Bərdə rayonu 1930-cu ildə inzibati ərazi statusu alıb. 1 şəhər və 110 kəndi var.
Rayonda 73 müəssisə, 32 məktəbəqədər uşaq müəssisəsi, 76 məktəb, 16 tibb müəssisəsi, 205 mədəniyyət ocağı yerləşir.
Bərdə Azərbaycanın tarixi və strateji əhəmiyyətə malik rayonlarından biridir. Qarabağın düzənlik hissəsində, Kür çayının sahilində yerləşir. Əhalisinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı, ticarət və sənayedir.
📍 Yerləşdiyi bölgə: Qarabağ iqtisadi rayonu
👥 Əhali: Təxminən 150,000 nəfər
🌱 Əsas sahələr: Kənd təsərrüfatı (pambıqçılıq, taxılçılıq, heyvandarlıq)
📜 Status: Şəhər
Şəhərin tarixi
Bərdə Azərbaycanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Şəhərin tarixi eramızdan əvvəl III minilliyə qədər uzanır. Orta əsrlərdə Bərdə Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olmuş və mühüm ticarət mərkəzi hesab edilmişdir.
XIX-XX əsrlər: Rusiya İmperiyası və SSRİ dövründə Bərdə inkişaf edən kənd təsərrüfatı bölgəsi olub.
Erkən dövrlər: Bərdə eramızdan əvvəl yaşayış məskəni kimi formalaşıb.
Orta əsrlər: Ərəb işğalları zamanı Bərdə mühüm ticarət və sənətkarlıq şəhəri idi.
Bərdə şəhərinin görməli yerləri
🏛 Bərdə türbəsi – XIV əsrə aid memarlıq abidəsi.
🕌 İmamzadə kompleksi – Dini və tarixi əhəmiyyətə malik məkan.
🌉 Körpülər və qədim yollar – Bərdə qədim ipək yolu üzərində yerləşdiyindən burada bir çox tarixi körpülər var.
Bərdənin folkloru və məsəlləri
Bərdə ilə bağlı xalq arasında çoxlu məsəllər və deyimlər var. Onlardan bəziləri:
✅ “Bərdə bazarında yağış yağsa, Gəncədə palçıq olar.”
(Bu məsəldə Bərdənin bölgədəki təsir gücü və iqtisadi mərkəz kimi rolu vurğulanır.)
✅ “Bərdəlidən yol soruş, amma getmə.”
(Şəhərin yollarının dolaşıq olmasına və ya istiqamət tapmağın çətinliyinə işarə edir.)
✅ “Bərdə atına minən Gəncədə düşər.”
(Sürətli və planlı hərəkət etməyin nəticələri ilə bağlı deyimdir.)
Bərdə haqqında maraqlı faktlar
- Orta əsrlərdə Bərdə “Kiçik Bağdad” adlandırılırdı.
- Şəhərdən tapılmış qədim sikkələr sübut edir ki, Bərdə mühüm ticarət yollarının üzərində yerləşib.
- SSRİ dövründə Bərdə pambıqçılıq üzrə əsas rayonlardan biri idi.
Bərdə Azərbaycanın ən qədim və maraqlı şəhərlərindən biridir. Şəhər həm tarixi, həm də iqtisadi baxımdan ölkənin mühüm mərkəzlərindən biri hesab olunur.
Rayonun mərkəzi olan Bərdə şəhəri təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə Yaxın Şərqin ən qədim yaşayış mərkəzlərindəndir. Bunu arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış materiallar, o cümlədən Makedoniyalı İsgəndər, Arakilər və Roma imperatoru Avqust dövrünə aid pullar sübut edir. Əldə edilmiş mənbələr Bərdənin hələ e.ə. mövcud olan ölkələrlə əlaqəsi olduğunu göstərir.
Ərəb tarixçisi Belazüri (IX əsr) Bərdənin Sasani hökmdarı I Qubadın (483-531), İran tarixçisi Həmdullah Qəzvini (XIV əsr) Makedoniyalı İsgəndərin (e.ə. 336-323) dövründə salındığını bildirmişdir. Movses Kalankatlının məlumatına görə, Bərdə Alban hökmdarı II Vaçe dövründə Firuzin (459-484) göstərişi ilə salınmışdır. Bu dövrdə Bərdənin adı “Firuzabad” olmuşdur. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında Bərdədən bəhs olunur.
Sasanilər dövründə Bərdə canişinliyinin mərkəzi olmuşdur. I Qubadın dövründə Bərdənin ətrafına divar çəkilmişdir. X əsrdə Albaniyanın paytaxtı olmuş, 552-ci ildə Alban kilsəsinin də mərkəzi Bərdəyə köçürülmüşdür. Bərdə 628-ci ildə Xəzərlər, 639-cu ildə İran feodalları tərəfindən işğal olunmuşdur. Alban hökmdarı Cavanşir işğalçıları Bərdədən qova bilmişdir. Xəlifə Osmanın dövründə (644-656) ərəb qoşunları Bərdəni tutmuşdur. VI-VII əsrlərdə Bərdədə 100 min nəfər əhali yaşamışdır. XIII əsrdə Bərdədə pul kəsilmişdir. Bərdə 752-ci ildə Arran vilayətinin mərkəzi olmuşdur. VIII-IX əsrlərdə Bərdə mühüm ticarət, mədəniyyət mərkəzinə çevrilmişdir. Məşhur “Əl-Kürkiy” bazarı Bərdə darvazasının yaxınlığında yerləşirdi. IX əsrin 90-cı illərinə qədər Bərdə Sasanilər dövlətinin tərkibində olmuşdur. Bərdə həm də Xürrəmilər hərəkatının əsas güc mənbələrindən biri idi.
Bərdə şəhəri ölkənin mərkəzi hissəsindədir: 400 25ı şimal enliyində və 470 05ı şərq uzunluğunda, Kür-Araz ovalığında, dəniz səviyyəsindən 87 metr yüksəklikdə, Qarabağ düzünün mərkəzində yerləşir.
