Cümə Surəsi: Məzmunu, Mənası, Əhəmiyyəti

Cümə surəsi Qurani-Kərimin 62-ci surəsi olaraq İslam dinində xüsusi məna və əhəmiyyət daşıyır. Bu surə Mədinədə nazil olmuş və ümumilikdə 11 ayədən ibarətdir. Cümə surəsinin əsas mövzusu möminlərin Cümə günü ibadətə çağırılması, Allahı zikr etməyin önəmi və dünya həyatının müvəqqəti olduğunu vurğulamasıdır. Surə həm ibadət qaydalarını, həm də insanın mənəvi həyatını nizamlayan mühüm prinsipləri özündə cəmləyir. Adını isə 9-cu ayədə keçən “Cümə günü namaza çağırış” ifadəsindən alır.

İslam dünyasında Cümə günü xüsusi ibadət və birlik günü kimi qəbul edilir. Bu surə də həmin günün mənəvi dəyərini təsdiqləyir və möminlərə işlərini buraxıb Allahın zikrinə yönəlməyi əmr edir. Tarixən Cümə surəsi həm fərdi, həm də ictimai mənada müsəlmanların həyatına yön verən mətnlərdən biri olmuşdur. Surə, həmçinin elm öyrənməyin və Peyğəmbərin gətirdiyi haqq dinə sadiq qalmağın vacibliyini bildirir.

Təfsir alimlərinin fikrincə, Cümə surəsinin ayələri həm dini, həm də sosial mesajlarla zəngindir. Bu, müsəlmanların həyat tərzinin həm fərdi iman, həm də cəmiyyətin rifahı baxımından tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Surədə dünya malına aldanmamaq, əxlaqi dəyərlərə sadiq qalmaq, ibadətə önəm vermək kimi mühüm məsələlər vurğulanır. Cümə surəsi yalnız ibadət vaxtı deyil, gündəlik həyatın hər anında istiqamət verən hikmətlərlə doludur.

CÜMƏ SURƏSİNİN NAZİL OLMA MƏKANI VƏ ZAMANI

Cümə surəsi Mədinə dövründə nazil olan surələrdəndir və bu səbəbdən də əsasən Mədinə müsəlmanlarının dini və ictimai həyatını tənzimləyən mövzulara toxunur. Nazil olma tarixi hicrətin 6-7-ci illərinə təsadüf edir. Bu dövrdə Mədinədə müsəlman icması güclənir, ibadət və sosial qaydalar möhkəmlənirdi. Surənin ayələri möminlərin Cümə gününün əhəmiyyətini dərk etməsini, dünya işlərindən üz döndərərək ibadətə yönəlməsini təmin etmək məqsədi daşıyır.

Surənin nazil olma səbəblərindən biri də, bəzi müsəlmanların Cümə günü ticarət və digər işlər səbəbindən ibadətdən yayınması idi. Ayələr bu davranışı düzəltmək üçün nazil edilmişdir. Mədinə dövrü surələri kimi Cümə surəsi də İslamın sosial tərəflərinə böyük önəm verir.

CÜMƏ SURƏSİNİN ƏSAS MƏQAMI

Bu surənin əsas məqsədi, Cümə günü camaat namazının vacibliyini bildirmək və həmin vaxt bütün dünyəvi məşğuliyyətlərin dayandırılmasını əmr etməkdir. Ayələrdə həmçinin elmli insanların məsuliyyəti, Yəhudilərin Tövratı daşıyıb əməl etməmələri nümunə göstərilərək möminlərin bundan ibrət alması vurğulanır. Burada həm dini, həm də əxlaqi mesajlar verilir.

Cümə surəsi həm fərdi ibadətlərin, həm də ictimai vəhdətin möhkəmləndirilməsi üçün vacibdir. Ayələr möminlərin Allah qarşısında məsuliyyətini və Cümə günü toplanmağın mənəvi faydalarını açıq şəkildə izah edir.

