Bəqərə surəsi Qurani-Kərimin ikinci və ən uzun surəsidir. Məkkədə deyil, Mədinədə nazil olmuş bu surə ümumilikdə 286 ayədən ibarətdir və Quranın 1-ci cüzünün əsas hissəsini təşkil edir. Bəqərə surəsi Quranın nizamına görə “Fatihə” surəsindən dərhal sonra gəlir və islamın hüquqi, sosial, əxlaqi, iqtisadi, aqidəvi, ibadət və ailə məsələlərini əhatə edən ayələrlə zəngindir. Surənin adı isə surənin 67–73-cü ayələrində bəhs olunan “inək” (bəqərə) hadisəsi ilə bağlıdır.
Bəqərə surəsi islam maarifçiliyinin və hüquqi sisteminin əsas bünövrələrini təşkil edən ayələrlə diqqəti cəlb edir. Burada iman, təqva, duanın əhəmiyyəti, Allahın əmr və qadağaları, səmavi kitablar və peyğəmbərlərin göndərilməsi, oruc, namaz, zəkat, borc və alqı-satqı kimi gündəlik həyatla bağlı hökmlər açıqlanır. Surənin nazil olduğu dövr müsəlmanların Mədinədə yeni ictimai nizam qurduğu, müxtəlif dini və sosial çağırışlarla üzləşdiyi bir mərhələdir.
Bəqərə Surəsinin Adının Mənası Və Tarixi Hadisəsi
“Bəqərə” sözü ərəb dilində “inək” deməkdir. Surənin adı birbaşa 67–73-cü ayələrdə Bəni İsrail qəbiləsində baş vermiş maraqlı bir hadisə ilə əlaqədardır. Qurani-Kərimdə bildirilir ki, Musa peyğəmbər zamanında bir qətl hadisəsi baş verir. Qatilin kimliyi məlum olmadıqda, Allah tərəfindən onlara bir inəyi kəsmək əmri verilir və bu əmrin icrası nəticəsində cinayətin üstü açılır.
Bu hadisə bəşəriyyətə itaət, ilahi əmrlərə əməl etməyin zəruriliyi, hikmət və səmimiyyət dərsi verir. Surənin adı ilə bağlı bu epizod, bütövlükdə Bəqərə surəsində insan həyatının müxtəlif sahələrində Allaha təslim olmağın, səmimi imanın və ixlasın zəruriliyini simvolizə edir. Eyni zamanda, bu ad surənin əhəmiyyətini və unikal yerini vurğulayır.
Bəqərə Surəsinin Əsas Mövzuları
Bəqərə surəsi bir çox fundamental mövzunu əhatə edir. Əsas mövzulara iman və küfr, bəndənin Allaha münasibəti, əvvəlki səmavi kitablar və peyğəmbərlərin hekayələri, ibadət və hüquqi hökmlər, sosial ədalət, iqtisadi münasibətlər, ailə institutunun qaydaları və cəmiyyətin təşkili daxildir. Surədə bəşəriyyətin tarixindən götürülən konkret nümunələr əsasında müxtəlif xalqlara göndərilən ilahi peyğəmbərlərin həyatından və onların ümmətləri ilə münasibətlərindən bəhs olunur.
Həmçinin, surədə islamın əsas prinsipləri – oruc, namaz, zəkat, Həcc ziyarəti və digər ibadət formalarının əhəmiyyəti vurğulanır. Borc və alqı-satqı qaydaları, sələmin qadağan olunması, miras bölgüsü və ailə hüququ kimi hüquqi məqamlar da xüsusi yer tutur. Bəqərə surəsindəki ayələr bəzən bütöv ayə, bəzən isə ayənin bir hissəsi ilə müstəqil hökmlər verir.
Bəqərə Surəsində İman Və Təqva Məsələləri
Surənin giriş hissəsindən başlayaraq, iman və təqva mövzusu xüsusi diqqətə layiqdir. Bəqərə surəsində iman təkcə Allahın varlığına deyil, eyni zamanda Onun peyğəmbərlərinə, kitablarına, mələklərə, axirət gününə və qəzavü-qədərə inanmağı ehtiva edir. Ayələrdə iman edənlərin və təqvalı şəxslərin xüsusiyyətləri sadalanır və onların Allah yanında yüksək dərəcədə olduqları bildirilir.
Təqva surənin ən mühüm konseptlərindən biridir. Ayələrdə qeyd olunur ki, Allah yalnız təqvalı insanları sevər, onların dualarına cavab verər və onları hər iki dünyada mükafatlandırar. Təqva – Allaha qarşı qorxu, Onun əmr və qadağalarına əməl etmək, vicdanlı və əxlaqlı yaşamaq deməkdir. Bəqərə surəsi bu xüsusiyyətləri həyatın bütün sahələrinə tətbiq etməyə çağırır.
