“Cənabət” Qüsulu: Dini Əsasları, Quran-Sünnədə Yeri

İslam dinində təmizlik yalnız zahiri gigiyena deyil, həm də mənəvi paklıq vasitəsi sayılır. Bu anlayışa görə insan yalnız bədəni ilə deyil, ruhu ilə də təmiz olmalıdır. Cənabət qüsulu da bu baxımdan olduqca mühüm dini əməl hesab olunur. Müsəlman şəxs müəyyən hallarda ibadət etməzdən əvvəl qüsul almalı, yəni tam yuyunaraq ibadətə fiziki və mənəvi baxımdan hazır vəziyyətə gəlməlidir. Cənabət qüsulu həm fərdi ibadətin, həm də ictimai dini həyatın əsas şərtlərindən biridir.Cənabət halı adətən cinsi əlaqə, ihtilam (yuxuda boşalma), orqanizmdən maye ifrazı və ya qadınlarda hayız və nifas hallarından sonra meydana çıxır. Bu vəziyyət insanın ibadətləri yerinə yetirməsini müvəqqəti olaraq məhdudlaşdırır. Namaz, oruc, Quran oxumaq kimi ibadətlərə başlamazdan əvvəl cənabət halından çıxmaq zəruridir. Bu səbəbdən də qüsulun düzgün və şəriətə uyğun formada yerinə yetirilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır.

Qüsul təkcə fiziki təmizlik vasitəsi deyil, həm də Allah qarşısında bəndənin ibadətə mənəvi hazırlığının göstəricisidir. Bu əməl vasitəsilə insan özünü Allaha daha yaxın hiss edir, həm də ibadətə layiq bir hal alır. İslamın təmizliklə bağlı verdiyi əhəmiyyət, onun sosial və ruhani həyatda necə dərin təsirə malik olduğunu göstərir. Cənabət qüsulu da bu anlayışın əsas sütunlarından biri kimi qəbul edilir.Qüsul yalnız fərdi bir əməl deyil, həm də ailə və cəmiyyət daxilində təmizlik mədəniyyətini formalaşdıran bir normadır. Onun doğru formada öyrədilməsi və icrası həm dini, həm də ictimai baxımdan müsbət təsirlər yaradır. Bu yazıda cənabət qüsulunun dini əsasları, praktiki mərhələləri, qadın və kişilər üçün fərqli hallar, səhvlər və ümumi suallara cavablar ətraflı izah ediləcək.

Cənabət qüsulu nədir və nə zaman vacib olur?

Cənabət qüsulu İslam dinində müəyyən hallardan sonra alınması vacib olan böyük təmizlik və yuyunma əməlidir. Bu əməl insanı cənabət halından çıxarır və ibadətlər üçün hazırlayır. Cinsi əlaqədən sonra, ehtilam halında və ya bədəndən sperm çıxması kimi hallarda cənabət qüsulu alınmalıdır. Bu hallar insanı “cünub” vəziyyətinə salır və həmin şəxs qüsul almadan ibadət edə bilməz.Qadınlarda isə hayız (menstruasiya) və nifas (doğuşdan sonrakı qanaxma) müddətləri bitdikdən sonra qüsul alınması vacib sayılır. Bu haldan sonra qadın namaz, oruc, Qurani-Kərim oxuma və digər ibadətləri yerinə yetirə bilər. Beləliklə, cənabət qüsulu həm kişi, həm də qadın üçün dini borc kimi qəbul olunur və müəyyən hallardan sonra gecikdirilmədən yerinə yetirilməlidir.

Qüsulun dini əsasları və Quran-Sünnədə yeri

Cənabət qüsulu ilə bağlı əmr birbaşa Qurani-Kərimdə yer alır. “Maidə” surəsinin 6-cı ayəsində Allah təala buyurur: “Əgər cünub olmusunuzsa, təmizlənin.” Bu ayə cənabət halında olan şəxsin ibadətə başlamazdan əvvəl tam yuyunmasının vacib olduğunu göstərir. Ayədəki “təharət” ifadəsi xüsusi olaraq qüsula işarə edir.Peyğəmbərimiz Məhəmməd (s.a.s) də öz həyatında qüsulun necə alınması barədə nümunələr göstərmiş və səhabələrə bu barədə təlimatlar vermişdir. Hədislərdə qeyd olunur ki, Peyğəmbərimiz qüsul alarkən əvvəlcə əllərini, sonra bədənini üç dəfə yuyardı və bədənində suyun dəymədiyi yer qalmazdı. Bu sünnəvi üsullar bu günə qədər müsəlmanlar arasında əsas qayda kimi davam edir.

