Azərbaycan Respublikasında hərbi sahədə peşəkar kadr hazırlığının əsası olan Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Lisey uzun illərdir ki, minlərlə gəncin həyat yolunu dəyişən strateji əhəmiyyətli təhsil müəssisəsinə çevrilib. Bu lisey təkcə bir təhsil mərkəzi yox, eyni zamanda vətənpərvərlik, intizam, liderlik və fiziki hazırlıq məktəbidir. Liseyin yaranma tarixi və fəaliyyəti Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi və ordu quruculuğu sahəsində aparılan məqsədyönlü siyasətin mühüm nəticələrindəndir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin strukturuna daxil olan bu lisey Müdafiə Nazirliyinin bilavasitə nəzarəti altında fəaliyyət göstərir və hərbi xidmətə başlayan zabitlərin ilkin təlim bazası rolunu oynayır.
Təhsil müəssisəsi adını Azərbaycanın ilk peşəkar hərbi liderlərindən biri olan general-mayor Cəmşid Cəfərqulu oğlu Naxçıvanskidən alıb. Onun həyat yolu, hərbi fəaliyyəti və dövlətə sədaqəti liseyin formalaşmasında əsas ideoloji xətt kimi qəbul edilib. Naxçıvanskinin irsi bu təhsil ocağının ruhunda, metodikasında və məzmununda dərin iz buraxıb. Liseyə daxil olan hər bir gənc bu adın daşıdığı məsuliyyəti və şərəfi anlayaraq, ona uyğun olaraq təlim görür.
Liseyin yaradılma tarixi və inkişafı
Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Lisey 1971-ci ildə Azərbaycanın paytaxtı Bakıda yaradılıb. İlk dövrlərdə bu lisey keçmiş SSRİ-nin hərbi təhsil modelinə uyğun fəaliyyət göstərirdi və əsas məqsədi Azərbaycanlı gəncləri Sovet ordusunun ali hərbi məktəblərinə hazırlamaq idi. Həmin dövrdə liseydə təhsil rus dilində aparılırdı və təlimlər Moskva və Sankt-Peterburqdakı Suvorov liseylərinin proqramlarına uyğunlaşdırılmışdı.
1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra lisey tamamilə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin tabeliyinə keçdi. Bu mərhələdə təhsil sistemi milli modelə uyğunlaşdırıldı və Azərbaycan dilində tədrisə başlanıldı. Liseyin strukturunda və tədris proqramında ciddi islahatlar aparıldı. Artıq lisey özünü Azərbaycan ordusu üçün peşəkar kadrların ilkin hazırlanma mərhələsi kimi təsdiqlədi. Son illərdə liseyin binası əsaslı şəkildə təmir olunub, yeni tədris korpusları, yataqxanalar, idman kompleksi və hərbi poliqon istifadəyə verilib.
Cəmşid Naxçıvanskinin irsi və liseyə verdiyi məna
Cəmşid Cəfərqulu oğlu Naxçıvanski XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın ən tanınmış hərbi xadimlərindən biri olub. O, Rusiya imperiyası və daha sonra Sovet ordusunda yüksək rütbələrə qədər yüksəlmiş azərbaycanlı general idi. Onun milli hərbi düşüncəyə verdiyi töhfələr və peşəkar fəaliyyəti onu Azərbaycan hərb tarixi üçün əlamətdar şəxsiyyətə çevirib. 1930-cu illərdə Sovet repressiyası zamanı güllələnmiş və sonradan bəraət almışdır.
Liseyə bu şəxsiyyətin adının verilməsi gənclərdə vətənpərvərlik ruhunu və hərbi-milli kimliyi daha güclü formalaşdırmaq məqsədi daşıyır. Bu ad liseyin ideoloji əsasını təşkil edir. Şagirdlərə onun həyat yolu nümunə olaraq təqdim olunur və Cəmşid Naxçıvanskinin keçdiyi çətin, lakin şərəfli yol onların hərbi iradəsini formalaşdırmaqda əsas rol oynayır.
