Abşeron yarımadasının cənub-qərbində yerləşən Qaradağ sənaye zonasında hər səhər qaynaq alovlarının gurultusu Xəzərin mavi səthinə sükunət gətirir. Burada 2013-cü ildə fəaliyyətə başlayan Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC Azərbaycanın neft-qaz logistikası, yük və sərnişin daşımaları, eləcə də regional müdafiə ehtiyacları üçün yüksək tonnajlı gəmi təminatını öz üzərinə götürüb. Zavod 620 min kvadratmetrlik ərazidə iki quru dok, 300-metrlik sliplə, 1630 metr uzunluğunda dərinlikli estakada və 25 min tonluq metalemal gücü olan emalatxanalar kompleksi qurub. Məkanın layihələndirilməsi niderlandlı “Royal Haskoning” mühəndislərinin, avadanlıq seçimi isə Almaniya, Finlandiya, Sinqapur və Cənubi Koreya istehsalçılarının birgə əməyinin nəticəsidir . Birinci mərhələdə 15 000 DWT-lik tankerlər və çoxməqsədli tədqiqat gəmiləri inşa edilib, sonrakı illərdə isə 60 000 DWT-yə qədər korpusların inşası və 100-dən çox gəminin təmiri həyata keçirilib Zavod həm SOCAR-ın, həm Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinin, həm də Sinqapurun “Keppel O&M” korporasiyasının birgə sərmayəsi kimi yaradılıb və Xəzər hövzəsində dəniz mühəndisliyi sahəsində model müəssisə statusu qazanıb. Modern plazma kəsmə xətti, robotlaşdırılmış tirlər, 300-tonluq tərs çevirmə kranı və xüsusi portallı qaynaq maşınları yüksək keyfiyyət normativlərini təmin edir. İstehsalat prosesi EN 1090 və ISO 14001 standartlarına uyğunlaşdırılıb, işçi heyətinin 80 faizi yerli mühəndis və texniklərdən ibarətdir. Yeni nəsil “Khankendi” sualtı tikinti gəmisinin, “Zəfər” və “Ufuq” patrul katerlərinin, “Zərifə Əliyeva” sərnişin bərəsinin burada yığılması zavodun texnoloji çevikliyinə sübutdur. Müəssisə yalnız metal konstruksiyalar istehsal etmir, eyni zamanda azot-oksigen stansiyası, boya-partlayış kamerası, kompozit emal laboratoriyası kimi yan infrastruktur vasitəsilə tam qapalı istehsal zənciri qurub. Bu miqyaslı investisiya ölkədə dəniz mühəndisliyi ekosistemini formalaşdıraraq minlərlə yüksək ixtisaslı iş yerinin yaranmasına səbəb olub.
Tarixi mərhələlər və korporativ strukturu
Bakı gəmiqayırmasının müasir dövrü 2010-cu ildə zavodun təməlqoyma mərasimi ilə start götürdü. Birgə müəssisənin pay strukturu SOCAR-a 65, Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinə 25, Sinqapurun “Keppel Offshore & Marine” korporasiyasına 10 faiz pay verilməsi ilə formalaşdı . İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra dəniz logistikası vacibliyinin artması zavodun strateji yükünü daha dəqiq göstərdi və dövlət səviyyəsində sifariş portfeli şaxələndirildi.
İlk böyük layihə “Xəzər” tipli 15 000 DWT neft daşıyıcılarının dörd nümunəsinin ardıcıl istehsalı idi. 2017-ci ildə BP-nin Şahdəniz-2 layihəsi üçün inşa edilən “Khankendi” sualtı tikinti gəmisi tərsanənin beynəlxalq sertifikatlı yanaşmasını təsdiqləyərək Lloyd’s Register-dən A-1 sinif qiymətləndirmə aldı
Dizayn və istehsal texnologiyaları
Zavodun mühəndis departamenti “Aveva Marine”, “Napa Steel” və “ShipConstructor” proqram paketlərindən istifadə edir, bu da 3D modelin lazer-skaner geriqaytarma ilə real vaxt koreksiyasını təmin edir. Bütün metal vərəqlər əvvəlcə CNC plazma kəsmə, sonra 12 metr uzunluqlu hidravlik preslə formalaşdırılır.
