Azərbaycan tarixi boyunca müxtəlif sahələrdə xalqına xidmət etmiş ziyalılar, alimlər və ictimai xadimlər həmişə xüsusi hörmət və ehtiram qazanıb. Onların həyatı və fəaliyyəti, yalnız bir dövrün deyil, bütöv bir xalqın taleyinə, milli kimliyinin formalaşmasına dərin təsir göstərib. Belə simalardan biri də, böyük maarifçi, alim və ictimai xadim Afiyəddin Cəlilovdur. Onun həyat yolu, elmi və pedaqoji fəaliyyəti, cəmiyyətə və təhsilə verdiyi töhfələr, Azərbaycan elminin və maarifçiliyinin inkişafında silinməz iz buraxıb.
Uşaqlıq illəri və ilk təhsil pillələri
Afiyəddin Cəlilov 1946-cı ildə Azərbaycanın Füzuli rayonunun Böyük Bəhmənli kəndində anadan olub. Onun uşaqlıq illəri 20-ci əsrin ortalarında ölkəmizdə baş verən sosial-siyasi dəyişikliklərin fonunda keçib. Valideynləri sadə kənd insanları olsalar da, elmə və təhsilə böyük önəm verirdilər. Ailəsinin maddi imkanları məhdud olsa da, o, kiçik yaşlarından kitab oxumağa, biliyə və yeniliklərə böyük maraq göstərib.
İlk təhsilini doğma kəndindəki orta məktəbdə alan Afiyəddin, hələ məktəb illərində fəal, təşəbbüskar və nümunəvi şagird kimi seçilirdi. Onun müəllimləri və kənd camaatı Afiyəddin balanın istedadına və zəhmətsevərliyinə daim xüsusi diqqət yetirirdi.
Ali təhsil və elmi fəaliyyətə ilk addımlar
Orta məktəbi bitirdikdən sonra Afiyəddin Cəlilov yüksək bal toplayaraq Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Kimya fakültəsinə daxil olur. Ali təhsili dövründə o, yalnız nəzəri biliklərlə kifayətlənmir, elmi tədqiqatlara və ictimai işlərə də xüsusi maraq göstərir. Tələbəlik illərində dəfələrlə müxtəlif olimpiadalarda və elmi konfranslarda uğurla çıxış edir.
Universiteti müvəffəqiyyətlə başa vurduqdan sonra o, elmi fəaliyyətə başlayır. Kimya elminin aktual problemləri üzrə tədqiqat aparır, ilk elmi məqalələrini respublika və SSRİ miqyaslı elmi jurnallarda dərc etdirir. Onun gənc yaşlarında elmi yaradıcılıqla məşğul olması, istedadlı tədqiqatçı kimi tanınmasına zəmin yaradır.
Pedaqoji fəaliyyəti və maarifçilik fəaliyyəti
Afiyəddin Cəlilovun adı, ilk növbədə, pedaqoji sahədə və maarifçiliyin inkişafında gördüyü işlərlə assosiasiya olunur. O, bir neçə onillik ərzində orta məktəblərdə, lisey və kollec səviyyəsində, sonralar isə universitet auditoriyalarında müəllim kimi fəaliyyət göstərib. Onun dərs dediyi şagird və tələbələr arasında sonradan Azərbaycan elminə və təhsilinə töhfə verən çoxlu gənc yetişib.
Afiyəddin müəllim daim qeyd edirdi ki, maarifçilik yalnız dərs demək deyil, həm də insanın, cəmiyyətin dünyagörüşünün və dəyərlərinin formalaşması üçün aparılan böyük işdir. O, şagird və tələbələri arasında müstəqil düşüncə, tənqidi yanaşma, araşdırıcı ruh və elmi maraq aşılamağa çalışırdı.
Onun elmi-metodiki məqalələri, dərs vəsaitləri, tədris proqramları bu gün də bir çox təhsil müəssisələrində istifadə olunur və müəllimlər üçün nümunə rolunu oynayır.
Elmi yaradıcılıq və ixtisaslaşma
Afiyəddin Cəlilovun elmi yaradıcılığı əsasən kimya elminin aktual problemlərinə, xüsusilə analitik kimya və ekoloji kimya sahəsinə yönəlmişdi. O, Azərbaycanın ekoloji problemləri, torpaq və suyun kimyəvi tərkibi, ətraf mühitin qorunması, təbii sərvətlərin rasional istifadəsi kimi mövzularda bir sıra dəyərli elmi əsərlər müəllifidir.
