Ailə münasibətlərinin hüquqi tənzimlənməsi müasir cəmiyyətin ən vacib məsələlərindən biridir. Bəzən həyat yoldaşları arasında yaranan anlaşılmazlıqlar, qarşılıqlı hörmətin və inamın azalması ailənin davamını mümkünsüz edir. Belə hallarda boşanma prosesi qanuni müstəvidə həllini tapır və tərəflərin hüquq və maraqlarının qorunması əsas prinsipə çevrilir. Azərbaycanda boşanma mürəkkəb və çoxmərhələli prosedur olsa da, müvafiq ərizə ilə prosesə başlamaq mümkündür. Qanunvericiliyə görə, nikahın pozulması həm məhkəmə, həm də bəzən VVAQ orqanlarında həyata keçirilə bilər. Hər iki halda ilkin mərhələ boşanma ərizəsinin düzgün tərtibindən keçir.
Boşanma ərizəsi həyat yoldaşlarının hər ikisinin və ya birinin təşəbbüsü ilə verilə bilər. Ərizənin düzgün forması, hüquqi əsasların göstərilməsi və zəruri sənədlərin əlavə olunması prosesi sürətləndirir. Əsas məqsəd tərəflərin gələcəkdə hüquqi və maliyyə problemləri yaşamadan ayrılmasıdır. Azərbaycanda boşanma halları son illərdə artmaqdadır və bu, cəmiyyətdə ailə institutunun müasir çağırışlara verdiyi reaksiyalardan biridir. Hər bir şəxs üçün bu prosesin hüquqi tərəflərini və ərizə yazılma qaydalarını bilmək vacibdir.
Boşanma Ərizəsinin Hüquqi Əsasları
Boşanma ərizəsi Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinə uyğun olaraq tərtib edilir. Əsas hüquqi əsaslar nikahın saxlanmasının mümkün olmaması, birgə yaşayışın qeyri-mümkünlüyü, qarşılıqlı razılaşmanın olmaması və s. kimi hallar ola bilər. Əgər tərəflərin ortaq uşaqları yoxdursa və heç bir maliyyə iddiası yoxdursa, boşanma proseduru sadələşdirilmiş qaydada aparılır.
Uşaqların olması və ya əmlak bölüşdürülməsi məsələsi olduqda, boşanma yalnız məhkəmə qaydasında həyata keçirilir. Hər iki halda ərizədə səbəblər, uşaqlar, əmlak və digər mühüm detallar dəqiq göstərilməlidir. Düzgün ərizə forması prosesi həm hüquqi, həm də emosional baxımdan asanlaşdırır.
Boşanma Ərizəsinin Forması Və Məzmunu
Boşanma ərizəsi Azərbaycan dilində, aydın və rəsmi üslubda yazılır. Ərizədə ər və arvadın tam adı, ünvanı, nikahın bağlandığı tarix və yeri, birgə uşaqların olub-olmaması, qarşılıqlı razılıq, əmlak və aliment tələbləri dəqiqliklə göstərilməlidir. Əgər ərizəyə məhkəmə təqdim olunursa, tərəflərin iddiaları və səbəblər əsaslandırılmalıdır.
Ərizənin sonunda tərəfin imzası və yazılma tarixi qeyd olunur. Qanuni tələb kimi, ərizəyə nikah şəhadətnaməsi, uşaqların doğum haqqında şəhadətnaməsi və zəruri hallarda əlavə sübutlar əlavə edilməlidir.
Məhkəmə Vasitəsilə Boşanma Prosesi
Azərbaycanda əksər hallarda boşanma məhkəmə vasitəsilə həyata keçirilir. Ərizə rayon (şəhər) məhkəməsinə təqdim olunur və işin mahiyyətinə uyğun olaraq tərəflər dinlənilir. Məhkəmə tərəflərin barışmasına çalışır, amma münasibətlər bərpa olunmursa, nikah pozulur.
Məhkəmə qərarı çıxarıldıqdan sonra tərəflər nikahın ləğv olunduğuna dair şəhadətnamə alır və hüquqi baxımdan yeni status əldə edir. Bu proses adətən 1-3 ay çəkə bilər, amma tərəflər arasında razılaşma yoxdursa və ya əlavə mübahisələr varsa, müddət uzana bilər.
VVAQ Orqanlarında Boşanma Prosesi
Əgər ailədə ortaq uşaqlar yoxdursa və tərəflər arasında razılaşma varsa, boşanma VVAQ orqanlarında da həyata keçirilə bilər. Bu halda ərizə birgə təqdim olunur və prosedur çox daha qısa müddətdə həllini tapır. VVAQ orqanı ərizəni qəbul etdikdən sonra 1 ay ərzində nikahın ləğvi qeyd olunur.
