Boğaz qıcıqlanması bir çox insan üçün narahatedici və gündəlik həyatı məhdudlaşdıran simptomlardan biridir. Qıcıqlanma hissi adətən udqunarkən ağrı, qaşınma, quru və ya yanma kimi özünü göstərir. Bu narahatlıq həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə geniş yayılıb və ən çox soyuqdəymə, allergiya, infeksiyalar və ya ətraf mühitin təsiri nəticəsində yaranır. İqlim dəyişkənliyi, tozlu və quru hava, kondisioner, səsin həddindən artıq istifadəsi kimi amillər boğaz selikli qişasının qurumasına, həssaslaşmasına və qıcıqlanmasına səbəb olur.
Boğaz qıcıqlanması təkcə sadə narahatlıq kimi deyil, bəzən ciddi xəstəliklərin ilk əlaməti də ola bilər. Ona görə də qıcıqlanmanın səbəbi və növü düzgün müəyyən edilməlidir. Bu simptomla mübarizədə həm dərman preparatları, həm də təbii vasitələr geniş istifadə olunur. Müasir dərman bazarında boğazı yumşaldan, qıcıqlanmanı azaldan, ağrını və şişi yüngülləşdirən çoxsaylı preparatlar var. Həkim məsləhəti olmadan dərman istifadəsi isə bəzən əlavə fəsadlar yarada bilər. Profilaktik tədbirlər, düzgün qidalanma, gigiyena qaydalarına əməl etmək də boğaz sağlamlığı üçün əsas şərtlər sırasındadır.
Boğaz Qıcıqlanmasının Əsas Səbəbləri
Boğaz qıcıqlanması ən çox viral infeksiyalar – soyuqdəymə, qrip, adenovirus, rinovirus və paraqrip kimi virusların təsiri ilə yaranır. Həmçinin bakterial infeksiyalar (streptokokk, stafilokokk), allergik reaksiyalar (toz, polen, heyvan tükü), quru və tozlu hava, tütün tüstüsü və səsin həddindən artıq istifadəsi də boğazda narahatlıq yaradır.
Bəzən reflü, yəni mədə turşusunun qida borusuna və boğaza qayıtması, bəzi dərmanlar, hormonal dəyişikliklər, habelə kimyəvi buxar və qıcıqlandırıcı qidalar da qıcıqlanmanın səbəbi ola bilər. Uşaqlarda boğaz qıcıqlanması daha tez-tez baş verir və immun sistemi zəif olan insanlarda daha ağır keçir.
Boğaz Qıcıqlanmasının Əlamətləri
Ən xarakterik əlamətlərə boğazda qaşınma, quru və yanma hissi, udqunarkən ağrı, yüngül öskürək, səsin tutulması və bəzən azacıq şişkinlik daxildir. Uşaqlarda əlavə olaraq halsızlıq, iştahsızlıq və temperaturun qalxması müşahidə oluna bilər.
Simptomlar adətən yüngül başlayır və əgər müalicə olunmazsa, daha ağır fəsadlara – faringit, tonzillit, larinqit və ya bronxit kimi xəstəliklərə çevrilə bilər. Xroniki qıcıqlanma isə davamlı narahatlıq, səs itməsi və hətta boğazda yaraların yaranması ilə nəticələnə bilər.
Aptekdə Satılan Dərman Vasitələri
Boğaz qıcıqlanmasına qarşı ən çox istifadə olunan aptek vasitələrinə antiseptik və yumşaldıcı spreylər, boğaz pastilləri, sorulabilən tabletlər, öskürək siropları və bəzən ağrıkəsicilər (parasetamol, ibuprofen) daxildir. Antibiotiklər isə yalnız bakterial infeksiya laborator şəkildə təsdiqləndikdə və həkim məsləhəti ilə təyin olunur.
Antihistamin preparatları allergik səbəbli qıcıqlanma zamanı effektli ola bilər. Sprey və pastillər həm mikrobları azaldır, həm də boğazı nəmləndirir, ağrını yüngülləşdirir. Dərman seçərkən tərkibi, əks-göstərişləri və istifadə qaydalarını diqqətlə oxumaq vacibdir.
Təbii Vasitələr Və Evdə Müalicə Yolları
Ev şəraitində boğaz qıcıqlanmasını aradan qaldırmaq üçün ən təsirli vasitələrdən biri ilıq duzlu su ilə qarqara etməkdir. Adaçayı, çobanyastığı dəmləmələri, bal-limon qarışığı, ilıq süd və ya bitki çayları boğazın selikli qişasını yumşaldır, qıcıqlanmanı azaldır və mikrobların çoxalmasının qarşısını alır.
