Aşqabad, Türkmənistanın paytaxtı olaraq sadəcə inzibati deyil, həm də mədəni mərkəzdir. Bu şəhər uzun illərdən bəri türkmən xalq yaradıcılığının, incəsənətinin və mədəni kodlarının formalaşdığı önəmli məkanlardan biri hesab edilir. Rəqs bu mədəni kodlar arasında özlərinə məxsus yeri qoruyur. İllər boyu formalaşan rəqs mədəniyyəti bu şəhərdə sosial birlik, etnik dəyərlər, tarix və estetik zərəfliyin birləşmə nöqtəsinə çevrilib. Xüsusilə son illərdə “Aşqabad rəqsi” ifadəsi sosial mediada səslənərkən artıq sadəcə mənəvi dəyər deyil, trend anlayışı kimi də qavranılır.
TikTok platforması və Aşqabad rəqsi trendləri
Son illər rəqsin sosial mediada canlanmasına şahidlik edirik. TikTok kimi platformalarda ortaya çıxan Aşqabad rəqsi trendi sadəcə əyləncə deyildi, həm də mədəni bir hərəkət kimi qəbul edildi. “Bailalo Rocky” adlı musiqinin fonunda edilən xoreoqrafiyalar, türkmən milli geyimləri ilə edilən müsir rəqs fiqurları bu platformada milyonlarla baxış yığmağı bacardı. TikTok-da görülən “Ashgabat Dance Challenge” trendləri, Türkmənistan həm də onun mədəni kodlarını beynəlxalq auditoriyaya tanıtdı.
Kushtdepdi rəqsi: Mənəvi irs və UNESCO qoruması
Aşqabad rəqsinin mənbəsini anlamadan onu dərindən dərketmək mümkün deyil. Kushtdepdi, Türkmən xalqının tarixindən qaynaqlanan və ortaq etnik yaddaşa səslənən bir rəqsdir. Bu rəqs və musiqi formu kollektivlik, enerjili ritmlər, sinxron hərəkətlər və dərim emosional çıxışlarla tanınır. 2019-cu ildə UNESCO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs kimi tanınması onun beynəlxalq statusunu daha da artırdı.
Aşqabadda keçirilən rəqs festivallarının rolu
Türkmənistan rəqs mədəniyyətinin yayılmasında Aşqabad şəhərində keçirilən festivallar çox önəmlidir. Hər il düzenlən “Milli Rəqs Günləri”, “Owaz Mədəni Festivalı” kimi tədbirlər tək tərəfli şou deyil, həm də mədəni dialoq imkanları yaradan ortamlardır. Bu festivallar vasitəsiylə gənclər folklor rəqsləri öyrənir, xoreoqrafiya ustadları ilə tanış olur və öz bacarıqlarını nüyiş etdirmə imkanı qazanırlar.
Aşqabad rəqsinin simvolizmi və dəyərləri
Hər rəqs bir dildirsə, Aşqabad rəqsi Türkmən xalqının dəyərlərini danışan səssiz bir dastandır. Rəqs fiqurlarının ardıcıllığı, ritmə sadiqliyi, qrup halında sinxron hərəkətlər birliyin, hörmətin, qəhrəmanlığın və ümumi dəyərlərin təsdiqidir. Bu baxımdan Aşqabad rəqsi təkcə estetik deyil, sosial dəyər daşıyıcısıdır.
Rəqsin öyrədilmə metodikası
Aşqabad rəqsini öyrənmək sadəcə xoreoqrafik hərəkətləri təkrarlamaq deyil, eyni zamanda onun ruhunu də hiss etməkdir. Türkmənistan rəqs akademiyalarında bu rəqs balacalara folklorla birlikdə tədris edilir. Eyni zamanda ölkə xaricində, xüsusən Rusiya və Türkiyədəki mədəni mərkəzlərdə Aşqabad rəqsinin öyrədildiyinə dair nümunələr var.
