Çopur Əli (Məşədi Rza oğlu Əli): Ailəsi, Kənd İqtisadiyyatında Yeri

Azərbaycan xalq ədəbiyyatı və kənd mədəniyyətinin dərin qatlarında Çopur Əli adı xüsusi hörmət və rəğbətlə yad edilir. Çopur Əli – əsl adı Məşədi Rza oğlu Əli olan, XIX əsrin sonları – XX əsrin əvvəllərində yaşamış, ad-san qazanmış bir kənd ağsaqqalı, sosial ədalətin müdafiəçisi, xalq yumorunun və hazırcavablığının simvoludur. Onun həyat yolu, şəxsiyyəti və fəaliyyəti təkcə folklorda deyil, həqiqi kənd həyatında da öz izini buraxmış, insanlar üçün örnək olmuşdur.

Çopur Əlinin fəaliyyəti təkcə bir insanın fərdi həyatı yox, bütün bir dövrün kənd adamlarının düşüncəsində, yaşayışında, mübarizəsində əksini tapıb. Onun adı ilk növbədə ədalətli, zəhmətkeş, qorxmaz, hazırcavab və insanpərvər kəndli obrazı ilə assosiasiya olunur. O, əslində, kənd həyatının mərkəzində duran bir lider, sadə xalqın dilini bilən, onların qayğı və problemlərini ürəkdən dərk edən, məişət çətinliklərini zarafat və hazırcavablıqla yüngülləşdirən bir şəxsiyyət kimi səciyyələndirilir.

Çopur Əlinin adı ilə bağlı onlarla rəvayət, dastan, lətifə, mahnı və hətta atalar sözləri formalaşıb. Onun haqqında danışılan hər bir hekayədə Azərbaycan kənd insanının cəfakeşliyi, əzmkar ruhu, haqsızlıqla barışmamaq, məzlumun yanında olmaq kimi əsl insani keyfiyyətlər ön plana çıxır. Çopur Əli həm də kəndin ən çətin, ağır işlərinə sinə gərən, el arasında sözünü deyə bilən, məclislərdə nüfuz sahibi olan, sadə xalqın şənliyinə, yasına, dərdinə şərik olan bir insandır.

Onun dövründə kənd həyatı həm maddi, həm də mənəvi çətinliklərlə dolu idi. Torpaq islahatları, sosial dəyişikliklər, kəndlilərin haqsızlıqlara qarşı mübarizəsi, həyat şəraitinin ağırlığı, eyni zamanda xalq arasında mövcud olan bir-birinə dəstək, həmrəylik, kollektiv ruh – bütün bunlar Çopur Əlinin taleyində də, simasında da öz əksini tapır. O, həmişə ədalətsizliyə qarşı çıxış edib, kəndin varlı-bəylərinə, zalımlarına qarşı sözünü əsirgəməyib, kasıb-kusubun müdafiəçisi kimi ad çıxarıb.

Çopur Əlinin adı xalq arasında bəzən əfsanəvi çalarlara bürünür, onun hazırcavablığı, gülməli məqamları, sosial tənqid ruhunda söylədiyi zarafatlar dildən-dilə ötürülür. Onun şəxsiyyəti folklor qəhrəmanlarının həyati, real modeli, canlı obrazı kimi, kənd folklorunun baş simalarından birinə çevrilib. Çopur Əli obrazı həm bədii əsərlərdə, həm lətifələrdə, həm də kənd toylarında, məclislərində tez-tez yada salınır.

Çopur Əlinin Tarixi və Ailəsi

Çopur Əlinin həyat yolu XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. O, kəndli ailəsində doğulmuş, balaca yaşlarından çətin həyat şəraiti ilə tanış olmuş, kənd əmək həyatının bütün mərhələlərini keçmişdir. Onun əsl adı Məşədi Rza oğlu Əli olsa da, xalq arasında “çopur” ləqəbi ilə tanınıb. “Çopur” ləqəbi adətən üzdə olan yara və ya çapıq izinə görə verilsə də, xalq içində bu ad çox zaman cəsurluq, qorxmazlıq və məharət rəmzi kimi də başa düşülür.