Onun bir çox elmi məqalələri beynəlxalq elmi jurnallarda çap olunub, respublikadaxili və xarici konfranslarda, simpoziumlarda müzakirə olunub. Afiyəddin müəllim tələbələri və həmkarları ilə daim elmi müzakirələr aparır, yeni tədqiqat istiqamətləri axtarırdı. O, təkcə elmdə yox, həm də pedaqogika və sosial fəaliyyət sahəsində daim yeniliyə can atan, yaradıcı bir insan idi.
İctimai fəaliyyəti və vətənpərvərlik mövqeyi
Afiyəddin Cəlilov sadəcə elm və təhsil insanı yox, həm də aktiv ictimai xadim idi. O, müxtəlif illərdə yerli özünüidarəetmə orqanlarında, ictimai təşkilatlarda, maarif və ekoloji hərəkatlarda fəal iştirak edib. Xüsusilə Qarabağ həqiqətlərinin, Azərbaycan xalqının haqq səsinin dünyaya çatdırılmasında təşəbbüskar olub.
O, kənd təsərrüfatı, ətraf mühitin qorunması, regionların inkişafı və sosial rifah məsələləri ilə bağlı dəfələrlə çıxışlar edib, məqalələr yazıb, televiziya və radio verilişlərinə qatılıb. Afiyəddin müəllim həmişə deyirdi: “Vətənini sevmək yalnız sözlə deyil, əməllə sübut olunur.” Onun həyat yolu və vətənpərvərlik mövqeyi, gənc nəsil üçün əsl nümunədir.
Şəxsi keyfiyyətləri və insanlara təsiri
Afiyəddin Cəlilovu yaxınları, tələbə və həmkarları nəzakətli, təmkinli, ədalətli, zəhmətsevər və humanist insan kimi xatırlayır. O, təkcə elmi və peşəkar fəaliyyətində deyil, gündəlik həyatda da insanlara daim kömək etməyə, onları maarifləndirməyə və həvəsləndirməyə çalışırdı.
Onun dəsti-xətti, insanlarla səmimi ünsiyyəti, xoş münasibəti və problem həll etmə bacarığı onu həm müəllim, həm də rəhbər kimi sevilən simaya çevirib. Onun minlərlə tələbə və şagirdə verdiyi bilik və tərbiyə, əslində, bu gün də onların həyatında öz izini saxlamaqdadır.
Afiyəddin Cəlilovun elmi irsi və müasir dövr üçün əhəmiyyəti
Afiyəddin Cəlilovun elmi və pedaqoji irsi müasir Azərbaycan cəmiyyəti üçün böyük dəyərə malikdir. Onun tədqiqatları ekoloji problemlərin öyrənilməsi, təbii sərvətlərin qorunması, yeni tədris proqramlarının hazırlanması və maarifçiliyin inkişafı üçün əsas təkan rolunu oynayır.
O, elmin populyarlaşdırılması, gənclərin elmə marağının artırılması, təbiətə, ətraf mühitə məsuliyyətli münasibətin formalaşdırılması kimi məsələlərdə də çox fəal olub. Onun adı həm yerli, həm də beynəlxalq elm ictimaiyyətində hörmətlə çəkilir.
Tələbələri və davamçıları
Afiyəddin Cəlilovun ən böyük uğurlarından biri, onun birbaşa rəhbərliyi altında yetişən onlarla tələbə və gənc alimdir. Onlar bu gün müxtəlif təhsil və elmi müəssisələrdə, dövlət orqanlarında, özəl sektorda və beynəlxalq təşkilatlarda uğurla fəaliyyət göstərirlər.
Onun tələbələri Afiyəddin müəllimi təkcə müəllim kimi yox, həm də həyatda yol göstərəcək bir mentor kimi xatırlayır. Onun insanlara inamı, yeniliyə açıq olması, daim öyrənməyə və öyrətməyə həvəsi gənc nəslə ötürülüb.
Afiyəddin Cəlilovun xatirəsi və ictimai təqdir
Afiyəddin Cəlilovun əziz xatirəsi bu gün də ölkəmizdə dərin hörmətlə yad olunur. Onun adını daşıyan tədris auditoriyaları, təşkil olunan xatirə tədbirləri, tərifnamələr və mükafatlar, maarifçilik və elm sahəsində göstərdiyi xidmətlərin qiymətləndirilməsidir.
