Azərbaycanın hər bölgəsi özünəməxsus təbiəti, mədəniyyəti və tarixi ilə seçilir. Şamaxı rayonu da bu baxımdan ölkənin aparıcı turizm və kənd təsərrüfatı mərkəzlərindən biridir. Şamaxının ərazisində yerləşən Çuxuryurd kəndi, həm coğrafi yerləşməsi, həm də təbii sərvətləri ilə seçilən yaşayış məntəqələrindəndir. Xüsusilə Çuxuryurd gölü ilə tanınan bu kənd son illərdə ekoturizm, kənd turizmi və təmiz kənd təsərrüfatı yönümlü inkişaf üçün diqqət çəkir.
Çuxuryurd kəndi sadəcə bir kənd deyil, o, həm də təbiətlə insanın harmoniyasını, kənd həyatının sadəliyini və tarixi dəyərlərin qorunduğu bir yaşayış modelini təmsil edir.
Coğrafi mövqe və inzibati ərazi
Çuxuryurd kəndi Azərbaycanın mərkəzi bölgəsində, Şamaxı rayonunun qərb hissəsində yerləşir. Kənd Bakıdan təxminən 130 kilometr aralıda, Şamaxı şəhərindən isə 17-20 kilometr məsafədə yerləşir. Kəndin yerləşdiyi ərazi əsasən dağətəyi zonaya daxildir. Bu, ona həm gözəl təbiət mənzərəsi, həm də məhsuldar torpaq qazandırır.
Kəndin adı “çuxur yerdə yerləşən yurd” anlamına gəlir. Bu ad, kəndin coğrafi quruluşuna işarə edir – ətraf təpəliklərə nisbətən daha aşağıda yerləşən bu ərazi, həm tarixi, həm də strateji baxımdan məskunlaşma üçün əlverişli olub.
Çuxuryurd kəndi Şamaxı rayonunun inzibati ərazisinə daxildir və kəndin özündə məktəb, tibb məntəqəsi, poçt, yerli icra nümayəndəliyi və digər sosial obyektlər fəaliyyət göstərir. Əhalisi əsasən kənd təsərrüfatı və maldarlıqla məşğuldur.
Çuxuryurd gölü – bölgənin mavi incisi
Çuxuryurd kəndinin əsas təbii sərvətlərindən biri onun adını daşıyan Çuxuryurd gölüdür. Göl kəndin yaxınlığında yerləşir və təbii su hövzəsi kimi yaranıb. Əsasən yağış, qar suları və yeraltı bulaqlarla qidalanır. Gölün sahəsi orta ölçülü hesab olunur, lakin onun ətraf mühitə və turizmə təsiri böyükdür.
Gölün ətrafında qamışlıqlar, otlaq sahələri və müxtəlif növ quşlar müşahidə olunur. Balıqçılıq fəaliyyəti məhdud olsa da, burada bəzi yerlilər tərəfindən xırda ölçülü balıqlar tutulur. Yay aylarında göl ətrafına piknik məqsədilə gələn insanlar olur. Son illərdə göl ətrafında istirahət guşələrinin yaradılması üçün layihələr hazırlanır.
Çuxuryurd gölü həm də fotoqrafların və təbiət turlarının iştirakçılarının sevimli məkanlarındandır. Əsrarəngiz günbatımı görüntüləri, göy üzünün suda əks olunması və sakit təbiət mənzərələri bu ərazini nadir bir vizual möcüzəyə çevirir.
Torpaq və relyef
Çuxuryurd kəndinin yerləşdiyi ərazi torpaq və relyef baxımından əlverişli zonadır. Torpaqlar əsasən qəhvəyi dağ-meşə torpaqları sinfinə daxildir. Bu torpaq növü yüksək məhsuldarlıq potensialına malikdir və meyvə bağçılığı, bostançılıq üçün idealdır. Kənd əhalisi əsasən alma, armud, üzüm, qoz, fındıq və müxtəlif tərəvəzlər əkir.
Ərazidə təpəlik və çökəkliklər bir-birini əvəzləyir. Bu səbəbdən kəndin bəzi sahələri əkinçilik, digərləri isə otlaq və heyvandarlıq üçün istifadə olunur. Əkin sahələrinin suvarılması üçün əsasən kiçik kanallar və yerli bulaqlardan istifadə edilir.
Çuxuryurdun torpaq və relyef şəraiti həm də ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı üçün böyük imkanlar açır. Son illərdə bəzi ailələr tərəfindən pestisidsiz məhsul istehsalına başlanılıb.
