Azərbaycan kinosu tarixində iz qoymuş filmlər arasında “Qərib Cinlər Diyarında” xüsusi yer tutur. Uşaqlıq illərinin nostalji ab-havasını, xalq nağıllarının sehrini, qədim Şərq motivlərini və milli dəyərləri özündə cəmləşdirən bu film, həm böyüklər, həm də uşaqlar üçün ölməz bir ekran əsəri olaraq yadda qalıb. Hələ çəkildiyi illərdən etibarən bir neçə nəslin mədəni yaddaşında silinməz iz buraxan bu ekran əsəri, Azərbaycan nağıl kinosunun ən parlaq nümunələrindən biri sayılır. Əsərin maraqlı sujet xətti, rəngarəng obrazları, musiqi tərtibatı və yaradıcı aktyor heyəti filmin uğurunu şərtləndirən əsas səbəblərdəndir. “Qərib Cinlər Diyarında” filminin hər bir detalı, insanın xəyal dünyasını genişləndirir, milli kimlik və irsin önəmini vurğulayır.
Filmin yaranma tarixi və çəkiliş prosesi
“Qərib Cinlər Diyarında” filmi 1977-ci ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında ekranlaşdırılıb. Filmin ssenari müəllifi Azərbaycanın tanınmış yazıçısı Maqsud İbrahimbəyov, rejissoru isə xalq artisti, görkəmli kino xadimi Eldar Quliyevdir. Film, əsasən Azərbaycan xalq nağıllarının motivləri və Şərq fantastikasının elementləri üzərində qurulub. Çəkilişlər Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Abşeron, Quba və Qusar rayonlarında, eyni zamanda studiya pavilyonlarında həyata keçirilib. Filmin rəngarəng təbiət mənzərələri, nağıllar aləminin dekorasiyaları və kostyumları peşəkar rəssam və operatorların əməyi nəticəsində ekran həyatına gətirilib.
Ssenari və mövzu xətti
Filmin əsas mövzusu insanın arzularının, sınaqlarının və dürüstlüyünün sınaqdan keçirildiyi fantastik bir aləmdə baş verir. Əsas obraz – Qərib adlı uşaq, yoxsul bir ailədə böyüyür və birdən-birə cinlər diyarına düşür. Burada Qəribin başına bir-birindən maraqlı və təhlükəli hadisələr gəlir, o, müxtəlif cin və sehrli varlıqlarla qarşılaşır, sonda isə səmimiliyi, sədaqəti və cəsarəti sayəsində imtahanlardan uğurla çıxır. Ssenari, Azərbaycan xalq nağıllarına xas motivləri qoruyaraq, insani dəyərlər, əxlaq və mərhəmət ideyalarını daşıyır.
Filmin baş qəhrəmanları və aktyor heyəti
Filmdə baş rolu Qərib obrazını gənc aktyor Həbib İsmayılov canlandırıb. Bundan əlavə, filmin uğurunda Xalq artisti Lütfəli Abdullayev (Cinlər şahı), Səyavuş Aslan (Nankor), Amaliya Pənahova (Sehrli qadın), Yusif Vəliyev (Dəmirçi) və digər peşəkar aktyorlar iştirak ediblər. Hər bir aktyor obrazını orijinal şəkildə təqdim edir, nağıl dünyasına uyğun bədii ifadə verir. Filmdə həmçinin bir sıra kütləvi səhnələr, rəqslər və musiqi nömrələri də yer alır.
Bədii xüsusiyyətlər və kino dili
“Qərib Cinlər Diyarında” filminin bədii üslubu klassik Şərq nağıllarının estetikasına əsaslanır. Ekran əsərində rəngarəng geyimlər, dekorasiyalar, qədim məkanlar, mistik atmosfer və maraqlı vizual effektlər diqqəti cəlb edir. Film operator işinin ustalığı, montajın ritmi və musiqi müşayiətinin uyğunluğu ilə seçilir. Musiqi tərtibatında xalq motivləri, milli çalğı alətləri və klassik kino musiqisinin elementləri yer alır. Bütün bunlar tamaşaçıya nağıl atmosferini hiss etdirməyə kömək edir.
Filmdə folklor motivləri və milli dəyərlər
Film boyu Azərbaycan xalq nağıllarına, folklor və adət-ənənələrə istinadlar çoxdur. Cinlər, sehrli varlıqlar, imtahanlar, xeyir və şər qüvvələrinin mübarizəsi, qəhrəmanın səmimiliyi və çalışqanlığı əsas xətti təşkil edir. Filmin motivləri xalq arasında yayılan “Cinlər aləminə düşən uşaq” süjetinə əsaslansa da, burada milli məişət detallarına, şifahi xalq ədəbiyyatının obrazlarına, klassik aşıq poeziyasının mətnlərinə, qədim inanclara da rast gəlmək mümkündür. Filmin sonunda xeyir qələbə çalır və insanın təmiz ürəyi, səmimi niyyəti hər cür çətinliyə qalib gəlir.
