XDIƏK (Xarici Dilin İkinci Əlavə Kursu) – Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində 5-ci və ya 6-cı sinifdən etibarən əlavə olaraq tədris olunan fənndir. Əsas məqsəd şagirdlərin ilk xarici dildən sonra ikinci bir xarici dili də təməl səviyyədə mənimsəməsinə imkan yaratmaqdır. Bu fənnin tətbiqi nəticəsində şagirdlər yalnız yeni bir dili deyil, həm də fərqli mədəniyyətləri, ünsiyyət formalarını və beynəlxalq dünyagörüşünü öyrənir. XDIƏK fənni şagirdlərin gələcəkdə qlobal əmək bazarına çıxış imkanlarını artırır, analitik düşüncə və kommunikasiya bacarıqlarını zənginləşdirir.
Fənnin Tarixi və Təhsil Sistemində Yeri
Azərbaycanda xarici dil tədrisi hələ Sovet dövründən başlayaraq məktəb proqramlarında yer alırdı. İlk illərdə əsas diqqət rus və ingilis dillərinə yönəldilmişdi. Lakin 2000-ci illərdən başlayaraq təhsil islahatları nəticəsində məktəblərdə ikinci xarici dilin – XDIƏK fənninin tədrisinə xüsusi yer ayrıldı. Təhsil Nazirliyinin tövsiyəsi ilə məktəblərdə ingilis, alman, fransız, rus və digər dillər üzrə XDIƏK fənni tədris olunmağa başlandı. Bu islahatlar Azərbaycan gəncliyinin daha rəqabətqabiliyyətli və dünya miqyasında ünsiyyətcil olmasına şərait yaratdı.
XDIƏK Fənninin Tədris Forması və Proqramı
XDIƏK fənni məktəblərdə adətən həftədə 1-2 saat olmaqla tədris edilir. Müəllimlər şagirdlərin yaş səviyyəsinə, psixoloji xüsusiyyətlərinə və ilk xarici dildə əldə etdikləri biliklərə uyğun proqram hazırlayır. Dərslər kommunikativ metodlarla, praktik tapşırıqlarla, dinləmə, danışıq, oxu və yazı bacarıqlarının inkişafına yönəlik keçirilir. Dərsliklər və əlavə vəsaitlər Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiqlənmiş proqram əsasında hazırlanır və müasir texnologiyalardan – audio, video materiallardan geniş istifadə olunur.
İkinci Xarici Dil Seçimi və Mövcud İmkanlar
Şagirdlər XDIƏK fənni çərçivəsində əsasən ingilis, rus, alman, fransız, ispan, ərəb, çin kimi dilləri öyrənə bilirlər. Məktəbin imkanlarına, müəllim heyətinə və şagird marağına uyğun olaraq fənnin proqramı və dərs dili müəyyən olunur. Son illərdə Avropa dillərinə maraq daha da artıb, bəzi məktəblərdə isə türk və ya digər dillər də tədris oluna bilir.
Fənnin Məqsədi və Əhəmiyyəti
XDIƏK fənninin əsas məqsədi şagirdin beynəlxalq arenada sərbəst ünsiyyət, müxtəlif mədəniyyətlərlə tanışlıq, qlobal vətəndaşlıq bacarıqlarını inkişaf etdirməkdir. İki xarici dil bilmək həm təhsildə, həm də peşə həyatında geniş imkanlar açır. Şagirdlər ikinci xarici dili öyrənərkən analitik düşünmə, yaradıcı yanaşma və sürətli adaptasiya bacarığı qazanır. Bu fənn həmçinin milli kimliyin qorunması, eyni zamanda multikultural dəyərlərə açıq olmaq baxımından vacib rol oynayır.
Dərsliklər, Tədris Metodları və Qiymətləndirmə
XDIƏK fənni üzrə dərslik və metodik vəsaitlər dövrün tələblərinə uyğun, kommunikativ və interaktiv tədris metodları əsasında hazırlanır. Dərslərdə ən çox qrup işi, dialoq, rollu oyunlar, tematik tapşırıqlar, səs yazıları və videodərslərdən istifadə olunur. Şagirdlərin inkişafı dinləmə, danışıq, oxu və yazı üzrə mərhələli şəkildə qiymətləndirilir. Yekun qiymətləndirmə həm gündəlik tapşırıqlar, həm də illik yekun testlər, şifahi və yazılı imtahanlarla aparılır.