Çopur Əli ailəsində böyüyən uşaq kimi, ağır əmək şəraitinə tez alışmış, valideynlərinə yardımçı olmuş, kənd təsərrüfatı işlərində – əkin, biçin, maldarlıq və bağçılıqda fəal iştirak etmişdir. Onun ailəsi də xalq arasında əsl zəhmətkeş ailə nümunəsi kimi tanınıb. Çopur Əlinin həyat yoldaşı, övladları və yaxınları kənddə hörmət və izzət sahibi olub, onun adını və nüfuzunu qoruyub saxlamışlar.

Kənd Həyatında Liderlik və Sosial Aktivlik

Çopur Əli öz dövründə kəndin aparıcı simalarından biri olub. Onun adı kəndin bütün mühüm işlərində – əmək bölgüsündə, suvarmada, əkin-biçin işlərinin təşkili və bölüşdürülməsində, torpaq islahatlarında və hətta kənd məhkəmələrində nüfuz sahibi kimi keçib. O, həm də kəndin mübahisələrində ədalətli qərarları və obyektivliyi ilə seçilirdi.

Kənd camaatı Çopur Əlini çətin məqamlarda məsləhət üçün ilk müraciət etdiyi adam kimi tanıyırdı. Onun məsləhəti, sözünün çəkisi, problemlərin həllinə yanaşma tərzi əsl xalq lideri xarakterinə uyğun idi. Çopur Əli öz nəsihətləri və sadə məntiqi ilə gənclərə örnək olurdu.

Hazırcavablıq və Yumor – Çopur Əli Folklorunda

Çopur Əli folklor nümunələrində, lətifə və rəvayətlərdə ən çox hazırcavablığı və xalq yumoru ilə seçilir. O, çətin və gərgin vəziyyətlərdə belə, zarafat və gülüş vasitəsilə gərginliyi aradan qaldırmağı, insanları barışdırmağı, kəndin əhval-ruhiyyəsini yüksəltməyi bacarıb.

Çopur Əli haqqında xalq arasında dolaşan yüzlərlə zarafat və lətifə var. Onun “sözlü zarafatları” və “acıqla hazırcavablığı” kəndin ən çətin məqamlarında belə insanlara təsəlli, güc və ümid verib. Hətta bir çox məsələlərdə onun verdiyi cavablar sonradan atalar sözü və məsəllərə çevrilib.

Çopur Əli – Zəhmətkeş Kəndli Simvolu

Çopur Əlinin əsas xüsusiyyətlərindən biri zəhmətə, halal ruzi qazanmağa və sadə həyata bağlılıqdır. O, kənd təsərrüfatı işlərində – əkin, biçin, bağçılıq və heyvandarlıqda nümunə göstərib, kəndin ən ağır işlərini belə, gileylənmədən, könüllü və sevə-sevə görüb. Onun zəhmətə münasibəti kənd gəncləri üçün əsl tərbiyə məktəbi olub.

Onun adının müxtəlif kənd təsərrüfatı alətləri, əmək ənənələri və kəndin maddi-mənəvi irsi ilə assosiasiya olunması təsadüfi deyil. Çopur Əli işgüzarlığı və əli qabarlı kəndli rəmzidir.

Kənd Məclislərində və Toylarda Çopur Əli

Çopur Əli kənd məclislərinin, toy və yasların bəzəyi olub. O, sözüylə, hazırcavablığı və yumoruyla, şən əhvalatları və nəsihətləri ilə məclislərə xüsusi rəng qatırdı. Toylarda onun zarafatları, mahnıları, hətta bəzən kiçik səhnəcikləri məclisin şənliyini artırırdı.

Ənənəvi kənd toylarında Çopur Əli aparıcı fiqur olurdu. Bəzən toyun ən qızğın yerində söylədiyi bir söz bütün məclisi gülüşə qərq edər, bəzən isə bir zərif nəsihəti gənclərin yaddaşında iz qoyardı. Yas mərasimlərində isə insanlara təskinlik verən, ruhlandıran, birlik çağırışları edən sözləri ilə seçilirdi.

Çopur Əli və Kəndin Sosial Problemləri

Çopur Əli real həyat hadisələrinin və sosial problemlərin əks-sədası olan obrazdır. Onun həyatı kənddə baş verən sosial-ictimai proseslər, torpaq bölgüsü, kəndlilərin haqsızlıqlara qarşı birliyi, mülkiyyət və əmək münasibətləri fonunda formalaşıb. O, daim ədalətsizliyə qarşı çıxıb, zalım bəylərin, kənddə söz sahibi olan varlıların təzyiqlərinə qarşı sadə xalqın tərəfində durub.

