Çörək: Faydaları, Əsas Qida Məhsulu

Çörək min illərdir insanın əsas qida mənbələrindən biri olmuşdur. O, yalnız qida deyil, eyni zamanda bir mədəniyyət, tarix və inanc simvoludur. Ən sadə formada un və sudan ibarət olan bu məhsul, müxtəlif sivilizasiyaların inkişafı ilə paralel olaraq geniş çeşidlərdə formalaşmış, bişirilmə üsulları dəyişmiş və müxtəlif dad və forma almışdır.

Tarixə nəzər saldıqda görürük ki, çörək qədim Misir, Mezopotamiya, Roma, Osmanlı və bir çox digər mədəniyyətlərdə əsas qida məhsulu olmuşdur. Qədim insanlar daş üzərində xəmiri bişirərək çörək istehsal edirdilər. Sonralar isə soba texnologiyası, maya kəşfi və un emalı üsulları çörəyin keyfiyyət və dad baxımından inkişafına səbəb olmuşdur.

Bu gün çörək istehsalı sənaye səviyyəsində həyata keçirilir və yüzlərlə növ çörək bazarda mövcuddur. Amma çörəyin mənəvi, dini və mədəni dəyəri hələ də qorunub saxlanılır. Bu məqalədə çörəyin tarixi, növləri, hazırlanma üsulları, sağlamlığa təsiri, istehsal texnologiyaları, dini və mədəni əhəmiyyəti, sənaye və ev şəraitində bişirmə üsulları geniş və əhatəli şəkildə təqdim olunur.

Çörəyin Tarixi

Çörəyin tarixi eramızdan əvvəl 10 min ilə qədər gedib çıxır. İlk çörəklər daşlar üzərində bişirilən mayasız düz xəmirlərdən ibarət idi. Mezopotamiya və Misir sivilizasiyalarında çörək hazırlanması artıq ixtisaslaşmış bir fəaliyyət idi və çörək bişirənlər xüsusi təbəqəyə daxil idilər.

Qədim Misirdə çörəkdən vergi kimi istifadə olunurdu. Roma imperiyasında isə çörək ictimai həyatda o qədər əhəmiyyətli idi ki, “çörək və tamaşa” prinsipi ilə kütlənin dəstəyi alınırdı.

Çörək Növləri

Çörəyin bu qədər geniş yayılması onun çoxsaylı növlərinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Çörək növləri aşağıdakılardır:

• Ağ çörək
• Qara çörək
• Çovdar çörəyi
• Tam buğda çörəyi
• Lavaş
• Pide
• Baguette (Fransa)
• Focaccia (İtaliya)
• Tortilla (Meksika)
• Darnitsa (Rusiya) və s.

Bu çörəklər tərkibinə, bişirilmə üsuluna, bölgəsinə və istifadə olunan un növünə görə fərqlənir.

Hazırlanma Prosesi

Çörəyin hazırlanmasında əsas mərhələlər bunlardır:

• Un seçimi (buğda, çovdar, qarğıdalı və s.)
• Su ilə qarışdırma
• Maya və ya digər qıcqırdıcı maddələrin əlavə edilməsi
• Yoğurma
• Dincləndirmə (mayalanma)
• Formalaşdırma və sobaya yerləşdirmə
• Bişirmə
• Soyutma

Müasir texnologiyalar bu prosesi avtomatlaşdıraraq böyük miqyasda istehsala şərait yaradır.

Qida Dəyəri

Çörək əsasən karbohidrat mənbəyidir. Bundan əlavə:

• Tərkibində B qrupu vitaminləri
• Zülal
• Az miqdarda yağ və lif
• Minerallar (dəmir, sink, maqnezium)

Çovdar və tam buğda çörəkləri daha sağlam hesab olunur, çünki tərkibində daha çox lif və mikronutrient var.

Sağlamlıqla Əlaqəsi

Çörək, xüsusilə də ağ çörək, çox miqdarda istifadə edildikdə:

• Qan şəkərinin sürətlə yüksəlməsinə
• Piylənməyə
• Həzm pozuntularına səbəb ola bilər

Lakin liflə zəngin çörəklər (tam buğda, çovdar) bağırsaq fəaliyyəti üçün faydalıdır. Qlütensiz çörəklər isə qlütənə qarşı həssaslığı olan insanlar üçün hazırlanır.

Mədəni və Dini Əhəmiyyət

Çörək bir çox mədəniyyətdə müqəddəs sayılır. Azərbaycanda çörəyə ayaq basmaq günah sayılır. Qonağa çörək kəsmək hörmət əlaməti hesab olunur.

İslamda çörəyə qarşı hörmət vacibdir. Hətta çörək qırıntısının yerə düşməsi halında onu götürüb öpmək və təmiz yerə qoymaq adətə çevrilmişdir. Xristianlıqda isə çörək İsa peyğəmbərin bədəni ilə simvolizə olunur.

Sənaye Çörəkçiliyi

Sənaye üsulu ilə çörək istehsalı aşağıdakı üstünlükləri verir:

• Daha çox məhsul
• Daha az insan əməyinə ehtiyac
• Uzunmüddətli saxlanma
• Qablaşdırma və distribusiya asanlığı

Amma sənaye çörəklərində çox vaxt əlavə kimyəvi maddələr və qoruyucular olur.

Ekoloji Təsirlər

Çörək istehsalında böyük miqdarda enerji sərf olunur. Xüsusilə:

• Elektrik enerjisi
• İsitmə sistemləri
• Qablaşdırma materialları (plastik və kağız)

Bəzi fabriklər bioloji parçalana bilən qablaşdırmalara və ekoloji un növlərinə keçid edirlər.

Ev Şəraitində Bişirmə

Ev şəraitində çörək bişirmək:

• Daha sağlam
• Daha iqtisadi
• Ailəvi dəyər formalaşdıran bir məşğuliyyət ola bilər

Sadə resept: 500 qram un, 1 stəkan su, 1 çay qaşığı maya, 1 çimdik duz – yoğur, dinlənməyə qoy, bişir.

Çörək Növləri və Qida Dəyərləri Cədvəli

Çörək insan həyatında əvəzsiz yerə malik olan qədim və universal bir qida məhsuludur. Tarix boyu sivilizasiyaların mərkəzində duran bu məhsul sadəcə qida deyil, həm də mədəniyyət, inanc, sosial münasibət və iqtisadiyyatın simvoluna çevrilmişdir.

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, çörəyin növləri, hazırlanma üsulları və tərkibi onun həm qida dəyərini, həm də sağlamlıq üzərindəki təsirini müəyyən edir. Ağ çörəkdən tutmuş tam buğda və qlütensiz çörəklərə qədər geniş çeşidlər hər bir fərdin ehtiyacına uyğun seçim etməsinə şərait yaradır.

Sənaye üsulları çörək istehsalını daha əlçatan və sürətli etsə də, evdə bişirilən çörəyin keyfiyyəti və sağlamlığı çox zaman daha üstün olur. Ən əsası isə, çörəyin düzgün saxlanması, düzgün miqdarda istehlak edilməsi və keyfiyyətli inqrediyentlərlə hazırlanmasıdır.

Ən Çox Verilən Suallar