Havanın rütubətli saxlanılması, yetərli maye qəbul etmək, qazlı və spirtli içkilərdən, çox isti və ya turş qidalardan uzaq durmaq da boğaz qıcıqlanmasının qarşısını almağa kömək edir. Evdə özbaşına antibiotik və ya güclü dərman istifadəsindən qaçmaq lazımdır.
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Zəruridir
Boğaz qıcıqlanması bir neçə gündən artıq davam edirsə, udqunarkən güclü ağrı, nəfəs almaqda çətinlik, səsin tam itməsi, yüksək hərarət və irinli səpgilər müşahidə olunursa, mütləq həkimə müraciət edilməlidir. Xüsusilə uşaqlarda və yaşlılarda ağırlaşmalar daha sürətli inkişaf edə bilər.
Hər hansı dərmana qarşı allergik reaksiya, dəri səpkiləri, öskürək tutmaları və ya tez-tez təkrarlanan boğaz qıcıqlanması ciddi xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Bu hallarda vaxtında tibbi yardım həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Profilaktik Tədbirlər Və Qorunma Yolları
Boğaz qıcıqlanmasının qarşısını almaq üçün ilk növbədə gigiyena qaydalarına riayət etmək lazımdır. Əlləri tez-tez yumaq, xəstə insanlardan uzaq durmaq, immuniteti gücləndirmək, otaq havasını rütubətli saxlamaq və düzgün qidalanmaq önəmlidir.
Səsə və boğaza yük düşən vəziyyətlərdən qaçmaq, tozlu, tüstülü və quru mühitdə uzun müddət qalmaqdan çəkinmək, soyuq havada isti geyinmək də effektiv qoruyucu tədbirlərdəndir.
Uşaqlarda Boğaz Qıcıqlanması Və Qulluq
Uşaqlarda boğaz qıcıqlanması böyüklərə nisbətən daha tez-tez baş verir. Bunun səbəbi onların immunitetinin zəifliyi, uşaq bağçalarında və məktəblərdə yoluxma hallarının çox olmasıdır. Valideynlər uşağın maye qəbulunu artırmalı, isti və yumşaq qidalar verməli, gigiyenaya xüsusi diqqət yetirməlidir.
Uşaqlara yalnız həkim təyinatı ilə dərman vermək, istilik və nəm balansını qorumaq, ağır hallarda mütləq pediatra müraciət etmək vacibdir. Əks halda, sadə qıcıqlanma ağır infeksiyalara səbəb ola bilər.
Boğaz Qıcıqlanmasının Müalicəsində Yanlış Yanaşmalar
Cəmiyyətdə tez-tez rast gəlinən yanlış yanaşmalardan biri özbaşına antibiotik və ya güclü dərman qəbul etməkdir. Bu həm fəsadlara, həm də dərman müqavimətinin yaranmasına səbəb ola bilər. Həmçinin, həddindən artıq isti qarqaralar və spirtli qarışıqlar boğaz selikli qişasını yandıra bilər.
Doğru müalicə yolu hər zaman həkim məsləhətinə əsaslanmalı, dərman və təbii vasitələr düzgün və ölçülü şəkildə istifadə olunmalıdır. Sağlamlıq vərdişləri və profilaktika boğaz qıcıqlanmasının qarşısını almaqda əsas rol oynayır.
Cədvəl: Boğaz Qıcıqlanmasına Qarşı Effektiv Dərman Vasitələri
| Vasitə / Dərman | İstifadə Forması | Əsas Təsiri | Qeyd |
|---|---|---|---|
| Antiseptik spreylər | Sprey, aerosol | Mikrob öldürücü, ağrıkəsici | Uşaqlarda yaş məhdudiyyəti var |
| Boğaz pastilləri/tabletləri | Sorulabilən tablet | Yumşaldıcı, qıcıqlanmanı azaldıcı | Şəkərli və şəkərsiz növləri var |
| Ağrıkəsicilər (parasetamol, ibuprofen) | Daxilə | Temperatur və ağrını azaldır | Həkim təyinatı ilə |
| Antihistaminlər | Həb, sirop | Allergik qıcıqlanmanı azaldır | Yuxu verə bilər |
| Öskürək siropları | Sirop | Quru öskürək və qıcıqlanmanı aradan qaldırır | Müxtəlif tərkiblidir |
| Bitki əsaslı vasitələr | Çay, sirop, ekstrakt | Selikli qişanı yumşaldır | Ənənəvi və təbii tərkibli |
Boğaz qıcıqlanması gündəlik həyat keyfiyyətinə ciddi təsir etsə də, vaxtında və düzgün yanaşma ilə asanlıqla aradan qaldırıla bilər. Ən önəmlisi, özbaşına dərman qəbulundan çəkinmək, düzgün qidalanma, gigiyenaya əməl etmək və ehtiyac olduqda mütləq həkimə müraciət etməkdir. Müasir tibbi və təbii vasitələrin birgə tətbiqi, profilaktik tədbirlərlə yanaşı, sağlam həyat tərzi boğaz sağlamlığının qorunmasının əsas sirridir. Hər bir insanın boğazı öz sağlamlığının aynasıdır və ona məsuliyyətlə yanaşmaq lazımdır.