Korpus blok montajı TTS Norveç şirkətinin modul transfer sistemi ilə aparılır: 450 tonluq platformalar hərəkətli treklərlə sliplə üzləşir və avtomatik nivelli qaldırıcılar qaynaq deformasiyasını kompensasiya edir. Bu texnika ildə 15 gəmi yığmaq üçün lazımi çevikliyi yaradır.
Məhsul portfeli və bazar müxtəlifliyi
İndiyədək zavod 7 800 tonluq “Akademik Xoşbəxt Yusifzadə” tankeri, 150 metr uzunluqlu “Ləzgilər” çoxməqsədli kərpicyoğun platforması və “Laçın”–“Kəlbəcər” tipli Ro-Pax bərə cütlüyünü istismara verib Layihələr Xəzərin geofiziki şərtlərinə uyğun olaraq dayaz su ötürücüləri və buzlu zona gücləndiriciləri ilə təchiz olunur.
Fərdi sifariş bazasının 30 faizi Özbəkistan, Qazaxıstan və Türkmənistan gəmiçilik şirkətlərinin təmir-modernizasiya proqramlarından gəlir. Təmir sahəsində maksimal dok yükü 25 000 ton, illik qəbul qabiliyyəti isə 100-ə qədər müxtəlif tipli gəmidir
Təhlükəsizlik və keyfiyyət idarəetməsi
ISO 9001:2015 keyfiyyət idarəetmə sistemi və OHSAS 18001 əməyin mühafizəsi standartı ilə sertifikatlaşdırılmış zavod bütün qaynaqçıları Avropa Qaynaq Federasiyasının (EWF) imtahanından keçirir. Əsas qaynaq tikişləri ultrasonik defektoskopiya, maqnit tozlu yoxlama və rentgen vasitəsilə yoxlanılır.
Ətraf mühit blokunda qapalı dövranlı rəng-təmizləmə kamerası VOC emissiyasını 30 faiz azaldır. Dəniz suyuna dağıdıcı turşu-qələvi qarışıqların düşməsinin qarşısını almaq üçün çox pilləli filtrasiya sistemi tətbiq olunur.
Kadr hazırlığı və sosial məsuliyyət
Zavodun təlim mərkəzi “Keppel” akademik moduluna əsaslanır; hər çilingər illik 120 saat simulyator təlimi alır. ADA Universiteti ilə birgə “Dəniz Mühəndisliyi MBA” proqramı 25 yaşa qədər mühəndislərə rəhbərlik bacarıqları qazandırır.Sosial paket işçilərə tibbi sığorta, uşaqlar üçün STEM düşərgəsi və korporativ idman liqası təklif edir. Yerli icmalar üçün idarəetmə Heydər Əliyev Fondu ilə “Mavi Sahil” ekoloji təmizləmə aksiyasını illik əsasda keçirməkdədir.
Rəqəmsal transformasiya və sənaye 4.0 tətbiqləri
2024-cü ildən zavod “Digital Twin” platformasına keçid edib: sensordan alınan vibrasiya, temperatur və nəm göstəriciləri MES sistemində toplanaraq AI əsaslı analitiklərlə proqnozlaşdırıcı təmir planı qurulur. Lazer triangulyasiyalı dronlar stok meydançasında inventar sayımını 70 faiz sürətləndirib.Rəqəmsal qaynaq dəbilqələri real vaxt AR overlay ilə tikiş trayektoriyasını operatorun vizoruna köçürür, səhv ehtimalı 15 faiz azalıb. Bu texnologiya Dünya Bankının “Azerbaijan Industry 4.0” təşəbbüsündə pilot kimi təqdim olunub.
Regional logistik üstünlüklər və ixrac potensialı
Qaradağ limanına bitişik 7,5 metr dərin kanallar 12 000 DWT-lik gəminin birbaşa suya endirilməsinə imkan verir. Zaqafqaziya dəmir yolu xətti vasitəsilə ağır metal panellər Quba və Gəncə polad zavodlarından sutkada üç qatar reysi ilə gətirilir.
Zavodun Tayran körfəzinə açılan tranzit müqaviləsi İran və Xəzərin şimal limanlarına təhvil zamanını iki gün qısaldıb. Orta Asiya bazarında bazar payı 18 faizə yüksəlib və 2027-ci ilədək 25 faizə çatdırılması hədəflənir.
