Azərbaycanda daşınmaz əmlak, mənzil, torpaq və digər əmlak obyektləri ilə bağlı hüquqların rəsmiləşdirilməsi, idarə olunması və istifadəçi tərəfindən tam qanuni formada idarə olunması üçün çıxarış sənədi — yəni “Daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən çıxarış” əsas rol oynayır. Çıxarış, əmlak sahibinin həmin əmlak üzərində hüququnu rəsmən təsdiqləyən yeganə hüquqi sənəddir və bütün dövlət, bank, məhkəmə və digər rəsmi strukturlarda məcburi şəkildə tələb olunur. 2025-ci ildə çıxarış almaq üçün dövlət rüsumları, prosedurlar və elektron xidmət imkanları vətəndaşların gündəlik həyatında, biznes fəaliyyətində və daşınmaz əmlak bazarında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Rüsumun məbləği, ödənilmə qaydası, güzəştlər və istisnalar, çıxarışın alınması prosesi, sənədlərin siyahısı və hüquqi nəticələri hər bir vətəndaş üçün tam aydın olmalıdır. Çünki çıxarış yalnız mülkiyyət hüququnun deyil, həm də kredit, ipoteka, alqı-satqı, miras və digər əməliyyatların hüquqi əsasını təşkil edir. Hazırda çıxarışın alınması üçün tətbiq olunan dövlət rüsumu, 2025-ci ilin qanunvericiliyinə və Dövlət Reyestr Xidməti və Ədliyyə Nazirliyinin müəyyən etdiyi qaydalara əsaslanır. Azərbaycan ərazisində çıxarış üçün rüsumun formalaşması və prosedurları, vətəndaşların hüquq və vəzifələri, eləcə də rüsumun onlayn və ya nağd formada ödənilməsi kimi suallar ən aktual mövzulardandır.
Çıxarış nədir və hansı hallarda tələb olunur?
Çıxarış — daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinə daxil edilmiş, xüsusi dövlət orqanı tərəfindən verilən, mülkiyyətçinin həmin əmlak üzərində hüquqlarını rəsmiləşdirən rəsmi sənəddir. Ən çox mənzil, torpaq, qeyri-yaşayış sahəsi, bağ evi, kommersiya obyektləri üçün çıxarış alınır. Çıxarış aşağıdakı hallarda tələb olunur:
- Yeni əmlak aldıqda (alqı-satqı, ipoteka, mübadilə)
- İrs üzrə əmlak keçdikdə (miras)
- Əmlakda dəyişiklik (bölmə, birləşdirmə, artırma)
- İpoteka və kredit əməliyyatları zamanı
- Məhkəmə və icra proseslərində
- Əmlak üzərində başqa hüquqi əməliyyatlar
Çıxarış olmadan mülkiyyət hüququnun tam həyata keçirilməsi mümkün deyil. Bu sənəd olmadan əmlak alqı-satqısı, bağışlama, miras bölüşdürülməsi və digər əməliyyatlar hüquqi qüvvəyə malik olmur.
Dövlət rüsumunun mahiyyəti və tətbiq prinsipləri
Çıxarış almaq üçün dövlət rüsumu – əmlak hüquqlarının qeydiyyatı üçün dövlət tərəfindən tətbiq olunan məcburi ödənişdir. Bu rüsumlar dövlət büdcəsinə daxil olur və vətəndaşların daşınmaz əmlakla bağlı hüquqlarının qorunmasına, qeydiyyat sisteminin dəstəklənməsinə xidmət edir. Rüsumun məbləği əmlakın növü, yerləşdiyi yer, hüquqi və fiziki şəxs olması, istifadənin məqsədi və digər amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Hər il dövlət tərəfindən rüsum məbləğlərinə yenidən baxılır, normativ hüquqi aktlar təsdiqlənir və ictimaiyyətə açıqlanır. Rüsum ödənilmədən çıxarış sənədi təqdim olunmur və qeydiyyat prosesi başa çatmış sayılmır.
2025-ci il üçün çıxarışın dövlət rüsumu: aktual məbləğlər
2025-ci ildə Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən çıxarış almaq üçün tətbiq olunan dövlət rüsumları Nazirlər Kabinetinin qərarı və Ədliyyə Nazirliyinin rəsmi təlimatları ilə təsdiqlənir. Əsas məbləğlər aşağıdakı kimidir:
- Mənzil və fərdi yaşayış evləri üçün – Bakı şəhərində və Abşeron rayonunda adətən 30 manat, digər bölgələrdə 20 manat
- Torpaq sahələri üçün – torpağın təyinatı və yerləşməsinə görə 25–40 manat arası
- Qeyri-yaşayış sahələri üçün – adətən 40–50 manat arası
- Bağ evi və bağ sahələri üçün – əsasən 30–40 manat arası
- Kommersiya və istehsal obyektləri üçün – 50–100 manat
- Əlavə çıxarış və ya dublikat üçün – 10–20 manat arası
Uşaqlar, şəhid ailələri, əlillər və bəzi digər güzəştli qruplar üçün dövlət rüsumlarında endirim və ya tam azadolma tətbiq olunur. Müxtəlif hallarda rüsumun dəqiq məbləği üçün daşınmaz əmlakın kateqoriyası, yerləşdiyi yer və hüquqi status nəzərə alınır.
