Cənub.az: Regional Qəzet, Araşdırma Jurnalistikası

Azərbaycan mediasının region spektrində özünəməxsus yer tutan “CƏNUB.AZ” regional qəzeti cənub-şərq rayonlarının səsini mərkəzi informasiya axınına daşıyan körpü mövqeyi qazanıb. Lənkəran, Masallı, Astara, Lerik və Yardımlı kimi dənizlə dağ arasındakı şaxəli coğrafiyada yerli insan gündəmi çox vaxt paytaxt kanallarında qısa notlara çevrilir, lakin qəzet 2002-ci ildən bəri həmin notları geniş miqyaslı reportajlara, araşdırmalara, human-story portretlərinə çevirir. Təsisçi və baş redaktor Zahir Əmənovun rəhbərliyində kollektiv “oxucunu yaxından tanı” prinsipinə sadiq qalaraq kənd müxbir şəbəkəsini qurdu; çay plantasiyasının məhsuldarlığından Talış dağında məktəb yollarının bağlanmasına qədər minik yolsuz problemləri gündəmə gətirdi. Çap ruhundan doğulsa da, qəzet erkən dövrdə onlayn versiya açıb analoq auditoriyasını rəqəmsal oxucu ilə birləşdirdi; bu addım 2012-ci ildə “İlin regional qəzeti” titulunu qazandırdı. 2017-dən sonra kağız tirajı qənaət zərurəti ilə azalsa da, sayt reportaj ritmini saxlamaqla yanaşı, “Cənub Xəbər TV” adlı videoplatforma işə saldı. Yerli bazarın dar reklam resursu, regional İT infrastrukturun qeyri-bərabərliyi, eyni zamanda fakt-yoxlama üçün paytaxt arxivlərinə fiziki məsafə kimi çətinlikləri olsa da, redaksiya oxucu dəstəyi, kiçik biznes elanları və donor qrantları ilə müstəqil mövqeyini qorudu. 2022-ci ildə baş redaktorun saxlanılması media azadlığı mübahisələrini gündəmə gətirdi, lakin redaksiya cəmiyyət dəstəyiylə fəaliyyətini dayandırmadı. 2024-ün qışında maliyyə tənəzzülü səbəbilə sayt qısa fasilə versə də, yerli sahibkarlardan gələn dəstək sayəsində yenidən aktivləşdi və bu gün region jurnalistikasında adaptiv dayanıqlılığın canlı nümunəsinə çevrilib.

Yaranma tarixi və missiya

“Cənub xəbərləri” adı ilə 2002-ci ilin mayında çapdan çıxan ilk nömrə mətbəə çi­pasının ətri ilə kənd poçtaları vasitəsilə yayılırdı. Redaksiya manifestində “cənub insanının gündəlik sevincini və dərdini öz dilində danışmaq” məqsədi buyuruldu. İlk illərdə tiraj 4000 nüsxəni aşdı, müəllif heyətinə müəllimlər, həkimlər və həvəskar fotojurnalistlər qoşuldu.
2005-də onlayn portala keçid baş verdi və “CƏNUB.AZ” domeni götürüldü. Saytın açılması regionun diaspor gənclərini xəbərə bağladı, çünki kənd məktəbində oxuyub Bakıda çalışanlar doğma yurd barədə xəbərləri real vaxtda izləməyə başladılar. Missiya təkcə informasiyanı çatdırmaq yox, ictimai nəzarət platforması qurmaq oldu.

Redaksiya komandasının peşəkarlıq strategiyası

Qəzet formalaşarkən peşəkar jurnalist tapmaq çətin idi, buna görə də redaksiya “müxbir təlim klubu” yaratdı; müəllimlərə, kənd icra nümayəndələrinə intervyu, reportaj, fakt-yoxlama metodikası öyrədildi. Ayrı-ayrı rayonlarda yaşayan on iki bölgə müxbiri mövzu seçimi azadlığı qazandı, lakin redaktor fakt dəqiqliyinə dair sərt təlimat verdi.
Daxili redaksiya şəbəkəsi bulud anbarında işləyir: hər material ikiqat yoxlanır, foto sübutlar diqqətlə arxivləşdirilir. Peşəkar standart qismində “beş sual–beş təsdiq” qaydası tətbiq olunur; mənbə və rəqəmlər ən azı iki müstəqil mənbədən uyğunlaşdırılmayınca şərhə keçirilməz.

Regional xəbərlərin tematik spektri

Rubrikalar kənd təsərrüfatı, ekoloji vəziyyət, təhsil, səhiyyə, turizm potensialı, folklor və diaspora xronikasını əhatə edir. Məsələn, çay budama mövsümündə fermer problemləri, yay mövsümündə dəniz çimərliyi infrastrukturunu analiz edən yazılar eyni gündə baş səhifədə yayımlanır.
Multikultural mövzu ön plana çıxır: talış, tat, kürd və rus icmalarının bayram adətləri fotoreportaj silsiləsi şəklində təqdim olunur. Bu, regionun sosial harmoniyasını mediada görünən edir və oxucu həyəcanını doğurur.