Aşqabad rəqsi və musiqinin ayrılmaz həmrəhliyi
Rəqslə musiqi arasındakı bərkitmələr Türkmən mədəniyyatında açıq-aydın hiss olunur. Rəqsi şərhləyən musiqi ritmləri də rəqs qədər dinamika daşıyır. Təbil, dutar və gijak kimi ənənəvi alətlər bu rəqsin ifasında vacib komponentlərdir. Rəqs musiqiyə cavab verir və musiqi hərəkətə istiqamət verir.
Milli geyimlər və rəqsin tamamlayıcı göstəriciləri
Aşqabad rəqslərində geyim detalları sənətin vizual dəyərini tamamlayır. Qadınların uzun qırmızı donları, qələbəli tikmələr, qızıl aksessuarlar və naxşlarla bəzənmiş geyimlər həm zəriflik, həm də tarix anlayışını yaradır. Küssəyə geyimi olan bu libaslar, rəqsin estetik dəyərini vizual olaraq da göstərir.
Aşqabad rəqsi haqqında sənədli filmlər
Rəqslə bağlı çəkilmiş sənədli filmlər Türkmən mədəniyyatının beynəlxalq tanınmasında rol oynayır. “Dance of the Steppes”, “Turkmen Heritage” kimi filmlər rəqsə sadəcə estetik deyil, tarix və mifoloji yanaşma təqdim edir. Bu filmlər bəzən sərgilərdə, bəzən festival çərçivəsində göstərilir.
Rəqsin remixləri və müasir interpretasiyaları
Mədəni irsin müasir dünyada yaşaması onun zamana uyğun adaptasiyası ilə mümkün olur. Aşqabad rəqsi də bu baxımdan istisna deyil. Elektron musiqi remixləri, DJ-lərin təqdim etdiyi müasir ritmlər bu rəqsi gənclər ərzində populyar etməkdə rol oynayır. Bəzi musiqi kliplərində bu rəqs fiqurlarının modern versiyalarına rast gəlinir.
Aşqabad rəqsi bir şəhər adından daha artıq məna daşıyır. O, Türkmən xalqının tarixi, mədəni irsi, dəyərləri, estetik anlayışı və zamanla ayaqlaşma bacarığını özündə birləşdirir. TikTok-da trend olmaqla yanaşı, UNESCO səviyyəsində qorunan bir irsdir. Rəqsin bu dəyərlər sistemində tutduğu yer, onu sadəcə ifa yox, eyni zamanda düşüncə və ideologiya vasitəsinə çevirir.
Ən çox verilən suallar
Ənənəvi olaraq dutar, gijak və təbil kimi musiqi alətləri ilə ifa olunur, lakin son illər elektron remixlər də geniş istifadə olunur.
“Ashgabat Bailalo” kimi hashtag-lər altında TikTok-da paylaşılan videolar milyonlarla izlənərək trend halına gəldi.
Kushtdepdi Aşqabad rəqsinin tarixə dayanan formalarındandır və onun əsas baza strukturlarını təşkil edir.
Türkmənistan daxilindəki akademiyalar, məktəblər və diaspor mərkəzlərində tədris olunur.
Qadınlar qırmızı bəzəkli uzun donlar, kişilər isə etnik naxışlarla bəzədilmiş ənənəvi libaslar geyinir.
Bəli, Kushtdepdi rəqsi 2019-cu ildə UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.
Ənənəvi olaraq gənclərdən tutmuş peşəkar rəqqaslara qədər hər kəs bu rəqsi ifa edir, xüsusilə mədəni tədbirlərdə və festivallarda.
“Milli Rəqs Günləri” və “Owaz Mədəni Festivalı” hər il yaz və yay aylarında Aşqabadda keçirilir.
YouTube, sənədli film platformaları və bəzi beynəlxalq mədəniyyət festivallarında yayımlanan filmlər mövcuddur.
Bəli, DJ remixləri və elektron musiqi ilə uyğunlaşdırılmış versiyalar müasir auditoriyaya daha yaxın gəlir və gənclər tərəfindən maraqla qarşılanır.
