Azərbaycan xalq rəqsləri arasında öz incəliyi, zərifliyi və özünəməxsus tempilə seçilən “Qəşəngi” rəqsi əsrlər boyu xalqımızın estetik dünyagörüşünü, zövqünü və musiqi mədəniyyətini ifadə etmişdir. “Qəşəngi” sözü həm məcazi, həm də sözün birbaşa mənasında gözəllik, incəlik, zəriflik anlamı daşıyır və bu xüsusiyyətlər məhz bu rəqsin ifasında öz əksini tapır. Qədim köklərə sahib olan “Qəşəngi” rəqsi Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində fərqli tərzdə oynansa da, onun əsas qayəsi qadın gözəlliyini, zərifliyini və milli koloritimizi göstərməkdir. Azərbaycan folklorunun ayrılmaz parçası olan bu rəqs təkcə səhnədə deyil, məişətdə, bayram və toy mərasimlərində, həmçinin xalqımızın mədəniyyət tarixində dərin iz buraxıb. Rəqsin musiqisi, hərəkətləri və geyim tərzi milli dəyərlərimizin qorunması və nəsildən-nəslə ötürülməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. İncə addımları, yumşaq əl və qol hərəkətləri, təbəssüm və jestlərlə dolu olan “Qəşəngi” rəqsi, Azərbaycan mədəni irsinin yaşadılmasında əvəzolunmaz rola malikdir. Bu rəqsin yaranma tarixi, icra xüsusiyyətləri və təbliğatı həm musiqişünaslar, həm də etnoqraflar üçün həmişə maraqlı tədqiqat mövzusu olmuşdur.
“Qəşəngi” rəqsinin tarixi və mənşəyi
“Qəşəngi” rəqsinin tarixi dərin köklərə malikdir. Araşdırmalar göstərir ki, bu rəqs hələ orta əsrlərdə Azərbaycan ərazisində geniş yayılmış və qadınlar arasında xüsusi populyarlıq qazanmışdır. Onun adı “qəşəng” – gözəl, zərif, cazibədar sözündən qaynaqlanır. Bəzi tədqiqatçılar hesab edir ki, bu rəqs əvvəllər saray mühitində, daha sonralar isə kənd məişətində, xalq arasında oynanılıb. Ənənəvi olaraq, “Qəşəngi” rəqsi xüsusilə xanımların ifasında təqdim olunur və qadın rəqsləri içərisində xüsusi mövqe tutur. Rəqsin ifası zamanı nümayiş olunan zəriflik və incəlik Azərbaycan qadınının gözəllik simvolu kimi dəyərləndirilir. Tarixi mənbələrdə “Qəşəngi” rəqsinin müxtəlif bölgələrdə fərqli variasiyaları qeyd olunur.
Rəqsin musiqisi və ritm xüsusiyyətləri
“Qəşəngi” rəqsi, adətən, yüngül və ahəngdar musiqi müşayiəti ilə ifa olunur. Musiqi parçaları əsasən milli alətlərin – tar, kamança, balaban, zərb alətləri və bəzən piano müşayiəti ilə səsləndirilir. Rəqsin musiqisi 2/4 və ya 3/4 ölçüdə olur və incə, zərif melodiyalarla seçilir. Musiqinin ritmik tempinin yavaş və axıcı olması ifaçının hərəkətlərini daha zərif və uyumlu göstərir. Bəzən bu rəqsə müşayiət edən musiqilər xüsusi olaraq bəstələnir, bəzən isə klassik Azərbaycan rəqs musiqilərindən istifadə olunur. Musiqinin və ritmin düzgün seçilməsi ifaçının əhvalını, jestlərini və plastikliyini daha təsirli edir.
İfa texnikası və əsas hərəkətlər
“Qəşəngi” rəqsinin əsas hərəkətləri yumşaq addımlar, əl və qolun incə hərəkətləri, bədənin plastikasını və ahəngini nümayiş etdirən dönmələr və yüngül fırlanmalardan ibarətdir. Rəqsin icrasında diqqət əsasən bədən dili, üz ifadələri və barmaq hərəkətlərinin incəliyinə yönəlir. Hərəkətlər qadın zərifliyini, qürurunu və milli dəyərləri ön plana çıxarır. Rəqs zamanı ifaçının başı dik, baxışları inamlı və təbəssümlə müşayiət olunur. Qolların yuxarı qaldırılması, incə dairəvi hərəkətlər, paltarda və bədən duruşunda zəriflik və simmetriya “Qəşəngi” rəqsinin tipik xüsusiyyətləridir. Bu hərəkətlərin hər biri Azərbaycan estetik düşüncəsinin, musiqi və rəqs harmoniyasının təcəssümüdür.
Milli geyim və səhnə atributları
“Qəşəngi” rəqsi ənənəvi Azərbaycan milli qadın geyimində ifa edilir. Geyim adətən ipək, atlaz, məxmər kimi parçalardan hazırlanır, üstündə incə naxışlar, muncuq və qızılgül bəzəkləri olur. Əlavə olaraq, baş örtüyü, kəmər, bəzəkli ayaqqabı və zərgərlik əşyaları rəqs geyiminin vacib hissələrindəndir. Rəqs zamanı geyimin hərəkəti ifaçının hərəkətləri ilə ahəng təşkil edir və səhnədə rəngarəng, cəlbedici görüntü yaradır. Rəqsdə istifadə olunan geyim və atributlar milli irsin qorunmasına, gənc nəslin bu dəyərlərə sahib çıxmasına xidmət edir.