Qüsulun düzgün yerinə yetirilmə mərhələləri

Cənabət qüsulu üç əsas mərhələdən ibarətdir: niyyət, bütün bədəni yumaq və ağız-burnu yumaq. Qüsula başlamazdan əvvəl insan qəlbən bu əməli Allah rizası üçün etdiyini niyyət etməlidir. Niyyət səssiz və daxili olaraq edilə bilər, yüksək səslə deyilməsi vacib deyil. Niyyətsiz qüsul şəriətə görə qəbul olunmur.Daha sonra ağız və burun üç dəfə yuyulur. Bu mərhələ həm gigiyenik, həm də dini baxımdan önəmlidir. Ardınca bütün bədən, saçın ucu və dərinin ən xırda hissəsi belə islanmalı və təmizlənməlidir. Bədən üzərində suyun dəymədiyi bir yer qalmamalıdır. Bu mərhələlərə tam riayət olunmadığı halda qüsul keçərli sayılmır.

Qüsul zamanı edilən yayılmış səhvlər

Bəzi insanlar qüsul alarkən sadəcə bədəni yumaqla kifayətlənirlər, lakin bu, kifayət deyil. Niyyət etmədən və ya ağız və burunu yuyub-yumadan alınan qüsul dini baxımdan natamam sayılır. Həmçinin bədənin bəzi hissələrinin suya tam toxunmaması, xüsusilə də saç diblərinin və barmaq aralarının islanmaması qüsulun pozulmasına səbəb olur.Digər bir səhv də qüsul alarkən tələskənliklə mərhələlərin unudulmasıdır. Niyyət edilmədən və ya yalnız duş qəbul etməklə qüsulun tamamlandığını düşünmək böyük xətadır. Su dəyməli olan yerlərin quruluğu və ya makiyaj və ya lak kimi suya mane olan örtüklər də düzgün təmizlik üçün problem yarada bilər. Bu hallara diqqət edilməlidir.

Qadınlar üçün qüsul qaydaları və xüsusi hallar

Qadınlar üçün qüsul yalnız cinsi yaxınlıqdan sonra deyil, hayız və nifas müddətlərindən sonra da vacib olur. Bu müddət başa çatdıqdan sonra qadın dərhal qüsul almalı və ibadətlərinə davam etməlidir. Aybaşı zamanı edilən ibadətlər haram sayıldığından, qüsul olmadan namaz və ya oruc tutmaq caiz deyil.

Qadınlar qüsul zamanı saçlarını açmaq və baş dərisinin tam islanmasına diqqət etmək məcburiyyətindədirlər. Qulaq arxası, boyun, barmaq araları və ayaq altı kimi hissələrə də suyun çatmasına əmin olunmalıdır. Əgər saç qalın hörük halındadırsa və su saç diblərinə çatmırsa, bu da qüsulun natamam qalmasına səbəb ola bilər.

Kişilər üçün cənabət qüsulunun xüsusiyyətləri

Kişilər cənabət qüsulunu adətən cinsi əlaqə və ehtilam hallarından sonra alırlar. Bu hallarda sperm xaric olmuşsa, qüsul vacib olur. Qüsul üçün əvvəlcə niyyət edilməli, sonra isə ağız və burun üç dəfə yuyulmalı, ardından bədənin hər yerinə su çatmalıdır. Saç, saqqal və bığların altı da daxil olmaqla dərinin hər nöqtəsi islanmalıdır.

Kişilərdə, xüsusilə saç və saqqal sıx olanlarda bəzən bu hissələr su ilə tam təmas etmədən yuyunma baş verir. Bu isə qüsulun pozulmasına gətirib çıxarır. Bəzi hallarda kişi fərdlər tələskənliklə niyyət etmədən və ya yuxuda baş verən ehtilamın nəticəsini nəzərə almadan günə başlayırlar. Bu isə ibadətlərin şəriətə uyğun olmayan şəkildə icrasına səbəb olur.

