Çuxur Qəbələ qədim Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olmuş Qəbələ şəhərinin yaxınlığında yerləşən kiçik, amma tarixi baxımdan zəngin kənddir. İlk insan məskənlərinin izləri buradan başlayaraq eramızdan əvvəl min illiklərə gedib çıxır və arxeoloji qazıntılar göstərir ki, bu ərazi həm ticarət, həm də mədəniyyət mərkəzi kimi istifadə olunub. Su kəmərləri, qala divarları və yaşayış binalarının qalıqları kəndin qədim urbanistik planını ortaya qoyur. Dağların ətəklərində yerləşməsi səbəbindən burada həm yüksək relyef şəraiti, həm də kifayət qədər su resursları mövcuddur. Bu coğrafi unikallıq qədim sakinlərin kənd təsərrüfatı və heyvandarlıqla məşğul olmasına əlverişli şərait yaradıb. Karvan yollarının kəsişdiyi məkanda olması isə ticarət əlaqələrinin yaranmasına təkan verib. Burada tapılan sikkələr, keramika nümunələri və metal əşyalar demək olar ki, Qafqazın müxtəlif yerləri ilə intensiv mədəni-maddi mübadilə aparıldığını göstərir. XX əsrin əvvəllərində başlayan arxeoloji tədqiqatlar, sonrakı mərhələdə isə beynəlxalq ekspedisiyalar yalnız kəndin deyil, bütün regionun tarixini yenidən yazmağa kömək edib. Bugünkü günə qədər davam edən qazıntılar, ictimaiyyətin və alimlərin kəndin tarixində tutduğu rolu daha aydın görməsini təmin edir. Müasir sakinlər həm kənd təsərrüfatı, həm də turizm sahəsində fəaliyyət göstərərək bu mirsi qorumağa və yaymağa çalışırlar. Məktəblərdə keçirilən dərslərdə Çuxur Qəbələ tarixi mövzu kimi işlənir və gənc nəsil öz milli irsini daha yaxından tanımağa imkan əldə edir.
Tarixi Miras
Çuxur Qəbələ ərazisində yerləşən qədim Qəbələ şəhəri eramızdan əvvəl IV əsrdə qurulub və Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olaraq siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəz rolunu oynayıb. Şərq-Qərb ticarət yollarının kəsişdiyi bu məkanda karvan yolları boyunca ticarət marşrutları formalaşıb və müxtəlif imperiyalar arasında qarşılıqlı əlaqələr intensiv şəkildə inkişaf edib.
Tarix boyu Roma, Sasani və Bizans imperiyalarının maraq dairəsinə düşən Qəbələ şəhəri müxtəlif hakimiyyətlər arasında strateji mübarizənin səhnəsinə çevrilib. Tapılan sikkələr, möhürlər və memarlıq nümunələri bölgənin qədim ticarət şəbəkələrinin çoxşaxəliliyini əks etdirir.
Coğrafi Mövqe
Çuxur Qəbələ Qəbələ rayonunun qərb hissəsində, Qafqaz dağlarının cənub ətəklərində yerləşir. Hündürlük fərqləri kəndin ətrafında müxtəlif iqlim zonaları yaradır və bu da kənd təsərrüfatı üçün əlverişli şərait formalaşdırır.
Dağdan gələn bulaq və çaylar qədim su kəmərlərinin əsas mənbəyini təşkil edib. Su kanalları vasitəsilə kənd õzəl suvarma sisteminə malik olub və bu da toxum istehsalının bol olmasına şərait yaradıb.
Arxeoloji Tədqiqatlar
1926-cı ildə yerli alim Davud Şərifovun rəhbərliyi ilə ilk rəsmi qazıntılar aparılıb. O vaxtdan bəri müxtəlif dövrlərdə Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya və Koreya mütəxəssislərindən ibarət ekspedisiyalar fəaliyyət göstərib.
Qazıntılar zamanı tapılan qala divarları, məhlə yolları və yaşayış binalarının qalıqları qədim şəhərin urbanistik planını yenidən bərpa etməyə kömək edib. Su kanalları və zirzəmi strukturları isə kəndin mühəndislik biliklərinin yüksək səviyyədə olduğunu göstərir.