Müəllimlərin Rolu və Peşəkarlıq Səviyyəsi
XDIƏK fənni üzrə müəllimlər xüsusi təlim və kurslardan keçmiş, xarici dil metodikası və psixologiyasını yaxşı bilən peşəkar kadrlardır. Onların işi təkcə bilik ötürmək deyil, həm də şagirdləri motivasiya etmək, qrup işlərini təşkil etmək, müasir təlim texnologiyalarından istifadəni təmin etməkdir. Yaxşı müəllim həm interaktiv mühit, həm də fərdi yanaşma ilə şagirdin öyrənməsini stimullaşdırır.
Fənnin Gələcək Perspektivləri və Yeniliklər
Müasir dövrdə beynəlxalq əməkdaşlıq və rəqəmsal kommunikasiya imkanlarının genişlənməsi XDIƏK fənninin əhəmiyyətini daha da artırır. Dövlət proqramları və beynəlxalq layihələr çərçivəsində məktəblərdə ikinci xarici dilin daha yüksək səviyyədə tədrisi üçün yeni dərsliklər hazırlanır, interaktiv tədris vasitələri tətbiq edilir. Trilingual – üç dilli təhsil modelinə keçid layihələri, dil olimpiadaları və beynəlxalq mübadilə proqramları bu sahədə yenilikçi addımlardır.
XDIƏK Fənninin Qarşısında Dayanan Problemlər
Bəzi bölgələrdə ixtisaslaşmış müəllim çatışmazlığı, texniki təchizat və dərs vəsaiti məhdudluğu, eləcə də şagirdlərin ikinci xarici dilə marağının az olması problemlər yarada bilər. Bunun üçün dövlət, yerli icra orqanları və qeyri-hökumət təşkilatları yeni layihələr, təlim proqramları və təşviq mexanizmləri həyata keçirir.
XDIƏK-in Təhsildə və Cəmiyyətə Təsiri
İkinci xarici dil bilikləri yalnız təhsildə deyil, həm də Azərbaycan cəmiyyətində multikultural düşüncə, beynəlxalq əməkdaşlıq və qlobal bazarda uğur üçün əsas açardır. XDIƏK fənninin geniş tətbiqi Azərbaycan gəncliyinin dünyaya açıq, dinamik, intellektual və rəqabətqabiliyyətli olmasını təmin edir.
XDIƏK fənni şagirdlərə ikinci xarici dil bacarığını aşılayaraq, onların qlobal dünyada uğur qazanmasına, yeni imkanlar əldə etməsinə, beynəlxalq platformalarda sərbəst fəaliyyət göstərməsinə şərait yaradır. Fənnin tətbiqi Azərbaycan təhsil sistemində innovativ islahatların göstəricisidir. İkinci xarici dil bilikləri gənclərin həm şəxsi inkişafına, həm də ölkənin beynəlxalq nüfuzuna böyük töhfə verir. XDIƏK fənni ilə müasir təhsil modelinə bir addım daha yaxınlaşırıq.
Ən Çox Verilən Suallar
Xarici Dilin İkinci Əlavə Kursu – məktəblərdə ikinci xarici dilin tədrisinə imkan verən əlavə fəndir.
Adətən 5-ci və ya 6-cı sinifdən əlavə dərs kimi tədris olunur.
Əsasən ingilis, rus, alman, fransız, ispan, ərəb və çin dilləri seçilir.
Şagirdin ikinci xarici dil bacarıqlarını inkişaf etdirmək və beynəlxalq ünsiyyət imkanlarını genişləndirmək.
Kommunikativ, interaktiv, qrup işi, audio-video və texnoloji üsullarla tədris aparılır.
Dinləmə, danışıq, oxu, yazı üzrə gündəlik və yekun testlər, şifahi və yazılı imtahanlarla.
İxtisaslaşmış müəllimlər, metodiki və pedaqoji hazırlıq kursları vasitəsilə seçilir.
Əsasən əlavə və ya seçmə fənn kimi tətbiq olunur.
Şagirdlərə qlobal əmək bazarında üstünlük, analitik və kommunikativ bacarıq qazandırır.
Trilingual model, yeni texnologiyalar və beynəlxalq layihələrlə daha da inkişaf edəcək.