İctimai nəzarət və araşdırma jurnalistikası

Qəzet Masallıda kanalizasiya layihəsi üçün ayrılan vəsaitin yarıdan çoxunun “kağızda qalması” haqda araşdırma yayımladı; məqalədən sonra rayon icra orqanı tender sənədlərini yenidən açıqladı. Bənzər şəkildə Lənkəranda məktəb istilik sistemi üçün ayrılmış büdcə xərclərini izləyən repor­taj SOS siqnalı rolunu oynadı.
Redaksiya “Oxucudan siqnal” düyməsi ilə anonim müraciətləri toplayır və hüquqşünas şərhindən sonra araşdırma qrupu bölgəyə ezam edilir. Bu model sayəsində 2023-də beş sosial problem işıqlandırılmış, ikisi rəsmi qərarla həll mərhələsinə keçmişdir.

Çapdan rəqəmsala keçid

2017-də kağız qiymətinin bahalaşması tirajı 1500 nüsxəyə saldı; eyni ildə tam responsive dizayna malik mobil sayt istifadəyə verildi. Mobil tətbiq push-bildirişlərlə oxucunu real vaxtda xəbərdar edir, video əlavələr isə “Cənub Xəbər TV” YouTube kanalında yerləşdirilir.
Rəqəmsallaşdırma interaktiv xəritə servisi də gətirdi: oxucu kliklə yerləşdiyi kəndin hava, yol vəziyyətini, bələdiyyə qərarlarını görür. Media menecerlər bu modulu reklam bannerləri ilə rentabelləşdirərək onlayn gəlir axını yaratmağa müvəffəq oldular.

Oxucu icması və sosial layihələr

Qəzet “Oxucu klubu” formatında aylıq müzakirə gecələri keçirir; müəlliflər məqalə arxasındakı araşdırma prosesi ilə bölüşür, sakinlər sual verir. 2021-də kluba 300 aktiv üzv qeydiyyatda idi, bunların yarısı kənd gəncləridir.
Sosial məsuliyyət xəttində “Bir kitab–bir kənd” kampaniyası ilə region məktəblərinə 5000-dən çox bədii ədəbiyyat hədiyyə edildi. “Yaşıl Cənub” layihəsi çay plantasiyalarında pestisid istifadəsini azaldan təlimlər təşkil etdi və yerli televiziya ilə əməkdaşlıqda yayımlandı.

Maliyyə modelləri və müstəqillik çağırışları

İrili-xırdalı sahibkar elanları, bələdiyyə tender bildirişləri və turizm bələdçiliyi xidmət elanları qəzetin əsas reklam mənbəyidir. Onlayn tərəfdə Google AdSense və lokal banner paketləri stabil gəlir formalaşdırır.
Hökumət maliyyəsinə bağlı olmamaq üçün redaksiya 2019-dan etibarən “Oxucu abunə fondu” açdı. 5 AZN-lik illik rəqəmsal abonent paketinə sürətli xəbər, arxivə tam giriş və offline PDF nömrə daxildir. Hazırda abunə fondu büdcənin 22 faizini qarşılayır.

Gələcək hədəflər və innovasiya planları

Redaksiya 2026-ya qədər süni intellekt dəstəkli mətn-səs sintezini tətbiq etməyi planlaşdırır; bu, görmə məhdudiyyətli oxucular üçün audio versiya yaradacaq. İkinci hədəf rayon məktəbləri ilə “Jurnalistika laboratoriyası” açıb gənc reportyorları yetişdirməkdir.
Üçüncü istiqamət region turizminə rəqəmsal xəritə inteqrasiyasıdır: QR kodlu məqalələr atraksion məlumatının yerində oxunmasına imkan verəcək. Beləcə, qəzet informasiya xidməti ilə turizm iqtisadiyyatını birləşdirən əlavə dəyər zənciri qurmağa çalışır.

“CƏNUB.AZ” regional qəzeti on illərdir ki, dəniz ləpələri ilə dağ küləklərinin kəsişdiyi coğrafiyanın söz aynası kimi çalışır. Kağız nömrələrinin qoxusunu hələ də sevən oxucu üçün qalereya dəyərində hesab edilən arxiv, rəqəmsal nəsil üçün isə push-bildirişlə gələn canlı xəbər dalğasıdır. Mətbəə çarxları bahalaşdıqda belə, müxbir dəftərinin kənarı ilə çəkilmiş faktlar ekranda, efirdə və sosial mediada yenidən canlanır; bu, redaksiyanın adaptiv intuisiyasını göstərir. Araşdırma yazılarının nəticəsi bəzən yol asfaltının yenilənməsi, bəzən məktəb damının təmiri, bəzən də sadəcə ictimai rəyin formalaşması olur. Oxucu klubu gecələrində yaşlı müəllimlə gənc İT mütəxəssisi eyni stolda çay içib sual verməyi, cavab tapmağı öyrənir; beləliklə, qəzet məlumat ötürmənin hüdudlarını aşaraq vətəndaş cəmiyyətinin dialoq meydanına çevrilir. Yerli reklam bazarındakı daralma, meymunvari kopiyapast məzmun təhlükəsi və hüquqi təzyiqlər kimi çətinliklər olsa da, mürəkkəb dövrün reallığı yenə də bu redaksiyaya “kağız azalsa da, söz tükənməz” prinsipini xatırladır. Növbəti mərhələdə süni intellekt, data-vizuallaşdırma və turizm inteqrasiyası kimi layihələr planlanır; məqsəd cənub regionunu tək xəbər obyektinə yox, bilik və innovasiya hub-ına çevirməkdir. Cəmiyyətdən qaynaqlanan enerji, prinsipial redaksiya etikasının qalxanı və çevik maliyyə modelləri sayəsində “CƏNUB.AZ” həm regionun, həm də ölkənin media ekosistemində canlı laboratoriya funksiyasını davam etdirir.

Ən Çox Verilən Suallar