Buraxılış Vərəqi :

Təhsil, səhiyyə, hüquq-mühafizə, hərbi xidmət və bir çox digər sahələrdə müxtəlif sənədlər gündəlik iş axınının əsasını təşkil edir. Bu sənədlər arasında “buraxılış vərəqəsi” özəl bir yer tutur. Hərçənd ki, bu termin sadə görünə bilər, amma onun hüquqi və inzibati baxımdan əhəmiyyəti çox böyükdür. Buraxılış vərəqəsi, konkret bir fərdin müəyyən bir mühitdən və ya qurumdan rəsmi şəkildə çıxmasına icazə verən sənəddir. Bu sənəd bir çox müxtəlif məqsədlərlə və fərqli hallarda tətbiq oluna bilər. Hər bir halda buraxılış vərəqəsinin tərtibatı, hüquqi qüvvəsi və tətbiq dairəsi normativ sənədlərlə müəyyən olunur.

Əhalinin əksəriyyəti üçün buraxılış vərəqəsi əsasən imtahanlarda və ya təhsil müəssisələrində tətbiq olunan bir sənəd kimi tanınsa da, əslində onun tətbiq sahələri çox genişdir. Məsələn, buraxılış vərəqəsi cəzaçəkmə müəssisələrində, xəstəxanalarda, hərbi hissələrdə və hüquq-mühafizə orqanlarında da mövcuddur. Bəzən isə bu sənəd olmadan şəxsin sərbəst hərəkət etməsi və ya başqa bir məkana keçməsi mümkün olmur. Bu məqalədə buraxılış vərəqəsinin mahiyyəti, tətbiq sahələri, hüquqi əsasları, sənədin tərtibat forması və onunla bağlı mövcud praktika detallı şəkildə təqdim olunur.

Buraxılış vərəqəsinin hüquqi mahiyyəti

Buraxılış vərəqəsi hüquqi baxımdan rəsmi icazə sənədidir. Bu sənəd vasitəsilə müəyyən bir qurum, təşkilat və ya müəssisə həmin şəxsin konkret bir zaman aralığında və ya daimi olaraq həmin qurumu tərk etməsinə icazə verdiyini rəsmiləşdirir. Buraxılış vərəqəsi eyni zamanda həmin qurumun məsuliyyətini də müəyyən dərəcədə ötürür və hüquqi nəticələr doğura bilər.

Əgər şəxs buraxılış vərəqəsi olmadan müvafiq qurumu tərk edərsə, bu, inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə səbəb ola bilər. Bu baxımdan, sənədin hüquqi qüvvəsi olduqca əhəmiyyətlidir. Təşkilat rəhbərləri və ya məsul şəxslər tərəfindən imzalanmalı, bəzən möhürlənməli və qeydiyyat sistemi ilə sənədləşdirilməlidir. Xüsusilə dövlət müəssisələrində bu sənədin düzgünlüyü və saxlanma qaydaları xüsusi nəzarət altındadır.

Təhsil sistemində buraxılış vərəqəsi

Təhsil müəssisələrində buraxılış vərəqəsi daha çox buraxılış imtahanlarında iştirak üçün tələb olunur. Orta ümumtəhsil məktəblərində və kolleclərdə şagirdin imtahanlara buraxılması üçün bu sənəd zəruridir. Vərəqə şagirdin müvafiq tədris proqramını bitirdiyini, qiymətlərinin tamamlandığını və dərs intizamına əməl etdiyini göstərir.

Buraxılış vərəqəsi olmadan şagird imtahanlara buraxılmır və bu da onun attestat və ya diplom almasına mane olur. Sənəd məktəb rəhbərliyi tərəfindən tərtib olunur və imzalanır. Eyni zamanda şagirdin şəxsi işində saxlanılır və zəruri hallarda təhsil nazirliyi və ya yerli təhsil idarələrinə təqdim edilə bilər.

Hərbi xidmət və hüquq-mühafizə orqanlarında buraxılış vərəqəsi

Hərbi hissələrdə buraxılış vərəqəsi əsgərin istirahətə, məzuniyyətə və ya tibbi müayinə üçün xidməti hissəni tərk etməsinə icazə verən əsas sənəddir. Bu sənəd olmadan əsgərin hərbi hissəni tərk etməsi qanun pozuntusu sayılır və ciddi cəzalarla nəticələnə bilər.

Buraxılış vərəqəsi burada təkcə icazə funksiyasını yerinə yetirmir, həm də hərbi nizam-intizamın təminatçısıdır. Hərbi idarəçilikdə hər bir sənədin hüquqi qüvvəsi olduğu üçün buraxılış vərəqəsinin forması, kim tərəfindən imzalanacağı və neçə nüsxədə tərtib olunacağı qanunla müəyyənləşdirilib. Bu sənədin surəti əsgərin şəxsi işində saxlanılır, biri isə onun üzərində olur.

Səhiyyə sistemində buraxılış vərəqəsinin rolu

Səhiyyə müəssisələrində buraxılış vərəqəsi daha çox xəstələrin xəstəxanadan evə buraxılması zamanı tərtib olunur. Bu sənəddə xəstənin adı, diaqnozu, müalicə müddəti, istifadə olunan dərmanlar, gələcək müalicə planı və tövsiyələr qeyd olunur. Bu həm xəstə, həm də onu müşayiət edən həkim və ya tibb bacısı üçün rəsmi sənəd funksiyası daşıyır.