CÜMƏ SURƏSİNİN MƏNA VƏ MƏZMUNU

Cümə surəsi Qurani-Kərimdə həm ibadət qaydalarını, həm də möminlərin gündəlik həyatına istiqamət verən əxlaqi prinsipləri ehtiva edir. Surənin əvvəlində Allahın hər şeyi yaratdığı və Onun qüdrətinin mütləq olduğu bildirilir. Burada möminlərə Allahın göndərdiyi Peyğəmbərə itaət etməyin, haqq dini qəbul etməyin və elmə önəm verməyin vacibliyi xatırladılır.

Surənin ikinci hissəsində Cümə günü camaat namazının önəmi izah edilir. Ayələr möminlərə həmin gün azan səsləndiyi anda bütün işlərini dayandırıb ibadətə yönəlməyi əmr edir. Bu əmrin arxasında həm fərdi iman, həm də ümmətin birliyi dayanır. Beləliklə, surə ibadətin yalnız fərdi deyil, ictimai tərəfini də gücləndirir.

CÜMƏ GÜNÜNÜN İSLAMDADAKI ƏHƏMİYYƏTİ

Cümə günü İslam dünyasında “günlərin bayramı” kimi qəbul edilir. Hədislərdə Peyğəmbər bu günü ən fəzilətli günlərdən biri kimi təqdim etmiş və möminlərə bu gündə xeyirli əməlləri artırmağı tövsiyə etmişdir. Cümə günü edilən dua və ibadətlərin xüsusi qəbul olunma vaxtının olduğu bildirilir.

Cümə surəsi də bu günün mənəvi dəyərini artırmaq məqsədi daşıyır. Ayələrdə qeyd olunur ki, azan oxunduğu zaman ticarəti, alveri və dünyəvi məşğuliyyətləri kənara qoymaq, yalnız ibadətə yönəlmək vacibdir. Bu, möminlərin həm Allah qarşısında itaətkar olmasını, həm də cəmiyyətin mənəvi birliyini təmin edir.

CÜMƏ NAMAZININ QAYDALARI

Cümə surəsi camaat namazının dini əsasını Qurani-Kərimdə təsdiq edən surələrdəndir. Hədislərdə Cümə namazının vacibliyi geniş izah edilmiş, Peyğəmbər bu namazın tərk edilməsini kəskin şəkildə qadağan etmişdir. İslam fiqhində Cümə namazı müəyyən şərtlərlə vacib sayılır: məkanın şəhər və ya kənd mərkəzi olması, müəyyən sayda müsəlmanın iştirakı və xütbə oxunması kimi qaydalar vacibdir.

Bu namazın vaxtı günorta namazı vaxtıdır. İki rükət fərz olaraq qılınır və ondan əvvəl xütbə oxunur. Xütbədə Quran ayələri, dini nəsihətlər və möminlər üçün faydalı öyüdlər verilir. Cümə surəsindəki “Allahın zikrinə tələsin” əmri məhz bu ibadəti nəzərdə tutur.

CÜMƏ SURƏSİNDƏ YER ALAN ƏXLAQİ MESAJLAR

Cümə surəsi yalnız ibadət mövzusu ilə məhdudlaşmır. Burada insanlara elmli və məsuliyyətli olmaq, dini hökmlərə əməl etmək, dünya malına aldanmamaq kimi mühüm mesajlar verilir. Surədə Yəhudilərin Tövratı daşıyıb əməl etməmələri nümunə göstərilərək, möminlərin də belə bir hala düşməməsi tövsiyə edilir.

Bu, İslamın elmə və əmələ verdiyi əhəmiyyəti göstərir. İnsanın biliyi çox ola bilər, lakin o biliyə əməl etmədikdə heç bir fayda gətirməz. Surənin bu hissəsi bütün zamanlar üçün aktualdır, çünki mənəvi dəyərlər insanın həyatında davamlı istiqamətverici rol oynayır.

CÜMƏ SURƏSİNİN TƏFSİRİNDƏ ƏSAS NÖQTƏLƏR

Təfsir alimləri Cümə surəsini izah edərkən onun iki əsas bölməyə ayrıldığını bildirirlər: ilk hissə Allahın qüdrəti, Peyğəmbərin göndərilməsi və elm əhlinin məsuliyyəti, ikinci hissə isə Cümə namazı və ibadətə çağırışdır. Burada hər iki hissə bir-birini tamamlayır.