“Qəşəngi” rəqsinin məişətdə və mərasimlərdə rolu
Tarixən “Qəşəngi” rəqsi Azərbaycan toylarında, nişanlarda, ad günü və Novruz mərasimlərində xüsusi yer tutub. Qadınlar bu rəqsi məişət həyatında dostluq, qohumluq və ailə birliyinin rəmzi kimi ifa ediblər. Xalq arasında “Qəşəngi” rəqsinin oynanılması cəmiyyətin birliyi, harmoniya və sevgi duyğularını artırıb. Məişətdə bu rəqsin ifası ailə dəyərlərinin qorunması, ənənələrin nəsildən-nəslə ötürülməsi baxımından vacib hesab olunur.
Rəqsin səhnədə və peşəkar kollektivlərdə təbliği
XX əsrin əvvəllərindən etibarən “Qəşəngi” rəqsi peşəkar rəqs ansambllarının proqramında daimi yer alıb. Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblı, “Qaya”, “Çinar” və digər tanınmış kollektivlər bu rəqsin yeni səhnə quruluşlarını yaradıb, beynəlxalq festivallarda Azərbaycan mədəniyyətini uğurla təbliğ ediblər. Rəqsin səhnə variantı daha mükəmməl texnika, ifaçıların sinxronluğu və yeni səhnə geyimləri ilə fərqlənir. Bu gün “Qəşəngi” rəqsini həm böyük səhnələrdə, həm də folklor kollektivlərinin repertuarında görmək mümkündür.
Azərbaycan mədəniyyətində “Qəşəngi” rəqsinin yeri və əhəmiyyəti
“Qəşəngi” rəqsi Azərbaycan mədəni irsinin ən qiymətli incilərindən biridir. O, milli özünüdərk, qadın incəliyi və milli dəyərlərimizin qorunması baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Rəqs musiqi, geyim, davranış və estetik duyum baxımından Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşının təcəssümüdür. Xalq arasında bu rəqs yeni nəslin milli dəyərlərə yiyələnməsində, musiqi və rəqs bacarıqlarının formalaşmasında önəmli rol oynayır. “Qəşəngi” rəqsinin bu gün də canlı olaraq ifa edilməsi və geniş yayılması milli mədəniyyətimizin davamlılığını təmin edir.
“Qəşəngi” rəqsinin beynəlxalq tanınması və müasir dövrdə rolu
“Qəşəngi” rəqsi Azərbaycan mədəniyyətinin dünyada təbliğində mühüm rol oynayır. Bir sıra beynəlxalq festivallarda, konsertlərdə, mədəniyyət günlərində bu rəqs uğurla təqdim olunur. Müasir dövrdə rəqs məktəblərində və konservatoriyalarda “Qəşəngi” rəqsinin öyrədilməsi gənclərin milli irsə marağını artırır. Sosial şəbəkələrdə, televiziya və internetdə bu rəqs geniş tanıdılır, yeni ifaçılar tərəfindən innovativ tərzdə təqdim olunur. Bütün bunlar “Qəşəngi” rəqsinin yaşarlığını, onun milli mədəniyyətimizdə əbədi yerini təsdiqləyir.
“Qəşəngi” rəqsi Azərbaycan xalqının bədii-estetik dünyasının təcəssümüdür. Onun hər bir hərəkəti, musiqisi və geyim tərzi əsrlər boyu formalaşmış milli dəyərlərimizin, incə zövqümüzün və yüksək mədəniyyətimizin göstəricisidir. Bu rəqs nəsillərarası körpü rolunu oynayır, gənc nəslə xalq irsini aşılayır, Azərbaycan mədəniyyətinin beynəlxalq miqyasda tanınmasında əvəzsiz rol oynayır. “Qəşəngi” rəqsinin yaşaması və təbliği milli irsimizin, azərbaycançılıq ideologiyasının qorunmasının mühüm hissəsidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Qəşəngi rəqsi Azərbaycan qadın rəqsləri içərisində incəliyi, zərifliyi və qadın gözəlliyini simvolizə edən ənənəvi milli rəqs növüdür.
Qəşəngi rəqsinin tarixi orta əsrlərə qədər gedib çıxır və o, Azərbaycan mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir.
Adətən ipək, məxmər və digər milli naxışlı qadın geyimlərində, xüsusi bəzəklərlə ifa olunur.
Qəşəngi rəqsi yüngül, melodik və zərif musiqi ilə, əsasən 2/4 və ya 3/4 ritmdə ifa olunur.
Yumşaq addımlar, incə qol və əl hərəkətləri, bədən plastikasını əks etdirən dairəvi hərəkətlər əsasdır.
Ənənəvi olaraq toy, nişan, Novruz və ailə tədbirlərində, eləcə də səhnədə ifa olunur.
Peşəkar ansambllar Qəşəngi rəqsini yeni səhnə quruluşunda, sinxron və texniki baxımdan yüksək səviyyədə təqdim edirlər.
Qəşəngi rəqsi milli mədəniyyətimizin, qadın gözəlliyinin və incəliyinin simvoludur.
Bir çox beynəlxalq festivallarda, mədəniyyət günlərində və konsertlərdə uğurla təqdim olunub.
Müasir dövrdə rəqs məktəblərində və konservatoriyalarda Qəşəngi rəqsi xüsusi proqramlar üzrə tədris olunur.