Əlaqə və korporativ idarəetmə strukturu
Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC Qaradağ rayonu, Sahil qəsəbəsi, Zavod yolu 1 ünvanında yerləşir. Menecment şurasına SOCAR nümayəndəsi sədrlik edir; iki icraçı direktor istehsal və maliyyə bloklarını idarə edir. Rəsmi telefon (+994 12) 404 12 34, media sorğuları üçün elektron ünvanı ayrılıb.
| İstehsal göstəriciləri | 2015 | 2020 | 2024 |
|---|---|---|---|
| Inşa edilən yeni gəmilər (ədəd) | 6 | 9 | 12 |
| Təmirdən çıxan gəmilər (ədəd) | 35 | 57 | 104 |
| Emal olunan metal (min ton) | 12 | 18 | 25 |
| Əməkdaş sayı | 1 600 | 2 100 | 2 500 |
Xəzər dənizi uzun illər ərzində region ölkələrinin iqtisadi arteriyası rolunu oynayıb, lakin bu arteriyanın etibarlı işləməsi müasir gəmi parkının mövcudluğundan asılıdır. Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC regionda analoqu olmayan inteqrasiya dərəcəsi ilə məhz bu tələbi ödəyir: o, həm iri tonnajlı tankerləri, həm çoxməqsədli tədqiqat gəmilərini, həm də yüksək sürətli patrul katerlərini eyni proses axınında istehsal edə bilir. Zavodun yaradılması Azərbaycanın neft gəlirlərini real sektorun infrastrukturuna çevirmək strategiyasının uğurlu nümunəsinə, mühəndislik məktəbinin formalaşmasına və minlərlə peşəkar iş yerinin yaranmasına səbəb olub. Daxili bazar üçün istehsal olunan gəmilər logistikanı təhlükəsiz və səmərəli saxlayır, ixrac edilən layihələr isə qeyri-neft gəlirlərini artırır və “Azərbaycan brendi”nin keyfiyyət göstəricisini yüksəldir. Rəqəmsal əkiz texnologiyalarından yaşıl enerji həllərinə qədər tətbiq edilən innovasiyalar zavodu sənaye 4.0 xəritəsində ön sıralara çıxarır. Regional geosiyasi dinamika fonunda gəmiqayırma sektoru strateji müstəqillik baxımından da xüsusi əhəmiyyət daşıyır; buna görə dövlət-özəl tərəfdaşlıq modeli davamlı yenilik üçün tələb olunan kapital və bilik axınını balanslaşdırır. Qarşıdakı dövrdə zavodun sualtı qazma dəstəyi gəmiləri, LNG ilə işləyən tanker seriyası və hibrid elektrik bərələri layihələndirməyi planlaşdırması Xəzərin ekoloji təhlükəsizliyinə də töhfə verəcək. Mərkəzləşdirilmiş təchizat zənciri, peşəkar kadr ehtiyatı və strateji yerləşmə üstünlükləri Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC-ni regionun dəniz sənayesində əsas dayaq nöqtəsinə çevirir və dünya gəmiqayırma xəritəsində Azərbaycan adını daha da möhkəmləndirir.
Ən Çox Verilən Suallar
Zavodun tikintisinə 2010-cu ildə start verilib, rəsmi açılış mərasimi 20 sentyabr 2013-cü ildə keçirilib. Təsisçilər SOCAR, Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti və Sinqapurun “Keppel O&M” korporasiyasıdır. Müəssisə Xəzər regionunda ən müasir gəmiqayırma kompleksidir. Açılışdan bəri zavodda onlarla iri tonnajlı tanker və çoxməqsədli gəmi inşa olunub.
İllik metal emal gücü 25 min ton, yeni gəmi inşa qabiliyyəti isə mərhələli şəkildə 15 vahidədək çatır. Təmirdə eyni vaxtda 10-dan çox gəmi qəbul etmək üçün quru doklar və slip sistemləri mövcuddur. Maximal inşa tonnajı birinci fazada 25 000 DWT, ikinci fazada 60 000 DWT-yə qədər artırıla bilir. Bu göstəricilər Xəzər hövzəsində analoqsuz sayılır.
