Qəbzlik üçün Dərmanlar : Əsas Səbəbləri,Dərman İstifadəsində Ehtiyatlılıq

Müasir cəmiyyətin ən geniş yayılmış sağlamlıq problemlərindən biri də qəbizlikdir. Hər yaşda, hər sosial təbəqədə müşahidə edilən bu hal bəzən qısa müddətli, bəzən isə xroniki xarakter daşıyır. Qəbizlik təkcə orqanizmin funksional pozğunluğu kimi deyil, həm də insanın gündəlik həyat keyfiyyətinə, psixoloji durumuna və ümumi rifahına birbaşa təsir edən ciddi bir məsələdir. Son illərdə həyat tərzinin dəyişməsi, qidalanma vərdişlərinin pisləşməsi, stress, az hərəkətlilik və bəzi xəstəliklər səbəbindən qəbizlik problemi həm şəhər, həm də kənd əhalisi üçün aktualdır. Bu vəziyyətdə ən çox müraciət edilən üsullardan biri müxtəlif dərman preparatlarından istifadədir. Lakin qəbizliyin dərmanla müalicəsində düzgün yanaşma, preparat seçimi, istifadənin davamlılığı və fəsad riskləri xüsusilə nəzərə alınmalıdır. Qəbizlik üçün istifadə edilən dərmanların təsir mexanizmi, istifadəsi, əks göstərişləri, xalq təbabəti və profilaktika tədbirləri barədə əhatəli, dəqiq və təsdiqli biliklərə sahib olmaq hər bir fərd üçün olduqca vacibdir.

Qəbizlik nədir və əsas səbəbləri

Qəbizlik bağırsaq hərəkətinin gecikməsi, nəcisin sərtləşməsi və defekasiya aktının çətinləşməsi ilə xarakterizə olunan kliniki vəziyyətdir. Tibb ədəbiyyatında qəbizlik gündəlik və ya ən azı 2-3 gündə bir nəcisin rahat, ağrısız və tam şəkildə ifraz olunmaması kimi qəbul edilir. Qəbizlik bəzən müvəqqəti, bəzən isə uzunmüddətli (xroniki) xarakter alır.

Əsas səbəblərə qeyri-kafi maye qəbulu, lifsiz və ağır qidalanma, fiziki aktivliyin azalması, bəzi dərman preparatlarının istifadəsi, hormonal və sinir sistemi pozğunluqları, bağırsaq strukturlarında patoloji dəyişikliklər, psixoloji stress və yaşla bağlı fizioloji dəyişikliklər daxildir. Uşaqlarda, hamilə qadınlarda və yaşlılarda qəbizlik riski daha yüksək olur. Hər bir səbəbə uyğun fərqli yanaşma və müalicə metodu tətbiq edilir.

Qəbizliyin dərmanla müalicəsinin əsas prinsipləri

Qəbizlik üçün dərman preparatlarının seçimi xəstənin yaşına, qəbizliyin müddətinə, səbəbinə və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun aparılmalıdır. Ən önəmlisi odur ki, dərmanlar yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə edilməlidir, çünki fərdi yanaşma tələb olunur və yanlış istifadə ağır fəsadlara səbəb ola bilər. Dərmanlar simptomatik müalicə verir, lakin əsas səbəbi aradan qaldırmaq üçün kompleks tədbirlər vacibdir.

Qəbizliyin dərmanla müalicəsində əsas məqsəd bağırsaq hərəkətini normallaşdırmaq, nəcisi yumşaltmaq, defekasiyanı asanlaşdırmaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdır. Bəzi hallarda yalnız dərman preparatları kifayət etmir, həyat tərzi və qidalanma dəyişiklikləri də labüddür.

Qəbizlik üçün istifadə olunan dərman növləri

Qəbizlik üçün dərman preparatları bir neçə qrupa bölünür: osmotik laksatiflər, həcm yaradan laksatiflər, stimullaşdırıcı laksatiflər, yumşaldıcı preparatlar və lokal (şam və mikroklizma) vasitələr. Hər bir dərman növü fərqli təsir mexanizminə malikdir.

