Azərbaycanın neft tarixi təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi, mədəni və elmi baxımdan dünya üçün unikal nümunədir. Xüsusilə Abşeron yarımadasında, Bakının mərkəzində və ətraf qəsəbələrdə yerləşən neft yataqları əsrlər boyu ölkənin taleyini müəyyən edib. Bu neft yataqları, XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq, dünya neft sənayesində inqilabi dəyişikliklərin əsas mənbəyinə çevrilib. Bakının özündə və Bakıxanov kimi qəsəbələrdə sənaye üsullu neft hasilatına keçid ilk dəfə məhz burada reallaşıb. Bakıxanov qəsəbəsi ərazisində yerləşən Oil Fields neft sənayesinin tarixində strateji nöqtə kimi seçilir. Burada qazılmış ilk quyular, qurulan infrastruktur və tətbiq olunan texnologiyalar həm SSRİ, həm də müstəqillik illərində Azərbaycanın enerji bazasının dayanıqlığını təmin edib. Sovet dövründə Bakıxanov yataqları dövlət səviyyəsində prioritet sahə elan edilərək, burada minlərlə insan çalışıb, yüzlərlə yeni quyu və neft bazası tikilib, sənaye inqilabının canlanmasında aparıcı rol oynayıb.
Bakıxanov qəsəbəsi və onun neft sənayesində rolu
Bakıxanov qəsəbəsi Bakı şəhərinin Sabunçu rayonu ərazisində, Abşeron yarımadasının şimal-şərq hissəsində yerləşir. XIX əsrin sonundan başlayaraq bu ərazidə neft çıxarılması üçün ilk sənaye quyuları qazılmış, burada yerləşən neft yataqları tədricən ölkənin ən vacib hasilat nöqtələrindən birinə çevrilmişdir.
Ərazinin əsas üstünlüyü onun coğrafi mövqeyi, torpaq qatlarındakı zəngin neft ehtiyatları və nəqliyyat infrastrukturuna yaxınlığı ilə bağlıdır. Bakıxanov həm daxili, həm də xarici neft ixracında tarixən önəmli rola malik olub.
Tarixi baxış və inkişaf mərhələləri
XIX əsrdə başlanğıc
Bakıxanov və ətrafı 19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərində Bakı neft bumu dövründə fəal şəkildə hasilata cəlb olundu. Burada ilk qazma işləri əsasən yerli sahibkarların və xarici sərmayədarların təşəbbüsü ilə aparılmışdı.
SSRİ dövründə genişlənmə
Sovet dövründə “Bakıxanov Oil Fields” regionu genişləndirildi, bir çox yeni quyular və hasilat stansiyaları tikildi. Bura “Bakı Neft Maşınqayırma” kombinatı, “Azneft” və digər dövlət müəssisələrinin bilavasitə nəzarətində olan strateji mərkəzlərdən birinə çevrildi.
O dövrdə Bakıxanov qəsəbəsi neft hasilatı, emalı, neft məhsullarının daşınması və neft sənayesi üçün kadrların hazırlanması baxımından unikal rol oynayırdı.
Müstəqillik dövrü və müasir mərhələ
1990-cı illərdən sonra regionda modernizasiya və yeni hasilat texnologiyalarının tətbiqi başladı. Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR), bir sıra xarici neft şirkətləri və yerli şirkətlər burada yenidənqurma, ekologiya və təhlükəsizlik proqramları həyata keçirdi. Hazırda Bakıxanov Oil Fields Azərbaycanda ənənəvi hasilatla yanaşı, ekoloji yeniliklər və texnoloji modernizasiya ilə seçilir.
Oil Fields, Bakıxanov-un infrastrukturu və hasilat prosesi
Qurğu və avadanlıq
- Neft quyuları: Ərazidə onlarla müxtəlif dərinlikli neft və qaz quyuları mövcuddur. Həm köhnə, həm yeni texnologiyalı quyulardan istifadə olunur.
- Çənlər və anbarlar: Çıxarılan neft ilkin emal və saxlanma üçün xüsusi çənlərdə toplanır.
- Pompaj və nəql: Xam neft boru kəmərləri vasitəsilə yaxınlıqdakı emal zavodlarına və Bakı Neft Terminalına ötürülür.
- Texniki xidmət və laboratoriyalar: Ərazidə daimi təmir briqadaları, laboratoriyalar, təhlükəsizlik və keyfiyyətə nəzarət bölmələri fəaliyyət göstərir.
İstehsal həcmləri
Müasir dövrdə Bakıxanov yataqlarında hasil olunan neftin həcmi illər üzrə dəyişkənlik göstərir. 2020-ci illərdə bu ərazidə illik hasilatın orta göstəricisi 50-100 min ton civarındadır (SOCAR və statistik hesabatlara əsasən). Ərazidə hasil olunan neft əsasən Abşeronun digər yataqları ilə birlikdə emal edilir.
İqtisadi və sosial əhəmiyyət
İqtisadi təsir
- Daxili enerji təchizatı: Bakıxanov Oil Fields ölkənin daxili neft tələbatının bir hissəsini ödəyir.
