub. Hətta bəzi xalq rəvayətlərində, dastan və nağıllarda xəz bəzək, miras və sevgi simvolu kimi təqdim edilib.

Xəz Geyim Növləri və Məhsul Çeşidləri

Xəz geyimlər müxtəlif formalar və funksional məqsədlər üçün hazırlanır. Ənənəvi və müasir modellər arasında xəz palto (şuba), pencək, yaxalıq, plaş, papaq, əlcək, ayaqqabı içliyi, şərf, çanta və bəzəkli aksesuarlar yer alır. Qadınlar üçün xəz şubalar və yaxalıqlı palto, kişilər üçün isə xəz papaq, astarlı plaş və xəz bəzəkli gödəkçələr klassik üslubun əvəzsiz nümunələridir. Uşaqlar üçün xüsusi xəz içlikli qış geyimləri hazırlamaq ənənəsi də vardır. Son illərdə dizaynerlər xəzi dekorativ detallarda, çantalarda, ayaqqabılarda və hətta geyim elementləri kimi yeni formalarda təqdim edirlər. Süni xəzlər müxtəlif rəng və fakturada olduğuna görə, ənənəvi xəz modellərinə alternativ kimi kütləvi dəbdə yayılıb.

Təbii və Süni Xəzin Üstünlükləri və Fərqləri

Təbii xəz öz istilik saxlaması, yumşaqlığı və uzunömürlülüyü ilə fərqlənir. Hava keçiriciliyi və orqanizmlə təmasda təbii rahatlığı təmin edir. Parıltılı səthi və ipək kimi toxunuşu onu daha lüks və estetik göstərir. Süni xəz isə əsasən poliefir və akril liflərdən hazırlanır, daha ucuz qiymətə malikdir, istənilən rəngdə və teksturada istehsal edilə bilir. Ekoloji baxımdan heyvan hüquqları müdafiəçiləri üçün süni xəz birinci seçim sayılır. Müasir texnologiyalar süni xəzləri təbii xəzə vizual və toxunuş baxımından olduqca yaxınlaşdırıb. Lakin təbii xəz yenə də öz möhkəmliyi, təbii gözəlliyi və prestiji ilə önə çıxır.

Azərbaycanda Xəz Geyimləri və Milli Dəyərlər

Azərbaycanın milli geyim mədəniyyətində xəz xüsusi yer tutur. Tarixi sənədlərdə və etnoqrafik mənbələrdə rast gəlinən xəz papaq, yaxalıq, kürk və şuba nümunələri xalq sənətinin və ustalıq ənənələrinin göstəricisidir. Xüsusilə qışda kişilər üçün xəz papaqlar, qadınlar üçün xəz bəzəkli baş örtükləri və şubalar geniş yayılıb. Sovet dövründə Bakı və Gəncə kimi şəhərlərdə xəz tikişi ilə məşğul olan sex və atelyelər fəaliyyət göstərirdi. 1990-cı illərdən sonra ölkədə idxal olunan və yerli istehsal xəz geyimlərinin çeşidi daha da artıb. Müasir dövrdə milli ornamentli xəz geyimlər həm gündəlik istifadə, həm də mərasim və şoular üçün dəbdədir.

Dünyada Xəz Modası və Dəb Trendləri

Avropa, Rusiya, Amerika və Asiyanın tanınmış moda evləri xəz geyimlərini illərdir öz kolleksiyalarında təqdim edirlər. Qış aylarında dəb podiumları xəz şubalar, uzun palto, xəzli plaş və yaxalıqlarla bəzədilir. Louis Vuitton, Fendi, Gucci kimi brendlər ənənəvi və modern xəz dizaynlarını dəb dünyasına qazandırıblar. Son illərdə “ekoloji dəb” konsepsiyasına uyğun olaraq süni xəz məhsullarına üstünlük verən dizaynerlər artır. Bir çox məşhur marka heyvan hüquqlarını qorumaq məqsədilə təbii xəz məhsullarını kolleksiyalarından çıxarıb və tamamilə süni xəzə keçid edib. Süni xəz də indi həm keyfiyyət, həm də görüntü baxımından dəbdəbənin tələblərinə cavab verir.