Dövlət rüsumunun ödənilmə qaydası və üsulları
Çıxarış üçün dövlət rüsumunu ödəmək üçün bir neçə yol mövcuddur:
- Dövlət rüsumunun ödənilməsi üçün banklar, poçt şöbələri və onlayn ödəniş portalları (E-gov, Asanpay və s.) istifadə olunur.
- Ödənişi təsdiqləyən qəbz və ya elektron təsdiq çıxarış üçün sənədlərə əlavə edilir.
- Ödəniş nağd, bank köçürməsi və ya plastik kart vasitəsilə aparıla bilər.
- Ödəniş zamanı əmlakın ünvanı, sahibin FİN kodu, şəxsiyyət vəsiqəsinin məlumatları və çıxarışın məqsədi düzgün qeyd olunmalıdır.
- Qəbz olmadan çıxarışın verilməsi mümkün deyil.
Müasir dövrdə elektron xidmətlərin tətbiqi prosesi asanlaşdırır və vaxt itkisini minimuma endirir.
Çıxarış almaq üçün lazım olan sənədlər
Çıxarış üçün müraciət edən şəxs aşağıdakı sənədləri toplamalıdır:
- Şəxsiyyət vəsiqəsi (və ya etibarnamə)
- Əmlakın texniki pasportu (plan-ölçü çıxarışı)
- Əmlakın əldə edilməsinə dair hüquq təsdiq edən sənəd (alqı-satqı, bağışlama, miras sənədi və s.)
- Dövlət rüsumunun ödənilməsini təsdiq edən qəbz
- Əgər varsa, əvvəlki çıxarışın surəti
- Lazım olduqda, əlavə arayış və ya şəhadətnamə (məsələn, ipoteka, məhkəmə qərarı və s.)
Hər bir əmlak növü və əməliyyata görə əlavə sənədlər tələb oluna bilər. Sənədlər tam və düzgün hazırlanmalıdır, əks halda çıxarış verilməsi gecikə və ya rədd edilə bilər.
Çıxarış alma proseduru və mərhələləri
Çıxarış almaq üçün proses bir neçə mərhələdən ibarətdir:
- Əmlakın ilkin texniki yoxlanışı və sənədlərin toplanması
- Dövlət rüsumunun ödənilməsi və qəbzin əlavə edilməsi
- Əmlakın yerləşdiyi rayon üzrə Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Xidmətinə və ya “ASAN xidmət” mərkəzinə müraciət
- Sənədlərin qəbulu və qeydiyyata alınması
- Əmlakın qeydiyyatının yoxlanılması, lazımi araşdırma və ekspertiza
- Çıxarışın hazırlanması və təqdim edilməsi
Ənənəvi qaydada bu proses 7-15 iş günü davam edir. Elektron xidmətlərdən istifadə edilərsə, bəzi hallarda müddət daha qısa olur.
Elektron çıxarış almaq: onlayn xidmətlərin üstünlükləri
2025-ci ildə əmlak çıxarışının alınması üçün onlayn platformalar daha əlçatan və sürətlidir. E-gov.az, asan.gov.az, daşınmaz əmlakın elektron qeydiyyatı portalları və bank tətbiqləri vasitəsilə müraciət, sənədlərin yüklənməsi və dövlət rüsumunun ödənilməsi mümkündür. Onlayn çıxarış almağın üstünlükləri:
- Vaxt və resurs itkisinin azalması
- Elektron ödənişin rahatlığı
- Məlumatların tez və şəffaf yoxlanılması
- Nəticənin onlayn izlənməsi və çıxarışın PDF formatında əldə olunması
- Qəbul otağında növbə gözləməyə ehtiyac qalmır
Eyni zamanda bəzi əməliyyatlar üçün fiziki sənədlərin təqdim olunması zəruri ola bilər.