Bəqərə Surəsində İbadət Və Hüquqi Hökmlər
Bəqərə surəsində namaz, oruc, zəkat, həcc kimi əsas ibadət formalarının şərtləri və əsas hökmləri açıqlanır. Məsələn, Ramazan ayı və oruc ibadətinin vacibliyi, gündəlik namazların şərtləri və fərz olması, zəkat və sədəqənin sosial və mənəvi əhəmiyyəti, Həcc ziyarətinin şərtləri və qaydaları haqqında xüsusi ayələr yer alır.
Bundan əlavə, surədə ailə, nikah, talaq, miras, borc və alqı-satqı, faiz və sələmin qadağan olunması, ticarət və əmək münasibətləri kimi hüquqi hökmlər də geniş şəkildə izah olunur. Bəqərə surəsi ailə institutunun qorunmasına, qadın və kişinin hüquqlarının bərabərliyinə, cəmiyyətin rifahına və ədalətin bərqərar olmasına xüsusi diqqət ayırır.
Bəqərə Surəsində Sələmin Qadağan Olunması
Qurani-Kərimin ən bariz iqtisadi-maliyyə hökmlərindən biri sələmin (faiz, riba) qadağan olunmasıdır və bu barədə ən geniş və əsaslı ayələr məhz Bəqərə surəsində yer alıb. İslamda sələm, yəni borca verilən pulun faizlə qaytarılması haram sayılır. Surədə qeyd edilir ki, sələm insanları ədalətsiz və zülmkar münasibətlərə sürükləyir, cəmiyyətdə sosial bərabərsizliyə səbəb olur.
Sələmin qadağan olunması mövzusu müasir iqtisadi və sosial münasibətlər baxımından da aktualdır. Ayələrdə bildirildiyinə görə, Allah faiz yeyənləri, sələm verənləri və alanları sevmir və bu cür münasibətləri sərt şəkildə qadağan edir. Bunun əvəzində ticarət, qarşılıqlı anlaşma və sədəqə təşviq edilir.
Bəqərə Surəsində Duaların Əhəmiyyəti
Bəqərə surəsi duanın insan həyatında oynadığı rolu xüsusi vurğulayır. Ayələrdə bildirilir ki, Allah bəndələrinin dualarına cavab verir və heç bir dua boş getmir. İnsan çətinlikdə və ya sevincdə, darlıqda və ya genişlikdə, Allahdan yalnız Ona üz tutaraq kömək, bağışlanma və yol göstərmə diləməlidir.
Surənin son ayələri – “Amənə rəsulü” kimi tanınan hissə dua, iman və bağışlanma mövzularını ehtiva edir. Bu ayələr məscidlərdə, evlərdə və fərdi şəkildə çox geniş oxunur və müsəlmanlar arasında xüsusi məna daşıyır. Hədislərə görə, bu ayələri oxuyan insana Allahın xüsusi mərhəməti və qorunması nəsib olur.
Bəqərə Surəsində Əxlaq Və Sosial Ədalət
Bəqərə surəsi insanlara yalnız dini deyil, həm də ictimai və əxlaqi qaydalar verir. İnsanlar arasında qarşılıqlı hörmət, ədalət, yardımsevərlik, şəfqət və səbir ən önəmli dəyərlər kimi vurğulanır. Surədə yetimlərin və zəiflərin hüquqlarının qorunması, qohumluq əlaqələrinin gücləndirilməsi, yardımlaşma və bağışlanmanın təşviqi barədə ayələr mövcuddur.
Bəqərə surəsində insanın cəmiyyətə və ailəsinə münasibəti, dürüstlük və etibarın qorunması, sözə və əhdə sadiqlik, həsəd və düşmənçiliyin tənqidi xüsusi önəm kəsb edir. Bu ayələr müasir cəmiyyət üçün də böyük əhəmiyyət daşıyır və insanları daha insaflı və vicdanlı olmağa dəvət edir.
Bəqərə Surəsinin Quranda Struktur Və Mövzu Əhatəsi
| Bölmə | Ayə Aralığı | Əsas Mövzular |
|---|---|---|
| Giriş və möminlərin xüsusiyyətləri | 1–20 | İman, təqva, Allah və peyğəmbər sevgisi |
| Bəni İsrail və tarixi dərslər | 21–123 | Əvvəlki ümmətlər, sınaqlar, itaət, inək hadisəsi |
| İbadət və hüquqi hökmlər | 124–242 | Namaz, oruc, zəkat, Həcc, ailə hüququ, borc |
| Sosial, iqtisadi və əxlaqi qaydalar | 243–281 | Sələm qadağası, ticarət, sosial ədalət |
| Dualar və imanla bağlı ayələr | 282–286 | Borc ayəsi, Amənə rəsulü, bağışlanma |
Bəqərə surəsi islamın ən geniş və əhatəli surələrindən biri olaraq, müsəlman həyatının bütün sahələrini əhatə edən prinsip və hökmlərlə zəngindir. Surədə iman, ibadət, hüquq, əxlaq, sosial münasibətlər və iqtisadi prinsiplər vəhdət təşkil edir. Bəqərə surəsi yalnız dini yox, eyni zamanda sosial, hüquqi və mənəvi cəmiyyət quruculuğu üçün bir məktəb rolunu oynayır. Müsəlmanların gündəlik həyatında yol göstərici olan bu surə, insanı Allah qarşısında məsuliyyətli, ailəsinə, cəmiyyətə və özü-özünə qarşı dürüst və mərhəmətli olmağa çağırır.