Səhiyyə müəssisəsində buraxılış vərəqəsinin düzgün tərtib olunmaması gələcəkdə hüquqi problemlərə səbəb ola bilər. Məsələn, əgər pasiyent vaxtından əvvəl və ya müalicəsi tamamlanmadan xəstəxananı tərk edərsə, bunun məsuliyyəti bəzən həkimin və ya idarəçinin üzərinə düşə bilər. Ona görə də vərəqənin hüquqi və tibbi baxımdan tam şəkildə tərtib olunması vacibdir.

İslah müəssisələrində buraxılış vərəqəsi

Cəzaçəkmə müəssisələrində buraxılış vərəqəsi ən çox istifadə olunan sənədlərdəndir. Bu sənəd məhkumun azadlığa buraxıldığını, şərti azadlıq və ya tam əfv əsasında cəzaçəkmə müəssisəsini tərk etməsinə icazə verildiyini rəsmiləşdirir. Buraxılış vərəqəsi burada hüquqi azadlığın rəsmi sübutudur.

Sənəd olmadan məhkumun müəssisəni tərk etməsi mümkün deyil. Həmçinin, bu sənəd prokurorluq və məhkəmə orqanlarına da təqdim oluna bilər. Bəzi hallarda buraxılış vərəqəsi ilə birlikdə şəxsə sosial adaptasiya və nəzarət üçün əlavə sənədlər də təqdim olunur.

Fövqəladə hallar və xüsusi rejimlər zamanı buraxılış vərəqəsi

Pandemiya, hərbi vəziyyət və ya fövqəladə hallar zamanı buraxılış vərəqəsinin əhəmiyyəti daha da artır. 2020-ci il COVID-19 pandemiyası zamanı Azərbaycanda da buraxılış vərəqəsi sistemi tətbiq olundu. Əmək fəaliyyəti üçün şəhərdən çıxmaq və ya müəyyən məkanlarda hərəkət etmək üçün müvafiq qurum tərəfindən buraxılış vərəqəsi tələb olunurdu.

Bu hallar zamanı vərəqə hüquqi nəzarətin və ictimai təhlükəsizliyin əsas vasitəsinə çevrilir. Eyni zamanda sənədin saxtalaşdırılması, məqsədsiz istifadəsi və ya icazəsiz dövriyyəsi hüquqi məsuliyyət doğura bilər.

Buraxılış vərəqəsinin tərtibat və təsdiq forması

Buraxılış vərəqəsi adətən yazılı şəkildə tərtib olunur. Elektron variantları da getdikcə geniş yayılır. Sənəddə şəxsin adı, soyadı, şəxsiyyət vəsiqəsinin nömrəsi, buraxılış səbəbi, tarix, saat, tərk ediləcək yer, məsul şəxs və onun imzası qeyd olunur. Eyni zamanda bəzən bu sənəd möhürlə təsdiqlənir.

Elektron hökumət sisteminin inkişafı ilə birlikdə bir çox qurumda buraxılış vərəqələri artıq rəqəmsal formada hazırlanır. Bu, sənəd dövriyyəsinin sürətini və təhlükəsizliyini artırır. Amma hələ də bir çox dövlət və özəl qurumlarda kağız formatında tərtib olunması davam edir.

Buraxılış vərəqəsinin saxtalaşdırılması və məsuliyyət

Hüquqi baxımdan buraxılış vərəqəsinin saxtalaşdırılması cinayət məsuliyyəti doğurur. Məsul şəxslər – rəhbər şəxslər, katiblər, tibb və hərbi personal sənədi yalnız qanuni əsaslarla tərtib etməli, onun düzgünlüyünə nəzarət etməlidirlər. Əgər sənəd saxtalaşdırılıbsa və ya icazəsiz istifadə olunubsa, bu zaman Cinayət Məcəlləsinin 320-ci maddəsi (rəsmi sənədlərin saxtalaşdırılması) tətbiq olunur.

Eyni zamanda, saxta sənədlə ictimai nəqliyyatdan, hərbi ərazidən və ya təhsil müəssisəsindən istifadə edən şəxslər də məsuliyyətə cəlb oluna bilər. Həbs və ya cərimə ilə nəticələnə biləcək hallara yol verilməməsi üçün sənədin tərtibi və dövriyyəsi üzərində nəzarət mütləqdir.

Buraxılış vərəqəsi görünüşdə sadə bir sənəd kimi görünsə də, əslində onun hüquqi və inzibati əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Təhsil müəssisələrindən tutmuş hərbi hissələrə, xəstəxanalardan cəzaçəkmə müəssisələrinə qədər bu sənədin tətbiq sahələri genişdir. Hər bir sahədə vərəqənin forması, hüquqi statusu və dövriyyəsi müəyyən qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. Onun düzgün və məqsədli şəkildə tərtib olunması həm şəxsin hüquqlarını qoruyur, həm də məsuliyyət daşıyan qurumların fəaliyyətinin şəffaflığını təmin edir. Müasir dövrdə texnologiyanın inkişafı ilə buraxılış vərəqələri elektron formaya keçsə də, kağız variantları hələ də əhəmiyyətini qoruyur. Nəticə etibarilə buraxılış vərəqəsi hüquqi nizam-intizamın, şəffaf idarəetmənin və vətəndaş təhlükəsizliyinin vacib vasitələrindən biridir.

Ən Çox Verilən Suallar