Dövlət rüsumunda güzəştlər və istisnalar
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, bir sıra əhali qrupları üçün dövlət rüsumuna güzəştlər və ya azadolma tətbiq edilir. Bunlara aşağıdakılar aiddir:
- Şəhid ailələri və müharibə əlilləri
- Əlilliyi olan şəxslər
- Uşaq evləri, internat və xüsusi sosial müdafiə müəssisələri
- Təqaüdçülər və aztəminatlı ailələr (bəzi hallarda)
Hər bir halda güzəştin tətbiqi üçün lazımi təsdiqedici sənədlər və arayışlar təqdim edilməlidir. Həmçinin, dövlət rüsumundan azadolma halları və müvafiq hüquqi sənədlər ilbəil yenilənir.
Çıxarışın hüquqi və maliyyə əhəmiyyəti
Çıxarış yalnız hüquqi sənəd olmaqla qalmır, həm də əmlakın dəyərinin rəsmi təsdiqi, bank kreditləri və ipoteka üçün əsas təminat, alqı-satqı və miras məsələlərinin tənzimlənməsi, investisiya və biznes fəaliyyəti üçün mütləq tələb olunan sənəddir. Çıxarış olmadan heç bir əmlak əməliyyatı hüquqi qüvvəyə malik deyil və gələcəkdə mübahisələr və məhkəmə çəkişmələri qaçılmaz ola bilər. Dövlət rüsumunun ödənilməsi isə bu hüquqi münasibətlərin şəffaf və qanuni şəkildə tənzimlənməsini təmin edir.
2025-ci ildə çıxarış almaqda nəzərə alınmalı əsas məqamlar
- Dövlət rüsumlarının məbləği rəsmi qaynaqlardan yoxlanmalı və dəyişikliklər izlənməlidir
- Sənədlər tam və düzgün hazırlanmalıdır
- Elektron xidmətlərdən istifadə etmək prosesi asanlaşdırır
- Güzəştlər üçün lazımi sənədlər toplanmalıdır
- Ödənişlər yalnız rəsmi rekvizitlərə edilməlidir
- Çıxarışın rəsmi qüvvəyə minməsi üçün dövlət rüsumunun ödənilməsi vacibdir
Bu amillərə diqqət etmək və rəsmi mənbələrdən məlumat əldə etmək vətəndaşın hüquqlarının qorunması və vaxt itkisinə yol verilməməsi üçün əsasdır.
Çıxarış almaq Azərbaycanda daşınmaz əmlak sahəsində ən mühüm hüquqi prosedurlardan biridir. 2025-ci il üçün müəyyən olunmuş dövlət rüsumları, sənədləşmə qaydaları, elektron xidmət imkanları və güzəşt mexanizmləri hər bir vətəndaşa rahat, şəffaf və hüquqi baxımdan qorunan bir proses təqdim edir. Bu mövzu üzrə düzgün maariflənmək, qanuni qaydalara və sənəd tələblərinə ciddi əməl etmək əmlakın təhlükəsiz idarə olunmasına, hüquqların və maraqların qorunmasına xidmət edir.
Ən Çox Verilən Suallar
2025-ci ildə mənzillər üçün rüsum əsasən 30 manat, torpaq sahələri üçün 25–40 manat, qeyri-yaşayış sahələri üçün 40–50 manat, kommersiya obyektləri üçün isə 50–100 manat arasında dəyişir.
Rüsum banklar, poçt şöbələri və elektron portallar (E-gov, Asanpay və s.) vasitəsilə nağd, kart və bank köçürməsi ilə ödənilə bilər.
Şəxsiyyət vəsiqəsi, əmlakın texniki pasportu, hüquq təsdiq edən sənəd, dövlət rüsumunun qəbzi və lazım olduqda əlavə arayışlar tələb olunur.
E-gov.az, asan.gov.az və digər elektron xidmət portallarında müraciət edib, sənədləri yükləmək və ödənişi onlayn həyata keçirmək olar.
Şəhid ailələri, əlillər, uşaq evləri və bəzi digər sosial qruplar üçün güzəştlər və ya tam azadolma mümkündür.
Ənənəvi qaydada 7–15 iş günü, elektron müraciət zamanı isə bəzi hallarda daha az vaxt tələb olunur.
Ödənişi təsdiq edən bank qəbzi və ya elektron təsdiq sənədlərə əlavə edilməlidir.
Çıxarış olmadan əmlak alqı-satqısı, bağışlama və digər əməliyyatlar hüquqi qüvvəyə malik deyil.
Dublikat üçün müraciət edildikdə adətən 10–20 manat arası rüsum ödənilir və eyni sənədlər təqdim olunur.
Səhv ödəniş hallarında rəsmi dövlət orqanına müraciət edib, izahat vermək və ödənişin düzgün istiqamətə yönəldilməsini tələb etmək lazımdır.