Tədris proqramı və hərbi hazırlıq sistemi
Liseydə təhsil müddəti 2 ildir və burada təhsil ümumtəhsil fənləri ilə yanaşı, hərbi hazırlıq yönümlü proqramla da aparılır. 2 tədris ili ərzində kursantlara Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin təsdiq etdiyi tədris planına əsasən, 13 fənn tədris edilir. Liseylərdə kursantlar ümumtəhsil fənlərini öyrənməklə yanaşı, hərbi hazırlıq və idman dərslərində qabiliyyətlərini inkişaf etdirirlər.
Liseydə həm nəzəri, həm də praktiki hazırlığa böyük əhəmiyyət verilir. Kadetlər mütəmadi olaraq poliqonlarda məşqlərə cəlb olunurlar. Burada real döyüş vəziyyətinə yaxın şəraitdə taktiki təlimlər, atıcılıq məşğələləri və hərbi simulyasiya təcrübələri keçirilir. Bu da gənclərin hərbi xidmətə tam hazır formada yollanmasına zəmin yaradır.
Qəbul qaydaları və imtahan mərhələləri
C. Naxçıvanski və Heydər Əliyev adına Hərbi Lisey hərbiləşdirilmiş tam orta təhsil müəssisələridir. Hərbi liseyə qəbul 15 yaşı tamam olmuş və 17 yaşına çatmamış 9-cu sinfi bitirmiş şagirdlər riyaziyyat, fizika, Azərbaycan dili və kimya fənlərindən Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən təşkil edilən test imtahanlarını verməklə qəbul olunurlar. Hərbi liseydə təhsil müddəti 2 ildir.
Liseydə gündəlik rejim və intizam qaydaları
Liseydə təhsil alan kadetlər gündəlik hərbi nizam-intizam rejimi ilə yaşayırlar. Səhər saat 6:30-da oyanış, daha sonra səhər fiziki hazırlıq, səhər yeməyi və dərslərlə gün başlayır. Gün ərzində ümumtəhsil və hərbi dərslər keçirilir. Günortadan sonra isə sıra hazırlığı, idman məşğələləri və şəxsi vaxt bölmələri yer alır. Axşam saatlarında isə dərsə hazırlıq və yoxlama saatı təşkil olunur.
Şəxsi nizam-intizam, kollektiv həyat, geyim forması və davranış qaydaları ciddi nəzarət altındadır. Hər bir kadet forma geyinməli, davranış normalarına riayət etməlidir. İntizam pozuntuları ciddi inzibati tədbirlərlə nəticələnir. Bu mühit gənclərdə məsuliyyət, liderlik və özünüidarə bacarıqlarını gücləndirir.
Liseyin məzunları və uğurlu karyeralar
Liseyin məzunları əsasən Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbinə qəbul olunurlar. Həmçinin, Rusiya, Türkiyə, Pakistan, Çin və digər ölkələrin hərbi akademiyalarına göndərilən məzunlar da var. Məzunların çoxu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin müxtəlif bölmələrində yüksək rütbəli vəzifələrdə xidmət edir. Onların arasında general rütbəsinə qədər yüksəlmiş şəxslər də mövcuddur.
Məzunların göstəriciləri liseyin tədris səviyyəsini əyani şəkildə sübut edir. Bu da hər il liseyə olan tələbatı artırır. Eyni zamanda, bəzi məzunlar beynəlxalq hərbi kontingentlərdə Azərbaycanı təmsil edərək yüksək nailiyyətlər qazanıblar. Onların əldə etdiyi mükafatlar, orden və medallar liseyin şərəf lövhəsində öz əksini tapır.
Maddi-texniki baza və infrastruktur imkanları
Liseyin maddi-texniki bazası müasir standartlara cavab verir. Tədris korpusları texniki avadanlıqlarla təchiz olunub, hərbi simulyatorlar, elektron lövhələr və komputer sinifləri şagirdlərin istifadəsindədir. Hərbi laboratoriyalar real texnika ilə təchiz olunub və burada praktiki məşğələlər keçirilir. Yataqxanalar, yeməkxana, kitabxana və istirahət zonaları yüksək səviyyədə təmin olunub.