Osmotik laksatiflər bağırsaqda suyun miqdarını artıraraq nəcisin yumşalmasına və hərəkətinə kömək edir. Həcm yaradan laksatiflər (məsələn, psillium) nəcisin həcm və elastikliyini artırır. Stimullaşdırıcı laksatiflər bağırsaq divarının hərəkətliliyini artırır və defekasiyanı asanlaşdırır. Yumşaldıcı preparatlar nəcisin su tərkibini artıraraq, sərtləşməsini qarşısını alır. Lokal vasitələr isə daha çox təcili və kəskin hallarda, qısa müddətlik təsir üçün istifadə edilir.

Ən çox istifadə olunan dərmanlar

Azərbaycan apteklərində və dünya praktikasında qəbizliyin müalicəsi üçün istifadə olunan ən geniş yayılmış dərmanlar arasında aşağıdakılar var:

• Laktuloza (Duphalac, Normase): Osmotik laksatif qrupuna daxildir, bağırsaqda suyun saxlanmasını təmin edir, mikrofloranı normallaşdırır. Xüsusilə uşaqlarda, yaşlılarda və hamiləlik dövründə tövsiyə edilir.
• Makrogol (Forlax, Movicol): Osmotik təsir göstərir, nəcisi yumşaldır, uzun müddətli istifadəsi nisbətən təhlükəsiz sayılır.
• Bisakodil (Dulcolax): Stimullaşdırıcı laksatif, bağırsaq divarını qıcıqlandıraraq defekasiyanı asanlaşdırır.
• Senna (Senadexin, Senalax): Bitki tərkibli stimullaşdırıcı preparat, qısa müddətlik istifadə üçün məsləhət görülür.
• Glycerin şamları: Lokal təsirli, uşaqlarda və yetkinlərdə defekasiya üçün istifadə edilir.
• Parafin yağı: Yumşaldıcı təsirli, bəzi hallarda yaşlı və yataq xəstələrində tətbiq edilir.

Hər dərman növü fərqli göstəriş və əks göstərişlərə malikdir, dozası, istifadənin müddəti və mümkün yan təsirləri barədə həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.

Qəbizlik üçün dərmanların istifadəsində ehtiyatlılıq

Qəbizlik üçün istifadə olunan dərman preparatları uzun müddət və nəzarətsiz istifadə olunduqda bir sıra təhlükəli fəsadlara səbəb ola bilər. Ən ciddi problemlərdən biri bağırsaq fəaliyyətinin tənbəlləşməsi, elektrolit pozğunluqları, dehidratasiya, bağırsaq divarında iltihab və hətta asılılıq riskidir. Stimullaşdırıcı laksatiflərin mütəmadi istifadəsi bağırsağın təbii hərəkətliliyini zəiflədə bilər.

Bəzi dərmanlar xüsusi hallarda (hamiləlik, laktasiya, uşaqlıq, yaşlılıq, ağır böyrək və qaraciyər xəstəlikləri) qəti şəkildə məhdudlaşdırılır. Xroniki xəstəlikləri olanlar, yaşlılar və uşaqlar üçün xüsusi ehtiyat tələb olunur. Dərman seçimi və istifadəsi mütləq həkim nəzarətində olmalıdır.

Qəbizliyin dərmansız müalicəsi və profilaktik tədbirlər

Dərmanlar qəbizlikdə yalnız simptomatik müalicə vasitəsidir. Ən əsas olan həyat tərzi və qidalanma dəyişiklikləridir. Bol maye içmək (gündə ən azı 1,5-2 litr su), liflə zəngin qidaların (tərəvəz, meyvə, kəpək, taxıl məhsulları) qəbulu, gündəlik fiziki aktivlik, stressin azaldılması, vaxtında tualet vərdişi yaratmaq əsas profilaktik tədbirlərdir.