Tapıntılar Və Artefaktlar
Arxeoloji qazıntılarda müxtəlif dövrlərə aid keramika nümunələri, döşəmədə istifadə olunan mozaikalar, metal alətlər və sikkələr aşkarlanıb.
Xüsusilə Aleksandr Makedonskinin draxmaları və Sasani imperiyası pulları ticarət əlaqələrinin uzaq bölgələri əhatə etdiyini göstərir. Keramika nümunələri isə yerli istehsalın keyfiyyətini və xarici təsirləri əks etdirir.
| Tapıntı Növü | Tapılma Tarixi | Təsvir |
|---|---|---|
| Qala Divarları | 1926 | Daş kərpicdən tikilmiş müdafiə strukturları |
| Su Kəmərləri | 1959 | Daş borularla çəkilmiş su ilə təminat sistemi |
| Keramika Nümunələri | 1959 | Tunc dövrünə aid müxtəlif gil qablar |
| Sikkələr | 1970 | Roma, Sasani və Albaniya sikkələri |
| Möhürlər | 2009 | Diplomatik əlaqələri təsdiqləyən möhürlər |
Qəbələ Arxeoloji Mərkəzi
2012-ci ildə yaradılan Qəbələ Arxeoloji Mərkəzi 2014-cü ildə rəsmi açılışını edib. Burada laboratoriya, eksponat anbarı, konfrans zalı və kitabxana fəaliyyət göstərir.
Mərkəzdə həm yerli, həm də xarici tədqiqatçılara yaşayış və iş şəraiti təmin edilir. Müxtəlif beynəlxalq konfranslar, seminarlar və təlimlər periodik olaraq təşkil olunur.
Müasir İqtisadiyyat Və Sosial Həyat
Çuxur Qəbələnin sakinləri əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur. Dağ ətəklərində meyvə bağları, xüsusilə fındıq və gilas, yüksək məhsuldarlıq verir.
Turizm sektorunda arxeoloji ziyarətlər, qonaq evləri, ailə təsərrüfatları və kiçik restoranlar fəaliyyət göstərir. Kənddə hər il yay mövsümündə artan turist axını yerli iqtisadiyyata müsbət təsir edir.
Turizm Və İnfrastruktur
Kənd Qəbələ şəhərindən asanlıqla əlçatan yolda yerləşir. Müntəzəm avtobus və taksi xidmətləri turistlərin çatdırılmasını təmin edir.
Yerli sahibkarlar tərəfindən kiçik qonaq evləri və mehmanxanalar inşa edilmişdir. Ekoturizm marşrutları dağın ətəklərində salınmış yürüyüş yollarını və qədim qalıqları birləşdirir.
Təhsil Və Mədəniyyət
Kənd məktəbində tarix və arxeologiya üzrə xüsusi dərslər keçirilir. Şagirdlər ətraf mühitdəki qalıqları canlı tarixi nümunə kimi öyrənir.
İctimaiyyət mərkəzində arxeoloqlar və tarixçilər seminarlar təşkil edərək yerli əhali arasında milli irsə marağı artırırlar.
Çuxur Qəbələ tarixi və mədəni irsi ilə zəngin, eyni zamanda müasir kənd həyatının canlı nümunəsidir. Burada minilliklərə dayanan arxeoloji tapıntılar qədim urbanizmi, ticarət şəbəkələrini və mühəndislik nailiyyətlərini ortaya qoyur. Qəbələ Arxeoloji Mərkəzi bu irsin qorunub saxlanması və elmi tədqiqi üçün vacib rol oynayır. Müasir sakinlər kənd təsərrüfatı və turizm sahələrində fəaliyyət göstərərək bu mirsi gələcək nəsillərə çatdırırlar. Məktəblərdə və ictimai mərkəzlərdə təşkil olunan dərslər, seminarlar və ekskursiyalar gənc nəslin milli tarixə bağlılığını artırır. İnfrastrukturun inkişafı turistlər üçün əlverişli şərait yaradır və yerli iqtisadiyyata əlavə mənbə təmin edir. Ekoturizm marşrutlarının yaradılması və qonaq evlərinin fəaliyyəti kəndin sosial-iqtisadi statusunu gücləndirir. Beynəlxalq konfranslar və elmi mübadilələr Qəbələ adına dünya səviyyəsində diqqət çəkir. Torpaq və su resurslarının idarə olunması kənd təsərrüfatının davamlı inkişafına zəmin yaradır. Həmçinin, yerli sənətkarlıq nümunələrinin sərgilənməsi kəndin mədəni kimliyini möhkəmləndirir. Çuxur Qəbələ həm tarixi abidələrin qorunması, həm də müasir turizm və kənd təsərrüfatı sinerjisi üçün örnək səciyyəsidir.