Eyni zamanda, açıq hava təlim sahələri, idman meydançaları, atıcılıq poliqonu və sıra meydanı liseyin mühüm hissələridir. Burada şagirdlər həm fərdi, həm də qrup şəklində taktiki və fiziki hazırlıq keçirlər. İnfrastrukturun müasirliyi təlimin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, gənclərin motivasiyasına da müsbət təsir edir.
Liseyə qəbulun mərhələli strukturu
| Qəbul mərhələsi | Təsvir |
|---|---|
| Sənəd qəbulu | 8-ci sinfi bitirmiş vətəndaşlardan qəbul sənədləri toplanır |
| Tibbi müayinə | Hərbi həkim komissiyası tərəfindən sağlamlıq yoxlanışı |
| Fiziki testlər | Qaçış, turnik, press və digər normativlər üzrə fiziki sınaqlar |
| Yazılı imtahan | Riyaziyyat və Azərbaycan dili fənləri üzrə bilik yoxlaması |
| Psixoloji müsahibə | Fərdi psixoloji testlər və komissiya ilə söhbət |
| Müsabiqə nəticələri | Yekun ballara əsasən qəbul olunanların siyahısı tərtib olunur |
Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Lisey bu gün Azərbaycan Respublikasında hərbi təhsilin və vətənpərvərliyin simvoluna çevrilmişdir. Liseyin fəaliyyət prinsipi yalnız akademik bilik verməklə məhdudlaşmır, həm də gəncləri fiziki, psixoloji və ideoloji cəhətdən hərbi xidmətə hazırlayır. Burada təhsil alan hər bir gənc gələcəkdə zabit olmaqla yanaşı, ölkəsinin müdafiəsində ön sıralarda dayanacaq bir əsgər kimi yetişdirilir.
Azərbaycanın təhlükəsizliyi və ordu quruculuğu sahəsində strateji əhəmiyyətə malik olan bu təhsil müəssisəsi minlərlə ailənin övladını hərbi yolda istiqamətləndirir. Burada qazanılan biliklər, bacarıqlar və dəyərlər ömür boyu unudulmur. Liseyə qəbul olmaqla gənclər yalnız təhsil almır, həm də şərəfli və məsuliyyətli bir missiyanın daşıyıcısı olurlar. Bu lisey milli ruhun, peşəkarlığın və vətənə sədaqətin rəmzi kimi fəaliyyət göstərməyə davam edir.
Ən Çox Verilən Suallar
Lisey 1971-ci ildə yaradılıb. İlk mərhələdə Sovet İttifaqının tərkibində fəaliyyət göstərib və milli kadr hazırlığı məqsədi güdüb.
Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Liseyə qəbul 9-ci sinfi bitirmiş oğlan şagirdlər arasında aparılır.
Tibbi müayinə, fiziki testlər, yazılı imtahan (Azərbaycan dili və riyaziyyat) və psixoloji müsahibə mərhələlərindən keçmək tələb olunur.
Tədris Azərbaycan dilində həyata keçirilir. Bütün fənlər və hərbi dərslər Azərbaycan dilində izah olunur.
Təhsil müddəti 2 ildir. Bu müddət ərzində kadetlər həm akademik, həm də hərbi hazırlıq keçirlər.
Məzunlar əsasən Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbinə və digər xarici hərbi akademiyalara qəbul olunurlar.
Sıra hazırlığı, taktika, topoqrafiya, hərbi texnika, silahşünaslıq və döyüş hazırlığı üzrə praktiki və nəzəri dərslər keçirilir.
Bəli, lisey internat sistemində fəaliyyət göstərir. Kadetlər tədris müddətində liseydə yaşayırlar və tam təminat alırlar.
Bəli, liseydə təhsil və yaşayış tamamilə dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir. Qida, geyim, dərslik və digər təminatlar pulsuzdur.
Əsas məqsəd Azərbaycan Silahlı Qüvvələri üçün vətənpərvər, hazırlıqlı və lider keyfiyyətlərinə malik gənc zabitlər yetişdirməkdir.