Bu yol daha asan və qısa olduğuna görə, tərəflər üçün həm vaxt, həm də emosional yük baxımından daha əlverişlidir. Ancaq birgə uşaqlar və ya əmlak mübahisəsi olduqda, yalnız məhkəmə vasitəsi ilə boşanma mümkündür.
Ərizəyə Əlavə Olunan Sənədlər
Boşanma ərizəsinə mütləq nikah şəhadətnaməsi, şəxsiyyət vəsiqələrinin surəti, varsa uşaqların doğum haqqında şəhadətnaməsi əlavə olunur. Əgər aliment və əmlak bölüşdürülməsi ilə bağlı iddialar varsa, müvafiq sənədlər və sübutlar da ərizəyə əlavə edilməlidir.
Məhkəmə tərəflərdən əlavə sənəd və izahatlar da tələb edə bilər. Ərizənin bütün hissələrinin düzgün doldurulması və əlavə sənədlərin tam təqdim olunması boşanma prosesinin sürətli və problemsiz keçməsinə şərait yaradır.
Aliment Və Əmlak Bölüşdürülməsi
Boşanma zamanı ən çox rast gəlinən məsələlərdən biri aliment və əmlakın bölüşdürülməsidir. Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, uşaqların saxlanması üçün bir valideyn digərindən aliment tələb edə bilər. Aliment məbləği və ödəniş forması məhkəmə tərəfindən müəyyənləşdirilir.
Əmlak bölüşdürülməsi də qarşılıqlı razılaşma və ya məhkəmə qərarı ilə həll olunur. Birgə əldə edilmiş əmlakın ədalətli şəkildə bölünməsi üçün bütün faktlar və sübutlar təqdim olunmalıdır.
Boşanma Ərizəsinin Yazılma Qaydası
Ərizə nümunəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və məhkəmə təcrübəsinə əsaslanaraq tərtib olunur. Ərizə yazılarkən səliqəli, aydın, rəsmi və hüquqi dildə ifadə edilməlidir. Ərizənin başlığında “Boşanma haqqında ərizə” qeyd olunur və müvafiq orqanın adı yazılır.
Ərizədə bütün vacib məqamlar qısa və konkret göstərilməli, tərəflərin şəxsi münasibətlərinə dair emosional və ya təhqiredici ifadələrdən qaçılmalıdır. Ərizənin hazırlanmasında lazım gəldikdə hüquqşünas dəstəyi almaq məqsədəuyğundur.
Boşanma Ərizəsinin Nümunəsi (Qısa Forma)
Ərizə yazarkən aşağıdakı nümunədən istifadə oluna bilər:
“Rayon (şəhər) məhkəməsinə
(Ər/arvadın adı, soyadı, ünvanı)
Boşanma haqqında ərizə
Nikahımız (tarix) tarixində (VVAQ orqanı) tərəfindən qeydiyyata alınıb. Son zamanlar münasibətlərimiz pozulub və birgə yaşayış mümkün deyil. Uşaqlarımız (varsa qeyd edilir). Nikahın pozulmasını xahiş edirəm.”
Əlavə sənədlər də bu ərizəyə əlavə edilir və imza qoyulur.
Cədvəl: Boşanma Prosesi Üzrə Əsas Sənədlər
| Sənəd Adı | Tələb Olunan Yerlər | Qeyd |
|---|---|---|
| Boşanma ərizəsi | Məhkəmə/VVAQ | Əsas müraciət forması |
| Nikah şəhadətnaməsi | Məhkəmə/VVAQ | Orijinal və surəti |
| Şəxsiyyət vəsiqələrinin surəti | Məhkəmə/VVAQ | Hər iki tərəf üçün |
| Uşaqların doğum şəhadətnaməsi | Məhkəmə | Əgər ortaq uşaqlar varsa |
| Aliment/əmlak sənədləri | Məhkəmə | Maliyyə və əmlak iddiaları üçün |
| Qəbz (dövlət rüsumu ödənişi) | Məhkəmə/VVAQ | Boşanma prosesinə görə ödənilən dövlət rüsumunun təsdiqi |
Ailənin qorunması, hüquqi təhlükəsizlik və hər iki tərəfin maraqlarının balanslı təmin olunması üçün boşanma ərizəsinin düzgün və qanuni tərtibi böyük əhəmiyyət daşıyır. Boşanma qərarı heç vaxt asan olmur, lakin prosedur qanuna uyğun, şəffaf və insan ləyaqətinə hörmətlə aparılarsa, tərəflərin gələcək həyatında yeni səhifənin açılmasına kömək edə bilər. Azərbaycanda bu prosesin hüquqi çərçivəsi müasir cəmiyyətin ailə dəyərləri və fərdi azadlıqları ilə uyğunlaşdırılıb. Ərizənin hazırlanmasında diqqətli olmaq, bütün sənədləri vaxtında təqdim etmək və peşəkar məsləhət almaq hüquqi problemlərdən və əlavə stresdən qoruyur. Hər kəs üçün ən vacibi, yeni mərhələyə sağlam, aydın və sivil qaydada başlamaqdır.