Çopur Əlinin adı sosial problemlərlə bağlı bir sıra kənd nağıllarında və dastanlarda simvolik mənada işlənib. O, kənddə cəmiyyəti birləşdirən, insanların haqlı mübarizəsinə ruh verən simadır.

Ədəbi Nümunələrdə və Mənbələrdə Çopur Əli

Çopur Əli xalq yaradıcılığı ilə yanaşı, bəzi yazılı mənbələrdə, publisistikada və bədii əsərlərdə də özünə yer alıb. Müxtəlif müəlliflər, tədqiqatçılar onun obrazını canlı, real insan kimi təsvir ediblər. O, bədii ədəbiyyatda kəndin “yumor ustası”, “hazırcavab ağsaqqalı”, “ədalət mücahidi” kimi təsvir olunub.

Ədəbiyyatda və publisistikada Çopur Əli obrazı tez-tez kənd həyatının ən aktual məsələləri, sosial ədalət, zəhmət və insan münasibətləri mövzusunda aparıcı fiqur olur. O, bu mənbələrdə həm də xalqın həyat fəlsəfəsinin, gülüş mədəniyyətinin və pozitiv psixologiyasının daşıyıcısı kimi təqdim edilir.

Çopur Əlinin İrsinin Müasir Dövrdə Qiymətləndirilməsi

Müasir Azərbaycan kəndində Çopur Əlinin irsi xalq arasında yaşamağa davam edir. Onun haqqında danışılan lətifələr, atalar sözləri, nəsihətlər, zarafatlar hələ də kənd məclislərinin, ailə şənliklərinin, toy və yasların bəzəyidir. Gənc nəslə örnək olan bu irs kəndin sosial-mənəvi birliyinin qorunmasında əvəzsiz rol oynayır.

Çopur Əli irsi həm də müasir dövrdə sosial ədalət, birgəyaşayış, bərabərlik və insanlıq ideyalarının qorunması üçün aktual nümunədir. O, sosial ədalətin, əməksevərliyin, hazırcavablığın və yumorun simvolu olaraq qalır.

Çopur Əli və Kollektiv Ruhun Təcəssümü

Çopur Əli obrazı kənddə kollektiv ruhun, həmrəyliyin, birgə iş və birgə məsuliyyət ənənələrinin simvoludur. O, kənd camaatının birlik və bərabərlik prinsiplərinə əsaslanan həyat fəlsəfəsinin daşıyıcısıdır. Onun fəaliyyəti, nəsihətləri və əməlləri kənd camaatını bir araya gətirir, sosial problemlərin həllinə təkan verir.

Çopur Əli bu baxımdan Azərbaycan kəndinin həm mənəvi, həm də sosial dayağı, ənənələrin qoruyucusu, xalqın kollektiv yaddaşının canlı təcəssümüdür.

Çopur Əlinin Şəxsiyyətinin Psixoloji Xüsusiyyətləri

Çopur Əlinin psixoloji portreti onun cəsarətli, hazırcavab, sakit, ancaq lazım gələndə cəsarətlə sözünü deyə bilən, humanist və xeyirxah insan kimi formalaşmasına səbəb olub. Onun yumor hissi və zarafatçılığı kənd həyatının bütün ağır çətinliklərinə rəğmən ruhunu itirməməsinə, insanlara ruh verməsinə imkan yaradıb.

Çopur Əli həm də başqalarının dərdinə şərik olmağı, empatiya göstərməyi bacaran, kənd camaatı üçün həm sirdaş, həm dost, həm də lider olan insan nümunəsidir.

Çopur Əlinin Kənd İqtisadiyyatında Yeri

Aşağıdakı cədvəldə Çopur Əlinin kənd həyatında və kənd iqtisadiyyatında başlıca rolları göstərilmişdir:

Çopur Əli obrazı bu gün də Azərbaycan kəndinin xalq yaddaşında yaşayır. Onun haqqında deyilənlər, yazılanlar, dildən-dilə ötürülən əhvalatlar milli-mənəvi irsimizin ayrılmaz hissəsidir. O, xalq üçün sadə kənd adamından daha artıq bir obrazdır – xalqın simasında təcəssüm edən insanlıq, cəsarət, ədalət və birlik rəmzidir.

Ən Çox Verilən Suallar