Krılovun Təmsilləri : Bədii Xüsusiyyətləri, Məhşur Təmsillər

İvan Andreyeviç Krılov rus və ümumdünya ədəbiyyatının klassiklərindən sayılır. Onun adı təmsil janrının rus ədəbiyyatında bənzərsiz şəkildə inkişafı ilə birgə çəkilir. Təmsil janrının bədii və mənəvi əhəmiyyətini Rusiya və postsovet məkanında Krılovun adı ilə bağlı etmək olar. Krılovun təmsilləri təkcə ədəbiyyatsevərlər üçün deyil, müxtəlif yaş qruplarına, cəmiyyətin bütün təbəqələrinə, o cümlədən pedaqoqlar, müəllimlər və sosial psixoloqlar üçün də qiymətli mənbədir. Bu təmsillər həyati məqamları, insan davranışlarını, cəmiyyətin mənfi və müsbət cəhətlərini bədii dillə izah edir, insanlarda əxlaqi dəyərləri formalaşdırır.

Krılovun təmsilləri obrazlılıq, canlılıq və bəzən acı ironiya ilə seçilir. O, cəmiyyətin problemlərinə, insan nöqsanlarına, nadanlıq, yaltaqlıq, laqeydlik və digər mənfi keyfiyyətlərə qarşı açıq tənqid mövqeyindən çıxış edib. Müasir dövrdə də Krılovun təmsilləri aktual olaraq qalır, müxtəlif dillərə tərcümə edilir, məktəb dərsliklərində, ədəbi tədqiqatlarda və gündəlik həyatdakı deyimlərdə geniş istifadə olunur.

İvan Krılovun həyatı və ədəbi fəaliyyəti

İvan Andreyeviç Krılov 1769-cu ildə Moskvada anadan olmuşdur. Uşaqlıq illəri ailə şəraitinin ağır olması, tez atadan yetim qalması, kasıbçılıq və təhsil imkanlarının məhdudluğu ilə keçib. Lakin gənc yaşlarından öz istedadı, müşahidə qabiliyyəti, ədəbiyyata və dillərə marağı sayəsində tezliklə rus ədəbi mühitində tanınmışdır.

Krılov ədəbiyyata əvvəlcə komediyalar, dramlar və satirik əsərlərlə gəlmişdi. Sonradan onun yaradıcılığında təmsil janrı ön plana keçdi. Onun 1809-cu ildə nəşr etdirdiyi ilk təmsil kitabı dərhal böyük maraq doğurdu. İ.A.Krılov ömrü boyu 200-dən çox təmsil yazıb. Əsərləri dəfələrlə nəşr olunub, rus dilinin klassik bədii nümunələrinə çevrilib. O, 1844-cü ildə Sankt-Peterburqda vəfat edib və Aleksandr Nevski Lavrasında dəfn olunub.

Təmsil janrının tarixi və Krılovun bu janrdakı rolu

Təmsil (fabl) qədim Şərq, yunan və Roma ədəbiyyatından gələn, didaktik, mənalı, əsasən heyvan obrazları üzərində qurulan bədii janrdır. Ezop, La Fonten, F. Qrillparzer və digər klassik təmsilçilərdən sonra rus ədəbiyyatında təmsil janrının əsl bədii zirvəsi Krılovun yaradıcılığı ilə baş verdi.

Krılov təmsili xalq danışıq dilinə yaxınlaşdırdı, onu rus reallıqları, gündəlik həyat və aktual ictimai problemlərlə zənginləşdirdi. Onun təmsillərində klassik təmsilçi ənənəsi ilə rus xalq ədəbiyyatının obrazlılığı, yumoru və ironiya ahəngdar şəkildə birləşir.

Krılovun təmsillərinin bədii xüsusiyyətləri

Krılovun təmsillərinin əsas bədii xüsusiyyətləri obrazlılıq, canlı və səlis dil, həyatiliyin və xalq hikmətinin bədii şəkildə təqdimatıdır. Onun təmsillərində əsas qəhrəmanlar heyvanlardır, lakin bu heyvanlar insan xarakteri və psixologiyası ilə seçilir, əslində cəmiyyətin, sosial münasibətlərin rəmzidir.

Təmsillər qısa, lakonik, tez yadda qalan formada yazılıb. Hər təmsilin sonunda dərin mənalı, həyat üçün ibrət olan nəticə verilir. Krılovun dili yığcam, satirik və bəzən ironikdir. Onun təmsillərində tənqid obyekti əsasən yaltaqlıq, nadanlıq, zalımlıq, laqeydlik, rüşvətxorluq, təkəbbür, əxlaqsızlıq kimi mənfi keyfiyyətlərdir.

Krılovun ən məşhur təmsilləri və onların məğzi

Krılovun ən məşhur təmsilləri arasında “Qurd və Quzu”, “Qarga və Tülkü”, “Ayı və Bağban”, “Əqrəb və Qurbağa”, “Quşlar şurası”, “Ən yaxşı dost”, “İt və At”, “Sərçə və Çörək”, “Əqrəb və Dəvə”, “Bağça və Bağban” və başqaları yer alır.