Hava şəraiti və iqlim xüsusiyyətləri
Çuxuryurd kəndində iqlim mülayim-isti, yarı quraq tiplə xarakterizə olunur. Yay ayları quru və isti keçir, temperatur 25-30 dərəcə arasında dəyişir. Qış aylarında isə hava nisbətən sərt olur, lakin uzunmüddətli qar örtüyü müşahidə olunmur. Ən çox yağıntı yaz və payız fəsillərində düşür.
Kəndin havasi çox təmizdir. Şəhər səs-küyündən uzaq, sakit və oksigenlə zəngin atmosferə malik olan bu ərazi, tənəffüs yollarından əziyyət çəkən insanlar üçün də tövsiyə olunur. Hava şəraitinin sabitliyi kənd təsərrüfatı işlərini planlı aparmağa imkan verir.
Ətraf kəndlərlə əlaqələr
Çuxuryurd kəndi ətrafında yerləşən bir neçə yaşayış məntəqəsi ilə sıx əlaqədədir. Bu kəndlər arasında Qonaqkənd, Göylər, Acıdərə, Çarhan və Əhmədli kimi məntəqələr var. Bu kəndlər arasında qohumluq, ticarət, ortaq məktəb və sosial fəaliyyət əlaqələri mövcuddur.
Məsələn, Çarhan kəndi ilə bəzən torpaq sahələrinin birgə istifadəsi həyata keçirilir, Göylərlə isə bazar mübadiləsi və ailə tədbirlərində qarşılıqlı iştirak müşahidə olunur. Ətraf kəndlərlə olan bu əlaqələr regionun sosial və iqtisadi inteqrasiyasını gücləndirir.
Nəqliyyat və çatımlılıq
Çuxuryurd kəndinə Bakıdan şəxsi avtomobillə təxminən 2 saatlıq yolla çatmaq mümkündür. Şamaxı şəhərindən kəndə gedən yollar asfalt örtüklə təmin olunub, lakin bəzi hissələrdə mövsümi çətinliklər yaşana bilir.
Kəndə ictimai nəqliyyat vasitələri ilə də çatmaq mümkündür. Şamaxı avtovağzalından kənd istiqamətinə mikroavtobus və taksilər fəaliyyət göstərir. Bu da bölgəyə çatımı rahatlaşdırır və turistik axını stimullaşdırır.
Turizm potensialı və gələcək perspektivlər
Çuxuryurd kəndi təbiəti, havası və gölü ilə ekoturizm üçün olduqca əlverişli məkandır. Hazırda bölgədə bir neçə ailə həyətində qonaq evi fəaliyyət göstərir. Bəzi yerlilər turizm mövsümündə çadır düşərgəsi, kənd mətbəxi və təbiət yürüşləri təşkil edərək qonaqlara xidmət göstərirlər.
Gələcəkdə Çuxuryurdda ekoturizm və aqroturizm yönümlü layihələrin həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Bu da kəndin iqtisadi inkişafına və məşğulluğun artmasına səbəb olacaq.
Kəndin turistik tanıtımı üçün sosial mediada məzmunlar, tanıtım çarxları və yerli məhsulların reklamı artıq aparılmağa başlanılıb.
Tarix və etnoqrafik dəyərlər
Çuxuryurdun tarixi çox qədimlərə dayanır. Bəzi mənbələrə görə kəndin əsası 19-cu əsrin əvvəllərində qoyulub. Kənd ərazisində yerləşən qədim qəbiristanlıqlar və məscid qalıqları kəndin tarixi və dini baxımdan da əhəmiyyətli olduğunu göstərir.
Əhali əsasən türk mənşəlidir və kənddə milli adət-ənənələr qorunur. Novruz bayramı, toy mərasimləri, el şənlikləri və kəndin ortaq fəaliyyətləri bu dəyərləri yaşadır. Kənddə xalq sənətləri, toxuculuq və təsviri sənətin sadə formalarına da rast gəlinir.
Çuxuryurd kəndi təkcə Şamaxı rayonunun deyil, bütün Azərbaycanın ən gözəl və potensiallı kəndlərindən biridir. Burada təbiətin gözəlliyi, kənd həyatının səmimiliyi və tarixin izləri birləşərək unikallıq yaradır. Çuxuryurd gölü kəndin təbii incisi, torpaqları isə əhalinin rifahını təmin edən əsas qaynaqdır.
Ətraf kəndlərlə olan əlaqələr, inkişaf etməkdə olan turizm sektoru və tarixi irs bu kəndi həm yaşamaq, həm də ziyarət etmək üçün dəyərli məkan halına gətirir. Gələcəkdə Çuxuryurdun Azərbaycanın tanınmış turizm istiqamətlərindən birinə çevrilməsi tamamilə mümkündür.
