Kifoz insan orqanizminin onurğa sütununda baş verən anatomik dəyişikliklərdən biri kimi, cəmiyyət arasında geniş yayılmış, lakin çox vaxt yetərincə dərk olunmayan bir problem kimi qalır. Onurğa sütunu insan bədəninin dayağı, hərəkətin və düzgün qamətin əsas təminatçısıdır. Kifoz isə, məhz bu əsas strukturun normal əyriliyinin pozulması və fizioloji həddən artıq önə doğru əyilməsi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Adətən “qamburlaşma” və ya “arxa tərəfdə çıxıntı” kimi də təsvir edilən kifoz, insanın fiziki görünüşündə, duruşunda və gündəlik həyatında bir sıra problemlərə səbəb ola bilər.
Kifozun yaranması təkcə estetik narahatlıqla məhdudlaşmır, həmçinin tənəffüs, ürək-damar, sinir və həzm sistemləri üçün də bir sıra risklər yaradır. Xəstəlik uşaqlıq və yeniyetməlik dövrlərində, eləcə də yaşlılıqda, müxtəlif səbəblərlə inkişaf edə bilər. Skolyozdan fərqli olaraq, kifoz daha çox onurğa sütununun döş (torakal) hissəsində müşahidə edilir və bu əyriliyin dərəcəsi bəzən 45-50 dərəcədən yuxarı qalxa bilər. Kifozun əsas səbəbləri arasında genetik amillər, zədələr, onurğa sümüklərinin zəifliyi, əzələ balansının pozulması və müxtəlif xəstəliklər durur.
Tibbi baxımdan kifozun diaqnostikası üçün, həkimlərin xüsusi ölçü cihazlarından və rentgenoloji müayinələrdən istifadə olunur. Müalicə isə xəstəliyin dərəcəsinə, yaranma səbəbinə və xəstənin yaşına görə fərqli yanaşma tələb edir. Fiziki reabilitasiya, bədən tərbiyəsi, ortopedik vasitələr və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə əsas müalicə yollarındandır. Kifozun vaxtında aşkarlanması və müalicəyə başlanması, ağırlaşmaların qarşısının alınması baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Müasir cəmiyyətdə sağlam qamət və aktiv həyat tərzi təşviq olunduqca, kifozun qarşısının alınması üçün maarifləndirici tədbirlər və düzgün yaşam vərdişləri getdikcə daha da aktuallaşır.
Kifozun tibbi tərifi və növləri
Kifoz onurğa sütununun döş və ya bel hissəsində həddən artıq önə əyilmə ilə xarakterizə olunan patologiyadır. Fizioloji kifoz, insanın normal onurğa əyriliyinin bir hissəsidir. Patoloji kifoz isə, bu əyriliyin normadan kənar artması nəticəsində meydana gəlir və müxtəlif sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Kifozun əsas növləri arasında postural (pozadan yaranan), Şeyerman xəstəliyinə bağlı, anadangəlmə, degenerativ və travmatik kifozlar fərqləndirilir. Hər bir növün yaranma mexanizmi və klinik gedişi fərqlidir.
Kifozun yaranma səbəbləri
Kifozun meydana gəlməsinə bir neçə əsas faktor təsir edir. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə ən çox rast gəlinən səbəb Şeyerman xəstəliyidir ki, bu zaman onurğa sümükləri düzgün formalaşmır. Yetkinlərdə isə, osteoporoz, degenerativ xəstəliklər, travmalar, şişlər və bəzi infeksiyalar kifozun yaranmasına səbəb ola bilər.
Postural kifoz əsasən düzgün olmayan oturuş və duruş vərdişləri, zəif əzələ quruluşu ilə əlaqəlidir. Genetik amillər də bəzi hallarda mühüm rol oynayır.
Kifozun əlamətləri və klinik gedişi
Kifozun əsas simptomları arasında arxa tərəfdə çıxıntı, bədənin önə əyilməsi, qamətin pozulması, bel və ya kürək nahiyəsində ağrılar qeyd olunur. Ağır hallarda tənəffüs çətinlikləri, yorğunluq və bəzən sinir sisteminin zədələnmə əlamətləri meydana çıxa bilər.
Kifozun dərəcəsi və inkişaf sürəti fərqli olur. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə tez inkişaf edən kifozlar, böyüklərdə isə, adətən daha ləng və xroniki xarakter daşıyır.
Kifozun diaqnostikası
Kifozun diaqnozu üçün həkim ilkin olaraq fiziki müayinə aparır və onurğa sütununun formasını qiymətləndirir. Bundan əlavə, rentgen, MRT, KT kimi radioloji müayinələr əyriliyin dərəcəsini və səbəbini müəyyən etməyə imkan verir.
Diaqnoz zamanı kifozun hansı tipə aid olduğu, inkişaf dərəcəsi və orqanizmdə hansı fəsadlara yol açdığı dəqiqliklə araşdırılır. Bu, müalicə planının düzgün qurulmasında mühüm rol oynayır.
Kifozun müalicə üsulları
Kifozun müalicəsi fərdi yanaşma tələb edir və xəstəliyin tipindən, dərəcəsindən və xəstənin yaşından asılıdır. Yüngül hallarda, əsasən bədən tərbiyəsi, fiziki məşqlər, düzgün oturuş və duruş vərdişlərinin formalaşdırılması kifayətdir.
Ağır və proqressiv hallarda, ortopedik korsetlər, fizioterapiya və cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Müalicənin vaxtında və düzgün aparılması, qamətin bərpası və ağırlaşmaların qarşısının alınması üçün çox vacibdir.