- İxrac potensialı: Buradan hasil olunan neft və kondensat məhsulları beynəlxalq bazarlara çıxarılır, bu da ölkənin valyuta gəlirlərinə birbaşa təsir göstərir.
- İş yerləri: Yerli əhali üçün yüzlərlə iş yeri, mühəndis və texniki personal üçün peşə imkanları mövcuddur.
Sosial təsir
- Ətraf qəsəbələrin və Bakıxanovun sosial infrastrukturuna (məktəblər, uşaq bağçaları, səhiyyə müəssisələri) birbaşa və dolayı təsirlər;
- Yerli icma ilə neft şirkətləri arasında əməkdaşlıq, sosial layihələr, ekoloji maarifləndirmə və s.
Ekoloji aspektlər və müasir problemlər
Neft hasilatı ilə bağlı bütün regionlarda olduğu kimi, Bakıxanovda da ekoloji təhlükələr və problemlər mövcuddur:
- Torpaq və suyun çirklənməsi: Uzunmüddətli hasilat nəticəsində ərazidə torpaq və səth sularında neft məhsullarının izlərinə rast gəlinir.
- Hava çirklənməsi: Qazların və texnoloji tullantıların havaya atılması, səs və vibrasiya problemləri.
- Bərpa və reabilitasiya: Son illər ekoloji layihələrə xüsusi diqqət ayrılır. Köhnə quyuların ləğvi, torpaq rekultivasiyası və yaşıllaşdırma işləri, tullantıların idarə olunması prioritet elan edilib.
Oil Fields, Bakıxanov və yeni texnologiyalar
Son illərdə burada aşağıdakı texnoloji yeniliklər tətbiq olunur:
- 3D seysmik tədqiqatlar və quyuların rəqəmsal monitorinqi;
- Enerji qənaətli avadanlıq, avtomatlaşdırılmış nəzarət sistemləri;
- Ətraf mühitin real vaxt monitorinqi üçün ekoloji sensorlar;
- İnnovativ su təmizləmə və neft ayırma qurğuları.
Bu yeniliklər neft hasilatının effektivliyini artırır və ekoloji riskləri minimuma endirməyə imkan verir.
Bakıxanov neft yataqlarının gələcək perspektivləri
- Yataqların tədricən bərpası və yeni kəşfiyyat;
- Köhnə quyuların modernizasiya və reabilitasiya proqramları;
- Ekoloji risklərin azaldılması və sosial proqramların genişləndirilməsi;
- Yerli icma ilə daha sıx əməkdaşlıq və sosial layihələr.
SOCAR və dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən biri, köhnə neft yataqlarında innovasiyaların tətbiqi və Abşeron regionunda davamlı iqtisadi inkişafın təmin olunmasıdır.
Oil Fields, Bakıxanov Azərbaycan neft sənayesinin tarixində və müasir mərhələsində xüsusi yerə malikdir. Bura həm hasilat, həm də ekoloji və sosial baxımdan vacib region hesab olunur. İnfrastrukturun müasir tələblərə uyğun yenilənməsi, ekoloji təhlükəsizlik tədbirlərinin artırılması, yeni texnologiyaların tətbiqi ilə Bakıxanov yataqları ölkənin enerji bazasının və iqtisadi inkişafının davamlı hissəsinə çevrilməkdədir.
Ən Çox Verilən Suallar
Bakıxanov Oil Fields Bakı şəhərinin Sabunçu rayonunda, Bakıxanov qəsəbəsində, Abşeron yarımadasının şimal-şərqində yerləşir.
Bakıxanov ərazisində sənaye miqyaslı neft hasilatı XIX əsrin sonlarından başlayıb, SSRİ dövründə və müstəqillik illərində inkişaf edib.
Əsasən SOCAR (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti), bəzən digər yerli və xarici şirkətlərin tərəfdaşlığı ilə fəaliyyət göstərir.
Son illərdə orta illik hasilat 50-100 min ton arasında dəyişir, yatağın imkanları və texnoloji yeniliklərdən asılıdır.
Torpaq, su və hava çirklənməsi, səs və vibrasiya kimi ekoloji problemlər yarana bilər. Son illərdə reabilitasiya və ekoloji proqramlar həyata keçirilir.
3D seysmik tədqiqatlar, avtomatlaşdırılmış nəzarət, enerji qənaətli avadanlıq və ekoloji monitorinq sistemləri geniş istifadə olunur.
Daxili enerji təminatı, neft ixracı, yerli əhali üçün iş yerləri və dövlət büdcəsinə töhfə baxımından əhəmiyyətlidir.
Bəli, yerli icma üçün sosial və maarifləndirici layihələr, ekoloji tədbirlər, infrastrukturun yaxşılaşdırılması proqramları həyata keçirilir.
Bəli, köhnə və istifadəsiz quyuların ləğvi, yenidənqurma və torpaq rekultivasiyası üzrə dövlət və şirkət proqramları icra olunur.
Texnoloji modernizasiya, ekoloji tədbirlərin gücləndirilməsi, yeni yataqların kəşfi və sosial proqramların genişləndirilməsi prioritet sayılır.