Məsələn, “Qarga və Tülkü” təmsilində tülkünün yaltaqlığı və qarganın sadəlövhlüyü tənqid edilir; “Qurd və Quzu”da güc və haqsızlığın hökm sürdüyü cəmiyyət satirik şəkildə təsvir olunur; “Ayı və Bağban”da isə nadan dostluğun fəsadları göstərilir. Krılovun hər bir təmsilində xalq hikməti, mənəvi dərs və insan davranışlarına dair aktual mesaj var.

Krılovun təmsillərində tənqidi və ictimai məzmun

Krılovun təmsilləri sırf bədii əsərlər deyil, həm də ictimai və sosial problemlərin, insan münasibətlərinin və mənəviyyatın tənqidi təhlilidir. O, Rusiyada mövcud olan korrupsiya, sosial ədalətsizlik, yaltaqlıq, rüşvətxorluq, təkəbbürlük, laqeydlik kimi mənfi hallara açıq şəkildə qarşı çıxır. Krılovun təmsillərində bir tərəfdən xalqın gündəlik həyatı, digər tərəfdən isə dövlət və məmurların fəaliyyətinə dair satirik baxış öz əksini tapır.

Əsərlərində xalq dilinə, atalar sözlərinə, deyimlərə, təbiət hadisələrinə və gündəlik məişətə tez-tez rast gəlinir. Onun təmsilləri sadəcə gülüş üçün deyil, həm də dərindən düşünmək və nəticə çıxarmaq üçündür.

Krılovun təmsillərinin tədris və tərbiyəvi əhəmiyyəti

İvan Krılovun təmsilləri məktəblərdə, ali təhsil müəssisələrində və maarifçi proqramlarda tərbiyəvi və didaktik material kimi geniş istifadə olunur. Təmsillər vasitəsilə uşaqlara və gənclərə insanpərvərlik, dürüstlük, ədalət, əməksevərlik, alicənablıq və digər əxlaqi dəyərlər aşılanır. Onun təmsilləri əsasında uşaqlar insan münasibətlərini, sosial davranış qaydalarını və ictimai əxlaq prinsiplərini öyrənirlər.

Krılovun təmsilləri müxtəlif dillərə tərcümə edilib, Azərbaycan ədəbiyyatında və dərsliklərində də geniş yer alır. Onun təmsilləri Azərbaycan dilində, xüsusilə uşaq və gənclər arasında populyardır.

Təmsil janrının müasir ədəbi və ictimai rolu

Bu gün də təmsil janrı ədəbiyyatda, publisistikada və gündəlik danışıqda öz aktuallığını saxlayır. Krılovun təmsilləri həm bədii, həm də ictimai-fəlsəfi baxımdan yeni nəsillər üçün mühüm dəyərə çevrilib. Təmsil janrı müasir dövrdə cəmiyyətin mənəvi və əxlaqi problemlərinə, insan psixologiyasına bədii prizmadan baxışın effektiv üsuludur. Krılovun irsi bütün dünyada tərbiyə, təhsil və maarifçilik işində geniş tətbiq olunur.

Krılovun təmsillərinin Azərbaycan ədəbiyyatına təsiri

Krılovun təmsilləri Azərbaycan ədəbiyyatına və təmsil ənənəsinə də təsir göstərmişdir. Azərbaycan təmsilçiləri, o cümlədən Molla Pənah Vaqif, Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Əzim Şirvani və başqaları Krılovun bədii üsullarından və təmsil janrından bəhrələnmişlər. Azərbaycan dilinə tərcümə edilən Krılov təmsilləri xalq arasında tezliklə məşhurlaşmış, yeni ədəbi nümunələrin yaranmasına ilham vermişdir.

İvan Krılovun təmsillərinin müasir dövrdə əhəmiyyəti

Krılovun təmsilləri bu gün də aktualdır, onların məzmununda insan təbiəti və cəmiyyətin sosial-psixoloji problemlərinə aid universal həqiqətlər yer alır. Onun təmsillərində səslənən ibrətlər, əxlaqi dərslər və ictimai tənqidlər müasir dövrün insanı üçün də aktualdır. Təmsillərin tədris, maarifləndirmə və tərbiyəvi əhəmiyyəti dəyişməz olaraq qalır.

İvan Krılovun təmsilləri rus və dünya ədəbiyyatının, mənəviyyatının və maarifçiliyinin parlaq nümunəsidir. Onun təmsilləri əsrlər boyu insan xarakterinin, cəmiyyətin, sosial münasibətlərin dərin bədii və fəlsəfi təhlilinə çevrilib. Krılovun əsərləri sadəcə bədii dəyər deyil, həm də tərbiyə, əxlaq və sosial şüurun formalaşması baxımından əvəzsizdir. Müasir dövrdə də Krılovun təmsilləri həyat üçün dərs, insan üçün bələdçi, cəmiyyət üçün əxlaq aynası rolunu oynayır.

Ən Çox Verilən Suallar