Xəz Geyimlərin Qulluğu və Saxlanma Qaydaları

Xəz geyimlərin uzunömürlü və gözəl qalması üçün onlara düzgün qulluq etmək çox vacibdir. Xəz paltarlar sərin, quru və hava keçirməyən şkaflarda, xüsusi parça örtüklərdə saxlanmalıdır. Geyim üzərinə ağır əşyalar qoymaq, günəş şüası altında uzun müddət saxlamaq, istilik mənbələrinə yaxın tutmaq olmaz. Gündəlik istifadə zamanı geyimi yağışdan və kəskin rütubətdən qorumaq lazımdır. Təmizləmə isə yalnız peşəkar kimyəvi təmizləmə müəssisəsində aparılmalıdır. Zərərvericilərə qarşı qoruyucu vasitələr, xüsusi aromatik kisələr və naftalin istifadə etmək olar. Xəz geyimi heç vaxt plastik paketdə və bərk sıxılmış vəziyyətdə saxlamamaq məsləhətdir.

Xəz Geyim Alarkən Nələrə Diqqət Etməli?

Keyfiyyətli xəz seçmək üçün tüklərin sıxlığı, parıltısı, yumşaqlığı və elastikliyi yoxlanılır. Əl ilə toxunanda tük asanlıqla yerinə qayıtmalıdır, dərisi elastik və cırılmayan olmalıdır. Orijinal xəzlərin fərqli və bənzərsiz təbii rəngi və parıltısı olur, süni xəzlərdə isə rəng bərabər, tüklər bir az sərt və az elastik olur. Xəz geyimi alarkən, onun etiketinə, mənşə ölkəsinə, istehsalçıya və təmizləmə qaydalarına diqqət yetirmək lazımdır.

Ekoloji və Etik Məsələlər

Təbii xəz sənayesi dünyada birmənalı qarşılanmır. Heyvan hüquqları müdafiəçiləri bir çox ölkədə xəz ovuna və xəz məhsullarının satışına qarşı kampaniyalar təşkil edirlər. Bu səbəbdən Avropa, ABŞ və bəzi Asiya ölkələrində təbii xəzə məhdudiyyətlər tətbiq olunur. Süni xəz məhsullarına maraq artmaqdadır və bu, həm ətraf mühitin qorunması, həm də etik yanaşmanın təminatı üçün vacib sayılır. Azərbaycanda da bu tendensiya müşahidə edilir və süni xəz geyimləri həm qiymət, həm də ekoloji baxımdan daha çox seçilir.

Gələcəkdə Xəz Sənayesi və Texnoloji Yeniliklər

Texnoloji inkişaf nəticəsində süni xəz materiallarının keyfiyyəti getdikcə artır. Biotexnologiya və yeni sintetik liflər hesabına həm lüks, həm də ekoloji tələblərə cavab verən xəz məhsulları hazırlanır. Müasir dövrdə bazarda orqanizmi nəfəs alan, antiallergen, asan təmizlənən və rəng çeşidliliyi ilə seçilən xəz geyimlər təqdim olunur. Dəb və texnologiyanın birləşməsi ilə süni xəz artıq yalnız alternativ deyil, bir çox ölkələrdə əsas seçimə çevrilir.

Xəz geyimlər Azərbaycan və dünya dəbində soyuqdan qoruma, fərdi zövq və sosial statusun göstəricisi kimi qalır. Təbii və süni xəz geyimlər həm milli ənənələrdə, həm də müasir modada özünəməxsus yer tutur. Düzgün qulluq və məsuliyyətli seçim sayəsində xəz məhsulları uzun illər boyunca istifadə edilə, yeni nəsillərə ötürülə bilər. İstər təbii, istər süni xəz seçiminizdə həm şəxsi rahatlıq, həm də ətraf mühitə hörmət əsas meyar olmalıdır.

Ən Çox Verilən Suallar