Sosial və pedaqoji əhəmiyyət
“Qərib Cinlər Diyarında” yalnız uşaq və gənclər üçün deyil, bütövlükdə cəmiyyət üçün maarifləndirici bir filmdir. Burada dürüstlük, ailəyə və dostlara sədaqət, xeyirxahlıq, zəhmətsevərlik, insanpərvərlik və fədakarlıq kimi dəyərlər öyrədilir. Filmin müxtəlif səhnələri tərbiyəvi məqsədlər üçün məktəblərdə, dərnəklərdə istifadə edilir. Eyni zamanda film, Azərbaycan kinosunun klassik ənənəsini gələcək nəsillərə ötürmək baxımından vacib nümunədir.
Filmin Azərbaycan kinosunda yeri və təsiri
“Qərib Cinlər Diyarında” Azərbaycan kinematoqrafiyasında nağıl janrının ən parlaq və sevilən nümunələrindəndir. Film çəkildiyi dövrdə böyük populyarlıq qazanıb, dəfələrlə televiziyada nümayiş etdirilib, müxtəlif festivallarda, uşaq tamaşaçılar üçün keçirilən tədbirlərdə xüsusi yer tutub. Bu filmdəki vizual və bədii üslub sonradan digər uşaq filmlərində və televiziya layihələrində örnək kimi istifadə olunub. Filmin təsiri təkcə uşaq tamaşaçıları ilə məhdudlaşmır, böyüklər də onun dərin mənasına və xatirələrinə dönə-dönə qayıdır.
Maraqlı faktlar və yadda qalan səhnələr
Filmin ən maraqlı cəhətlərindən biri də çəkiliş prosesindəki yaradıcı yanaşmadır. Dekorasiya və kostyumların böyük bir hissəsi əl işi ilə hazırlanıb. Cinlər diyarındakı məkanların qurulması üçün çoxsaylı ustalar və rəssamlar çalışıb. Film səhnələri arasında ən yaddaqalan məqamlardan biri Qəribin cinlərdən xilas olaraq ailəsinə dönməsi, cinlər şahı ilə qarşılaşması və dostlarının ona kömək etməsidir. Bu səhnələr milli dəyərlər və ailə sevgisi ilə yoğrulub.
Filmin müasir dövrdə aktuallığı
Aradan uzun illər keçsə də, “Qərib Cinlər Diyarında” filmi bu gün də öz aktuallığını qoruyur. Xalq nağıllarına əsaslanan ekran əsəri gənc nəsillərin milli ruhda tərbiyə olunmasında, ailə dəyərlərinin təbliğində və folklor motivlərinin yaşadılmasında vacib rol oynayır. Film həm kino tənqidçiləri, həm də sıravi tamaşaçılar tərəfindən hər zaman rəğbətlə qarşılanır. Müasir dövrdə belə filmlərin çəkilməsi və yayılması milli mədəniyyətin qorunması baxımından önəmlidir.
“Qərib Cinlər Diyarında” Azərbaycan kinosunun incilərindən biri kimi, xalqımızın zəngin nağıl irsini və milli dəyərlərini gələcək nəsillərə ötürən, insani keyfiyyətləri aşılayan və milli kimliyi qoruyan bir mədəniyyət hadisəsidir. Bu film uşaqlara ümid, böyüklərə xatirə, hamıya milli qürur və sevinclə dolu bir ekran əsəri bəxş edir. Filmin uğuru milli kinomuzun klassik xəzinəsinin dəyərini və onun əbədi yaşarlığını bir daha təsdiqləyir.
Ən Çox Verilən Suallar
Film 1977-ci ildə ‘Azərbaycanfilm’ kinostudiyasında çəkilib.
Filmin rejissoru xalq artisti Eldar Quliyevdir.
Əsas obraz Qəribdir, onu gənc aktyor Həbib İsmayılov canlandırır.
Həbib İsmayılov, Lütfəli Abdullayev, Səyavuş Aslan, Amaliya Pənahova, Yusif Vəliyev və başqaları.
Filmdə yoxsul bir uşaq olan Qəribin cinlər aləminə düşməsi, macəralar yaşaması və xeyirxahlığı ilə qələbə qazanması göstərilir.
Azərbaycan xalq nağıllarının motivlərinə və klassik Şərq fantastikasına əsaslanır.
Milli musiqi motivləri və xalq çalğı alətləri istifadə olunub.
Dürüstlük, çalışqanlıq, dostluq, vətənə və ailəyə bağlılıq kimi insani dəyərləri.
Film müxtəlif illərdə respublika və beynəlxalq festivallarda uğurla nümayiş olunub.
Bu film Azərbaycan nağıl kinosunun ən önəmli nümunələrindən biridir və milli kino tarixində xüsusi yer tutur.