Bundan əlavə, bəzi hallarda xalq təbabəti üsulları – gavalı, ərik qurusu, çuğundur salatı, balqabaq, kefir və bitki çayları faydalı ola bilər. Lakin heç bir xalq vasitəsi həkimlə məsləhətləşmədən, mütəmadi və həddən artıq istifadə edilməməlidir.

Xalq təbabətində qəbizlik üçün vasitələr

Azərbaycan xalq təbabətində qəbizliyin müalicəsində ənənəvi üsullardan geniş istifadə olunur. Ərik və gavalı qurusu kompotu, çuğundur və kök salatı, zeytun və kətan toxumu yağı, təbii yoqurt, balqabaq və ispanaq yeməkləri bağırsaq hərəkətinin təbii şəkildə bərpasında faydalıdır. Bununla yanaşı, qara kişmiş, alma qurusu, əncir kimi məhsullar təbii laksatif təsir göstərir.

Xalq təbabətində tətbiq olunan bəzi bitkilərin (məsələn, senna yarpağı, dulavratotu, keşniş toxumu) təsdiqlənmiş təsiri var, amma dozaya, əks göstərişlərə və yan təsirlərə diqqət yetirmək vacibdir. Xüsusilə yaşlı və uşaqlarda xalq üsulları yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə edilməlidir.

Qəbizlik üçün dərmanların seçilməsində fərdi yanaşma

Qəbizlik universal dərman preparatı olmayan, fərdi yanaşma tələb edən bir sağlamlıq problemidir. Hər bir insanın orqanizmi, qəbizliyin səbəbi, yanaşı xəstəliklər, həyat tərzi və yaş xüsusiyyətləri dərman seçimini müəyyən edir. Uşaqlarda, hamilə qadınlarda, yaşlılarda və xroniki xəstələrdə dərman seçimi xüsusi diqqət və həkim məsləhəti tələb edir.

Qəbizlik üçün dərmanlar yalnız qısa müddətli simptomatik rahatlıq üçün istifadə edilməlidir. Əsas diqqət qidalanma və həyat tərzinin optimallaşdırılmasına, fiziki aktivliyin artırılmasına, stressin azaldılmasına və zərərli vərdişlərin aradan qaldırılmasına yönəlməlidir.

Qəbizlik və risk qrupları

Xroniki qəbizlik ürək-damar, böyrək, qaraciyər xəstələri, diabetli şəxslər, hamilə və yaşlı insanlar üçün xüsusi risk yaradır. Bu qruplarda müalicə zamanı dərman preparatlarının seçimi, dozası və istifadə müddəti daha ciddi nəzərə alınmalıdır. Uşaqlarda və yaşlılarda bağırsaq hərəkətinin pozulması əlavə fəsadlara (zəhərlənmə, infeksiya, hemorroy, çatlar və s.) səbəb ola bilər.

Risk qruplarında dərmanların istifadəsi zamanı daimi həkim nəzarəti, laborator analizlər və vəziyyətin monitorinqi vacibdir. Dərmansız üsullara üstünlük verilməsi, profilaktik tədbirlərin aparılması əsas prinsiplərdəndir.

Qəbizlik üçün dərmanlardan istifadə müasir dövrdə geniş yayılmışdır və bir çox hallarda insanların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırır. Lakin dərmanlar problemin kök səbəbini həll etmir, yalnız müvəqqəti simptomatik rahatlıq yaradır. Qəbizliyin effektiv və davamlı həlli üçün düzgün qidalanma, yetərli maye qəbulu, fiziki aktivlik və stressin idarə olunması əsas şərtdir. Dərman seçimi, istifadəsi və müddəti isə yalnız həkim məsləhəti ilə aparılmalı, özbaşına, uzunmüddətli istifadə edilməməlidir. Xalq təbabəti və profilaktik tədbirlərlə yanaşı, müasir tibbi yanaşmaların birgə tətbiqi hər bir fərd üçün sağlam, rahat və keyfiyyətli həyatın əsasını təşkil edir.

Ən Çox Verilən Suallar