Kifozun qarşısının alınması və profilaktikası
Kifozun yaranmasının qarşısını almaq üçün, uşaqlıqdan düzgün oturma və duruş vərdişləri formalaşdırmaq, əzələ gücləndirici idmanla məşğul olmaq tövsiyə edilir. Uzun müddət kompüter və ya mobil cihaz qarşısında oturanlarda, tez-tez fasilə vermək və bədənə düzgün forma vermək önəmlidir.
Sağlam həyat tərzi, vitamin və mineral tərkibli qidalanma, sümük sağlamlığını qoruyan fəaliyyətlər kifozun profilaktikasında mühüm rol oynayır.
Kifozun fəsadları və riskləri
Müalicə olunmayan və ya gec aşkarlanan kifoz, tənəffüs və ürək-damar problemlərinə, sinir sisteminin zədələnməsinə və ağır ağrılara səbəb ola bilər. Qamət pozğunluğu psixoloji narahatlıq, sosial adaptasiya problemləri də yarada bilər.
Ağır kifoz hallarında orqanların sıxılması, hərəkət məhdudiyyəti və həyat keyfiyyətinin aşağı düşməsi müşahidə olunur.
Kifozun cəmiyyətdə təsiri və sosial aspektləri
Kifoz, xüsusilə gənclər və yeniyetmələr üçün psixoloji və sosial baxımdan narahatlıq yarada bilər. Qamət pozğunluğu bəzən özünə inamın azalmasına, sosial əlaqələrin zəifləməsinə səbəb olur. Maarifləndirici tədbirlər və cəmiyyətin dəstəyi bu insanların həyat keyfiyyətinin yüksəlməsində böyük rol oynayır.
Müasir dövrdə məktəblərdə, iş yerlərində düzgün qamətin təşviqi və reabilitasiya imkanlarının artırılması kifozun cəmiyyətə təsirini azalda bilər.
Kifoz növləri və əsas fərqləri (Cədvəl)
| Kifoz növü | Səbəbi | Xüsusiyyətləri | Müalicə yanaşması |
|---|---|---|---|
| Postural kifoz | Duruş pozuntusu, zəif əzələ | Bərpa olunandır, yüngül | Fiziki məşq, reabilitasiya |
| Şeyerman kifozu | Onurğa sümüyünün formalaşması | Uşaq və yeniyetmələrdə tez-tez | Ortopedik dəstək, məşqlər |
| Degenerativ kifoz | Yaşlanma, osteoporoz | Yaşlılarda tez-tez, xroniki | Fizioterapiya, dərman, korset |
| Travmatik kifoz | Zədə və ya travma | Kəskin inkişaf, ağır hallarda | Cərrahi müdaxilə |
Kifoz orqanizmin dayaq-hərəkət sistemində yaranan ciddi problemlərdən biridir və vaxtında müdaxilə tələb edir. Xəstəliyin yaranma səbəbləri, klinik gedişi və fəsadları fərqli olsa da, profilaktika və düzgün həyat tərzi bu problemlərin qarşısını almaqda əsas rol oynayır. Müasir tibbin imkanları ilə kifozun diaqnozu və müalicəsi daha effektli aparılır, fərdi yanaşmalar və reabilitasiya proqramları xəstələrin həyat keyfiyyətini artırır. Kifozun cəmiyyətə və fərdin psixologiyasına təsiri nəzərə alınaraq, maarifləndirmə və dəstək tədbirlərinin artırılması vacibdir. Sağlam qamət, aktiv həyat və düzgün tibbi nəzarət kifozla mübarizədə ən böyük silahdır.
Ən Çox Verilən Suallar
Kifoz, onurğa sütununun döş və ya bel hissəsində həddindən artıq önə doğru əyilməsi ilə xarakterizə olunan vəziyyətdir. Səbəbləri arasında duruş pozuntusu, genetik faktorlar, sümüklərin zəifliyi və travmalar var.
Kifozun əsas növləri postural (pozadan yaranan), Şeyerman xəstəliyinə bağlı, degenerativ, anadangəlmə və travmatik formalarıdır. Hər növün yaranma səbəbi və gedişi fərqlidir.
Əsas əlamətləri arasında arxada qamburlaşma, bədənin önə əyilməsi, bel və kürək ağrıları qeyd olunur. Ağır hallarda nəfəs darlığı və hərəkət məhdudiyyəti də yarana bilər.
Diaqnoz üçün həkim fiziki müayinə və rentgenoloji tədqiqatlar aparır. MRT və KT müayinələri ilə əyriliyin dərəcəsi və səbəbi dəqiqləşdirilir.
Müalicə bədən tərbiyəsi, ortopedik vasitələr, fizioterapiya və ağır hallarda cərrahi müdaxilə ilə aparılır. Fərdi yanaşma və vaxtında müalicə əsas şərtdir.
Düzgün oturuş və duruş vərdişləri, əzələlərin gücləndirilməsi, aktiv həyat tərzi və balanslı qidalanma kifozun qarşısının alınmasına kömək edir.
Ağırlaşmalar arasında tənəffüs problemləri, ürək-damar sisteminə təsir, sinir zədələnməsi və həyat keyfiyyətinin azalması var. Vaxtında müalicə riskləri azaldır.
Uşaqlarda və yeniyetmələrdə daha sürətli inkişaf edə bilər. Tez aşkarlanıb müalicə olunduqda qamət bərpa oluna bilər.
Kifoz, xüsusilə gənclərdə psixoloji narahatlıq, özünə inamın azalması və sosial adaptasiya çətinliyi yarada bilər. Maarifləndirmə və dəstək vacibdir.
Qamətdə nəzərəçarpan dəyişiklik, arxa tərəfdə çıxıntı və ya ağrı hiss edildikdə, erkən diaqnoz üçün mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır.