Ən Çox Verilən Suallar
Çuxur Qəbələ Azərbaycan Respublikasının Qəbələ rayonunda yerləşir.Kənd Qəbələ şəhərindən təxminən 20 kilometr cənub-qərbdədir.Bu ərazi inzibati baxımdan Qəbələ rayonunun tərkibinə daxildir.Rayon mərkəzi ilə kənd arasında müntəzəm avtobus və taksi əlaqəsi mövcuddur.
1926-cı ildə ilk rəsmi qazıntılar başlandı və Davud Şərifovun rəhbərliyi altında aparıldı.Sonrakı mərhələlərdə Saleh Qazıyev və İsaq Cəfərzadə kimi alimlər tədqiqatları davam etdirdilər.2009-cu ildən Azərbaycan-Koreya birgə ekspedisiyaları fəaliyyət göstərir.Müasir dövrdə şəhər xaricində və içəridə araşdırmalar davam etdirilir.
Eramızdan əvvəl IV əsrdən başlayaraq Qəbələ Albaniyanın paytaxtı idi.Karvan yollarının kəsişdiyi nöqtədə yerləşməsi ticarəti canlandırdı.Şəhər Roma, Sasani və Bizans imperiyaları üçün strateji əhəmiyyət daşıyırdı.Burada toplanan vergilər və ticarət haqları dövlət xərclərini qarşılamağa xidmət edirdi.
Qala divarları, su kəmərləri və yaşayış binalarının qalıqları var.Keramika nümunələri tunc dövrünə qədər gedib çıxır.Aleksandr draxmaları və Sasani sikkələri dövrlərin iqtisadi əlaqələrini göstərir.Möhürlər diplomatik və məhkəmə işlərində istifadə edilən sənədləri təsdiqləyir.
Laboratoriya şəraitində artefaktların təhlili aparılır.Eksponat anbarı və sərgi zalları vasitəsilə tapıntılar nümayiş olunur.Tədqiqatçı qonaq evləri və konfrans zalı mövcuddur.Beynəlxalq seminarlar və elmi mübadilə proqramları təşkil edilir.
Əsasən kənd təsərrüfatı, xüsusilə meyvəçilik və bağçılıqla məşğul olurlar.Turizm sahəsində qonaq evləri və kiçik restoranlar fəaliyyət göstərir.Bəzi gənclər arxeoloji ekspedisiyalarda köməkçi kimi işləyir.Local sənətkarlıq məhsullarının istehsalı da əlavə gəlir mənbəyidir.
Kəndə giriş yolları asfaltlanmışdır.Müntəzəm avtobus və taksi xətləri fəaliyyət göstərir.Qonaq evləri, mehmanxanalar və ekoturizm marşrutları mövcuddur.Ekskursiya bələdçiləri yerli tarixçilər və arxeoloqlardır.
Tarix dərslərində arxeoloji tapıntılar müzakirə olunur.Uşaqlar yaşayış yerlərində yaşayış nümunələrini praktiki öyrənirlər.İctimaiyyət mərkəzində seminar və layihələr keçirilir.Gənclər üçün yay düşərgələri və təlim proqramları təşkil olunur.
Giləsabz gilası yerli və respublika bazarında populyardır.Fındıq bağları yüksək məhsuldarlıq verir.Arpa və buğda əkinləri əsas taxıl sahələrini təşkil edir.Ailələr bal və meyvə şirələri istehsal edərək satırlar.
Arxeoloji qazıntı sahələrinin genişləndirilməsi nəzərdə tutulur.Turizm marşrutlarının artırılması və bələdçi səviyyəsinin yüksəldilməsi planlaşdırılır.Gənc tədqiqatçılar üçün təqaüd proqramları hazırlanır.Yerli infrastrukturun (yol, suvarma sistemləri) təkmilləşdirilməsi üzərində iş aparılır.