İlk ayələr möminlərin imanını gücləndirmək, ikinci hissə isə bu imanın praktik tətbiqini göstərmək məqsədi daşıyır. Təfsirlərdə vurğulanır ki, Cümə surəsi yalnız Cümə günü oxunmaq üçün deyil, gündəlik həyatın hər anında rəhbərlik edən hökmlərlə doludur.

TARİXİ HADİSƏLƏRDƏ CÜMƏ SURƏSİNİN TƏTBİQİ

İslam tarixində Cümə surəsinin ayələri bir çox mühüm hadisələr zamanı müsəlmanlara istiqamət verib. Peyğəmbər Mədinədə Cümə namazlarını davamlı şəkildə icra etmiş və bu ənənəni ümmətinə miras qoymuşdur. Xəlifələr dövründə də Cümə günü xüsusi mərasimlər keçirilmişdir.

Tarix boyu İslam şəhərlərində Cümə günü bazarların bağlanması, insanların məscidlərə toplaşması adi hal olub. Bu ənənə Cümə surəsinin ayələrinin birbaşa tətbiqi kimi qəbul edilir.

CÜMƏ SURƏSİNDƏ DÜNYA VƏ AXİRƏT TƏLİMLƏRİ

Surədə dünya həyatının müvəqqəti, axirətin isə əbədi olduğu vurğulanır. Möminlər dünya malına həddindən artıq bağlı olmamalı, əsl mükafatın axirətdə olduğunu unutmamalıdır.

Ayələr insanın həyatında tarazlıq yaratmağı tövsiyə edir: dünya işlərində çalışmaq vacibdir, lakin bu, ibadətə mane olmamalıdır. Bu, İslamın orta yol prinsipi ilə tam uyğundur.

CÜMƏ SURƏSİNİN BU GÜNKÜ ƏHƏMİYYƏTİ

Müasir dövrdə də Cümə surəsi möminlər üçün aktuallığını qoruyur. Sürətli həyat tərzi, maddi maraqlar və iş təzyiqləri arasında bu surə insana dayanacaq nöqtəsi təqdim edir.

Cümə günü işlərin saxlanılması və ibadətə yönəlmək, insanın ruhunu yeniləyir, ictimai həmrəyliyi gücləndirir. Surə həm fərdi, həm də sosial səviyyədə müsəlman icmasının diriliyinə töhfə verir.

Cədvəl – Cümə Surəsi haqqında əsas məlumatlar

Cümə surəsi, İslam ümmətinin həm fərdi imanını, həm də ictimai birliyini qoruyan mühüm dini göstərişlərlə doludur. Onun ayələri möminlərə Allahın qüdrətini xatırladır, Peyğəmbərin risalətinə itaət etməyi və elmə əməl etməyi vacib sayır. Surə, xüsusilə Cümə gününün əhəmiyyətini ön plana çəkərək, ibadətin yalnız fərdi deyil, sosial təsirini də vurğulayır. Bu surə möminlərin dünya işlərindən ayrılıb, qısa da olsa, mənəvi birliyə yönəlməsini təmin edən ilahi bir nizamdır. Tarix boyu Cümə günü müsəlman şəhərlərində ibadətin mərkəzi olmuş, bazarlar bağlanmış və camaat məscidlərdə toplaşmışdır. Müasir dövrdə də bu surənin mesajı canlıdır: maddi həyatın təlaşında ruhani dəyərlərə qayıdış vacibdir. Cümə surəsi hər bir möminə, həyatın bütün mərhələlərində Allahı yad etməyi, elm və əməli birləşdirməyi və ümmətin birliyini qorumağı öyrədir. Bu səbəbdən onun oxunması və mənasına əməl edilməsi yalnız Cümə günü ilə məhdudlaşmamalı, hər gün həyatımıza rəhbərlik edən bir prinsip halına gəlməlidir.

Ən Çox Verilən Suallar