“Khankendi” sualtı tikinti gəmisi BP-nin Şahdəniz-2 yatağında dəniz dibi avadanlıqlarının quraşdırılması üçün nəzərdə tutulub. Gəmi 5 000 metrlik sualtı kəsmə qurğusu, 18 nəfərlik dalğıc kameraları və DP-3 mövqe saxlama sistemi ilə təchiz edilib. Layihənin bir hissəsi Sinqapurda, yekun montajı isə Bakı Gəmiqayırma Zavodunda aparılıb. 2018-ci ildə istismara qəbul edilib.
Təsərrüfat portfeli kifayət qədər genişdir: sərnişin bərələri, Ro-Pax feriləri, çoxməqsədli təchizat gəmiləri, sahil mühafizə katerləri və sualtı dəstək gəmiləri də istehsal edilir. Hər layihə Xəzər dənizinin dayaz və duzluluq göstəricilərinə uyğun konstruksiya həllini tələb edir. Müasir avadanlıq və proqram təminatı geniş diapazonlu layihələrə operativ adaptasiyanı mümkün edir. Beləliklə, zavod həm mülki, həm də xüsusi sifarişləri yerinə yetirir.
Bütün korpus və avadanlıqlar Lloyd’s Register, Bureau Veritas və ABS kimi təsnifat cəmiyyətlərinin nəzarəti altında hazırlanır. Qaynaqçılar Avropa Qaynaq Federasiyasının, mühəndislər isə DNV GL-nin sertifikat proqramından keçir. Keyfiyyət sistemi ISO 9001, ətraf mühit bloku ISO 14001, əməyin mühafizəsi isə ISO 45001 standartlarına uyğun qurulub. Sertifikat prosesləri müstəqil auditlərlə illik əsasda yoxlanılır.
2024-cü ilin hesabatına görə, daimi əməkdaş sayı 2 500 nəfərə çatıb. Onların 300-ə yaxını mühəndis-konstruktor, 1 100-ü qaynaqçı və montaj ustası, qalan hissə isə logistika və inzibati heyətdir. Təlim mərkəzi hər il 400-dən çox kursantı AWS və EWF proqramları üzrə hazırlayır. Eyni zamanda ADA Universiteti ilə birgə MBA modulunda mühəndis-menecerlər yetişdirilir.
Zavodun iki quru dokunun uzunluğu 215 və 240 metrdir, maksimal yanalma dərinliyi 7,5 metrdir. Təmirdə korroziya təmizlənməsi üçün yüksək təzyiqli su-qum kamerası və 3 000 tonluq portal kran fəaliyyət göstərir. Hər il 100-ə yaxın gəmi əsaslı və cari təmir üçün qəbul olunur. Müştərilər arasında Qazaxıstan, Türkmənistan və Rusiya donanmalarının gəmiləri də var.
Rəngləmə sahəsində uçucu üzvi birləşmələri tutan karbon filtrli ventilyasiya sistemi qurulub və atmosfer emissiyası 30 faiz azaldılıb. Dəniz suyuna yağ-yanacaq qarışığını qarşısını alan koalesensiya filtrləri tətbiq olunur. Zavod ISO 14001 çərçivəsində illik ekoloji auditdən keçir və hesabatlar ictimaiyyətə açıqlanır. Bundan başqa, enerji ehtiyacının 10 faizi damdakı günəş panellərindən təmin edilir.
Müəssisə LNG ilə işləyən 7 500 DWT tanker seriyası, hibrid elektrik bərə və 1 800 TEU-luq qısa xətt konteyner gəmisi konseptlərini hazırlayır. “Digital Twin” sisteminin genişləndirilməsi və robotik qaynaq hüceyrələrinin sayının artırılması da planlaşdırılır. 2030-cu ilədək illik metal emal gücünün 35 min tona çatdırılması hədəflənib. Region ölkələrinə komponent ixracı da strateji xəritəyə salınıb.
Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC Qaradağ rayonu, Sahil qəsəbəsi, Zavod yolu 1 ünvanında yerləşir. Telefon: (+994 12) 404 12 34; faks: (+994 12) 404 12 35. Elektron poçt [email protected], rəsmi sayt isə www.bakushipyard.com dur. Əlaqə forması vasitəsilə texniki sorğular 48 saat ərzində cavablandırılır.