Ən Çox Verilən Suallar
Ən çox rast gəlinən səbəblər soyuqdəymə və viral infeksiyalar, toz, allergiya, quru hava, səsin həddindən artıq istifadəsi və ya mədə turşusunun qayıtmasıdır. Bəzi dərmanlar və kimyəvi buxarlar da boğaz selikli qişasını qıcıqlandıra bilər. Səbəbin dəqiq müəyyən edilməsi vacibdir. Müalicə məhz bu səbəbdən asılıdır.
Antiseptik spreylər, boğaz pastilləri, sorulabilən tabletlər və bəzi öskürək siropları ən çox istifadə edilən dərmanlardandır. Ağrıkəsicilər və antihistaminlər də simptomları yüngülləşdirir. Seçim hər xəstənin vəziyyətinə görə fərqli ola bilər. Həkim təyinatı olmadan antibiotik istifadə edilməməlidir.
Ilıq duzlu su ilə qarqara etmək, bitki çayları və bal-limon qarışığı qəbul etmək, otağın havasını nəmləndirmək və bol maye içmək effektiv üsullardır. Qıcıqlandırıcı qidalardan və içkilərdən uzaq durmaq, istirahət etmək də tövsiyə olunur. Ev üsulları yüngül hallarda kömək edə bilər. Ağır hallarda həkimə müraciət vacibdir.
Boğaz qıcıqlanması bir neçə gündən çox davam edirsə, yüksək hərarət, udqunarkən güclü ağrı, nəfəs çətinliyi və ya irinli səpgilər varsa, dərhal həkimə getmək lazımdır. Uşaqlarda və yaşlılarda ağırlaşma riski daha yüksəkdir. Allergik reaksiyalar və dərmanlara qarşı yan təsirlər də təcili tibbi yardıma səbəb ola bilər.
Uşaqlarda əsasən təbii tərkibli pastillər, yumşaldıcı spreylər və uşaqlar üçün uyğun öskürək siropları istifadə olunur. Ağır hallarda yalnız pediatrın təyini ilə dərman verilməlidir. Allergiya və ya digər xəstəliklər varsa, əlavə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Özbaşına antibiotik qətiyyən olmaz.
Gigiyenaya riayət, əl yuma, immuniteti gücləndirmək, otağı nəmləndirmək, səsə və boğaza yük düşməmək, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq əsas profilaktik tədbirlərdir. Soyuq havada isti geyinmək və düzgün qidalanma da kömək edir. Xəstə insanlardan uzaq olmaq vacibdir.
Boğaz pastilləri boğazı yumşaldır, selikli qişanı nəmləndirir və qıcıqlanmanı azaldır. Antiseptik və ya təbii tərkibli pastillər yüngül hallarda çox effektlidir. Ancaq ağır infeksiya və ya allergik hallarda tək başına kifayət deyil. Hər bir vasitə vəziyyətdən asılı olaraq seçilməlidir.
Antibiotik yalnız bakterial infeksiya təsdiqləndikdə və həkim tərəfindən təyin olunduqda lazımdır. Viral və allergik hallarda antibiotik heç bir təsir göstərmir, əksinə, orqanizmə zərər verə bilər. Səbəbin dəqiq müəyyənləşdirilməsi üçün həkim məsləhəti önəmlidir. Antibiotik istifadə qaydalarına əməl olunmalıdır.
Müalicə edilməyən və ya düzgün yanaşılmayan boğaz qıcıqlanması xroniki faringit, tonzillit, larinqit, səs itməsi və hətta ciddi infeksiyalara səbəb ola bilər. Uşaqlarda və yaşlılarda ağırlaşmalar daha sürətlə inkişaf edir. Profilaktika və vaxtında müalicə ən yaxşı qorunmadır. Hər hansı qeyri-adi simptomda həkimə müraciət etmək lazımdır.
Adaçayı, çobanyastığı, bal-limon, ilıq süd və bitki çayları boğazı yumşaldır və qıcıqlanmanı azaldır. İlıq duzlu su ilə qarqara və havanın nəmləndirilməsi də faydalıdır. Təbii vasitələr yüngül hallarda və əlavə dəstək kimi istifadə oluna bilər. Hər zaman tibbi məsləhət üstün tutulmalıdır.