Surənin hər bir ayəsi öz dərin mənası və hikməti ilə fərqlənir. Burada bəşəriyyətin ən əsas suallarına cavab, həyatın bütün aspektlərinə dair universal həqiqətlər var. Bəqərə surəsi günümüzdə də milyonlarla insan üçün həyat bələdçisi olmaqda davam edir və müsəlman düşüncəsinin formalaşmasında aparıcı rol oynayır. İnsanın dünyadakı və axirətdəki xoşbəxtliyi üçün bu surədə olan tövsiyələrə əməl etmək, hər bir müsəlmanın borcudur.
Ən Çox Verilən Suallar
Bəqərə surəsi Qurani-Kərimin ikinci və ən uzun surəsidir, Mədinədə nazil olmuşdur və 286 ayədən ibarətdir. Surə adını ‘inək’ (bəqərə) hadisəsindən alır və islam hüququ, iman, ibadət, sosial və iqtisadi qaydaları əhatə edir. Bəqərə surəsi Quranın əsas məna və hüquqi qaynaqlarından biridir.
Surənin adı onun 67–73-cü ayələrində Bəni İsrail qəbiləsi ilə bağlı bir inək hadisəsinə görə qoyulub. Bu hadisədə Allah, Musa peyğəmbərə bir inək kəsməyi əmr edir və bununla qətl hadisəsinin üstü açılır. Bu hekayə Allaha itaət və ixlas dərsi verir.
Surədə iman və küfr, ibadət, hüquqi və sosial qaydalar, səmavi kitablar, peyğəmbərlər, oruc, namaz, zəkat, ailə və miras hüququ, iqtisadi münasibətlər və faiz (sələm) qadağası kimi mövzular əhatə olunub. Həmçinin, duaların və təqvanın əhəmiyyəti vurğulanır.
Bəqərə surəsi müsəlmanların Mədinədə cəmiyyət qurduğu, müxtəlif ictimai və dini çağırışlarla qarşılaşdığı bir dövrdə nazil olub. Surənin ayələri müsəlmanların gündəlik və ictimai həyatında üzləşdikləri problemlərin həlli üçün göndərilib.
Bəqərə surəsində sələm (faiz) sərt şəkildə qadağan edilir və insanları ticarət və qarşılıqlı razılaşma yolu ilə qazanc əldə etməyə çağırır. Ayələrdə bildirilir ki, sələm cəmiyyətdə ədalətsizliyə və sosial bərabərsizliyə səbəb olur, Allah isə sələm yeyənləri sevmir.
Surənin son ayələri (Amənə rəsulü) iman, bağışlanma, duanın qəbul olunması və Allahın mərhəməti mövzusuna həsr olunub. Bu ayələr müsəlmanlar tərəfindən tez-tez oxunur və onların mənəvi həyatında xüsusi yer tutur.
Surədə bildirilir ki, Allah bəndələrinin dualarını eşidir və onlara cavab verir. Dualar insanın Allah ilə əlaqəsini gücləndirir, çətinliklərdə ümid və ruhi dayaq olur. Surənin bir çox ayəsində dua və bağışlanmanın insan üçün əhəmiyyəti vurğulanır.
Bəqərə surəsində ailə hüququ, nikah, talaq, miras bölgüsü, yetimlərin hüquqları, sosial ədalət və yardımlaşma barədə ətraflı hökmlər yer alır. Bu qaydalar ailənin və cəmiyyətin rifahı üçün zəruridir və hüquqi sistemin əsasını təşkil edir.
Bəqərə surəsi müsəlmanların gündəlik həyatı üçün hüquqi, əxlaqi və ibadət qaydaları verir. Hər bir müsəlmanın dini və ictimai həyatda qarşılaşdığı suallara cavab verir və onların doğru yolda qalmasına kömək edir. Ayələr aktual problemlərin həllində yol göstərir.
Bəqərə surəsinin oxunması müsəlmanlar üçün böyük savab sayılır. Hədislərdə qeyd edilir ki, bu surəni oxuyan evdə bərəkət və ruhi hüzur olar, insan Allahın xüsusi qorumasına nail olar. Surənin duaları və son ayələri xüsusilə qorunma və bağışlanma üçün tövsiyə edilir.