Onun həyatı və fəaliyyəti barədə müxtəlif vaxtlarda məqalələr, kitablar, televiziya süjetləri hazırlanıb. Həm yaşadığı rayonda, həm də Bakı şəhərində onun xatirəsinə həsr olunmuş elmi-praktik konfranslar və tədbirlər təşkil edilir. Bütün bunlar onun Azərbaycan elmi və maarifçiliyi tarixində əbədi iz qoyduğunun göstəricisidir.
Afiyəddin Cəlilov – Azərbaycan elminin və maarifçiliyinin görkəmli siması, əsl ziyalı və cəmiyyətin inkişafı üçün fədakarcasına çalışan insan kimi tarixə düşüb. Onun həyatı, pedaqoji və elmi fəaliyyəti, ictimai mövqeyi və insanlara münasibəti, təkcə öz dövrünün deyil, müasir Azərbaycanın da inkişafı üçün dəyərli töhfələr verib.
Bu gün Afiyəddin Cəlilovun yolu ilə gedən minlərlə alim, müəllim, ziyalı və gənc onun xatirəsini yaşadır, ideyalarını davam etdirir. Onun mirası – elmə sevgi, insanlara hörmət, cəmiyyətə xidmət, vətənə bağlılıq və daim yeniliyə açıq olmaq – Azərbaycan gəncliyi üçün parlaq nümunədir.
Ən Çox Verilən Suallar
1. Afiyəddin Cəlilov kimdir?
Afiyəddin Cəlilov Azərbaycan Respublikasının tanınmış alimi, maarifçisi, pedaqoqu və ictimai xadimi olmuşdur. O, kimya elminin inkişafı, təhsil sahəsində islahatlar və gənclərin maarifləndirilməsi istiqamətində mühüm işlər görüb.
2. Afiyəddin Cəlilov hansı elmi sahədə fəaliyyət göstərib?
O, əsasən kimya və ekoloji kimya üzrə elmi tədqiqatlar aparmış, Azərbaycanın təbii ehtiyatlarının qorunması və ekoloji problemlərin həlli sahəsində dəyərli işlər görmüşdür.
3. Afiyəddin Cəlilov hansı ali təhsil müəssisəsini bitirib?
O, Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Kimya fakültəsində ali təhsil alıb.
4. Onun pedaqoji fəaliyyəti nədən ibarət olub?
Afiyəddin Cəlilov uzun illər orta və ali məktəblərdə müəllim, daha sonra isə universitetlərdə pedaqoji fəaliyyət göstərib, minlərlə tələbə və şagirdin formalaşmasına töhfə verib.
5. Hansı elmi əsərlərin müəllifidir?
O, analitik kimya, ekoloji problemlər, təbii sərvətlərin qorunması mövzularında bir sıra elmi məqalə və dərs vəsaitlərinin müəllifi olub.
6. Afiyəddin Cəlilovun ictimai fəaliyyəti necə olub?
O, müxtəlif illərdə ictimai təşkilatlarda, maarif və ekoloji layihələrdə, regionların inkişafı və ətraf mühitin qorunması istiqamətində fəal iştirak edib.
7. Tələbə və gənclərə münasibəti necə idi?
O, tələbə və gənclərə daim dəstək olurdu, onların inkişafına və elmi maraqlarının artırılmasına xüsusi diqqət yetirirdi, həyat və peşə yolunda yol göstərən mentor idi.
8. Afiyəddin Cəlilovun adı harada yaşayır?
Onun xatirəsi bu gün də bir çox təhsil müəssisəsində, konfrans və tədbirlərdə, elmi əsərlərdə yaşadılır; onun adına auditoriyalar, tədbirlər təşkil olunur.
9. Onun əsas həyat və fəaliyyət prinsipləri nə olub?
Elm və təhsilə sevgi, insanlara kömək etmək, yeniliyə açıq olmaq, vətənə və xalqa sədaqət onun əsas prinsipləri olub.
10. Afiyəddin Cəlilovun müasir Azərbaycan üçün rolu nədən ibarətdir?
Onun elmi, pedaqoji və ictimai fəaliyyəti bu gün də Azərbaycan cəmiyyətinə örnəkdir, gənc nəslin formalaşmasında, elmin və maarifçiliyin inkişafında xüsusi rol oynayır.