Cənabət qüsulunun mənəvi əhəmiyyəti

Qüsul yalnız fiziki təmizlik deyil, həm də ruhi bir yenilənmədir. İnsan qüsul vasitəsilə əvvəlki halını geridə qoyur və Allah qarşısında yenilənmiş şəkildə ibadətə başlayır. Bu, həm tövbə, həm də mənəvi arınma prosesi kimi dəyərləndirilə bilər. Qüsulun ardından namaz qılmaq, dua etmək və Quran oxumaq insanın mənəviyyatına müsbət təsir edir.

Ruhən təmizlənmək və Allahla yenidən təmas qurmaq üçün qüsul bir vasitədir. Bu əməl insanın şəriətə uyğun bir həyat tərzi yaşadığını və ibadətlərə ciddi yanaşdığını göstərir. Əgər insan hər cənabət halından sonra düzgün qüsul alarsa, həm cismi, həm də ruhu dinclik tapar. Bu isə dinin mahiyyətinə – təmizlik və nizam anlayışına tam uyğun gəlir.

Qüsulun uşaqlara və yeniyetmələrə öyrədilməsi

İslamda qüsul öyrədilməsi valideynin dini vəzifəsidir. Yeniyetməlik dövrünə çatan uşaqlara bu əməl həm praktik, həm də nəzəri olaraq düzgün şəkildə izah edilməlidir. Xüsusən oğlan və qız uşaqlarına cinsi yetkinlik və qüsul mövzuları utanmadan, lakin ədəb və məxfilik çərçivəsində aşılanmalıdır.Uşaqların özlərini günahkar və ya utanacaq vəziyyətdə hiss etməmələri üçün bu məsələlər təmkin və anlayışla izah edilməlidir. Əks halda, yanlış məlumatlar və qeyri-dini davranışlar baş qaldıra bilər. Düzgün qüsul bilikləri uşağın həm dini tərbiyəsini, həm də şəxsi gigiyena mədəniyyətini formalaşdırır və gələcəkdə daha şüurlu müsəlman fərd yetişməsinə səbəb olur.Cənabət qüsulu İslamda fiziki və mənəvi təmizliyin əsas vasitələrindən biri kimi qəbul olunur. O, insanı ibadətlərə hazırlayan mühüm bir mərhələdir və şəriətə uyğun şəkildə yerinə yetirilməsi vacibdir. Qüsulun yalnız su ilə yuyunmaqdan ibarət olduğunu düşünmək yanlışdır. Bu əməl niyyət, mərhələlərə riayət və bədənin tam təmizlənməsi ilə tamamlanır.

Qüsulun düzgün alınması yalnız fərdi məsuliyyət deyil, həm də dini icmanın və ailənin üzərinə düşən bir vəzifədir. Xüsusilə valideynlər və dini müəllimlər bu barədə gənc nəslə aydın, anlaşıqlı və məxfi şəkildə bilgi verməlidir. Əgər bu məsələ vaxtında və düzgün öyrədilərsə, gənclər daha sağlam dini həyat yaşayarlar.Cənabət qüsulu həm şəxsi ibadətlərin qəbul olması üçün, həm də Allahla olan əlaqənin saf və səmimi şəkildə qurulması üçün vacibdir. İnsanın Allaha tərəf təmiz bir niyyətlə dönməsi qüsul vasitəsilə tamamlanır. Bu baxımdan, qüsul yalnız bir təmizlik deyil, həm də Allah qarşısında dürüst duruşun rəmzidir.Gündəlik həyatda tez-tez rast gəlinən bir hal olan cənabət vəziyyəti, şəriətə uyğun şəkildə başa çatdırılmadıqda ibadətlərin qəbul olmamasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən hər bir müsəlman qüsul qaydalarını yaxşı bilməli və bu əməli vacib bir dini borc kimi qəbul etməlidir.Təmizlik imanın yarısıdır deyən İslam, qüsul əməli ilə bu sözün əməldə necə gerçəkləşdiyini göstərir. Bu səbəbdən də cənabət qüsulu yalnız fiqhi məsələ deyil, həm də dərin mənəvi anlam daşıyan ibadətdir.

Ən Çox Verilən Suallar