Ən Çox Verilən Suallar
Ərizə tərəflərin yaşadığı rayon (şəhər) məhkəməsinə və ya müəyyən hallarda VVAQ orqanına təqdim olunur. Birgə uşaqlar və ya əmlak mübahisəsi olduqda yalnız məhkəmə vasitəsilə boşanmaq mümkündür. Əgər razılıq varsa və uşaqlar yoxdursa, VVAQ orqanı da proseduru həyata keçirə bilər. Hər halda, hüquqi tələblərə əməl edilməlidir.
Ərizədə ər və arvadın adı, soyadı, ünvanı, nikah tarixi və yeri, birgə uşaqlar barədə məlumat, əmlak və aliment tələbləri varsa göstərilməlidir. Ərizənin əsaslandırılması, səbəblər və əlavə sənədlər də qeyd olunmalıdır. Ərizənin sonunda imza və tarix olmalıdır. Sənədlərin tamlığı prosesin sürətinə təsir edir.
Aliment uşaqların saxlanması üçün bir valideyn tərəfindən digərinə ödənilir. Məhkəmə uşağın yaşına, valideynlərin maddi vəziyyətinə və digər faktorlara əsaslanaraq aliment məbləğini təyin edir. Tərəflər arasında razılıq olarsa, məbləğ birgə razılaşdırıla bilər. Əks halda, məhkəmə qərarı əsas olur.
Əmlak bölüşdürülməsi nikah dövründə əldə edilmiş əmlaka aiddir və tərəflər arasında qarşılıqlı razılaşma və ya məhkəmə qərarı ilə həll olunur. Ədalətli bölüşdürmə üçün əmlakın dəyəri və hər iki tərəfin payı nəzərə alınır. Əgər razılıq yoxdursa, məhkəmə bütün sübutları araşdırır və qərar çıxarır. Proses şəffaf və hüquqi qaydalara əsaslanır.
Boşanma ərizəsinə əsasən nikah şəhadətnaməsi, şəxsiyyət vəsiqələrinin surəti, varsa uşaqların doğum şəhadətnaməsi əlavə olunur. Əgər aliment və əmlak bölüşdürülməsi ilə bağlı iddialar varsa, müvafiq sənədlər də əlavə edilməlidir. Dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz də tələb oluna bilər. Sənədlərin düzgünlüyü vacibdir.
Əgər nikahdan ortaq uşaqlar doğulmayıbsa və tərəflər arasında heç bir maliyyə və əmlak mübahisəsi yoxdursa, boşanma VVAQ orqanında aparıla bilər. Tərəflər birgə ərizə verir və 1 ay sonra nikah pozulur. Əlavə şərt və tələblər qanunvericiliklə tənzimlənir. Bu proses məhkəməyə nisbətən asandır.
Məhkəmə vasitəsilə boşanma adətən 1-3 ay davam edir. Əgər əlavə mübahisələr və ya iddialar varsa, proses daha uzun çəkə bilər. VVAQ orqanında isə boşanma bir ay ərzində başa çatır. Qanuni sənədlərin tamlığı və razılıq müddətə təsir göstərir.
Ərizə aydın, rəsmi və hüquqi dildə tərtib edilməlidir. Emosional ifadələrdən, təhqir və ya subyektiv yanaşmadan qaçmaq lazımdır. Əsas faktlar, səbəblər və iddialar konkret göstərilməlidir. Zərurət olarsa, hüquqşünas dəstəyindən istifadə etmək tövsiyə edilir.
Dövlət rüsumu bank və ya onlayn ödəniş vasitəsilə ödənilir və qəbzi ərizəyə əlavə edilir. Rüsumun məbləği qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir və hər il dəyişə bilər. Qəbz olmadan ərizə qəbul edilməyə bilər. Ödəniş zamanı rəsmi qaydalara riayət olunmalıdır.
Bəli, boşanma ərizəsi məhkəmədə qərar çıxarılanadək geri götürülə bilər. Tərəflər razılığa gəldikdə və barışdıqda ərizənin geri çağırılması mümkündür. Məhkəmə prosesində bu barədə ayrıca ərizə yazılır. Qanuni baxımdan bu tamamilə mümkündür.
