Cüyür əti qədimdən insanların qida rasionunda xüsusi yer tutmuş qiymətli və qida dəyəri yüksək bir məhsuldur. Həm təbiətdə sərbəst yaşayan, həm də müəyyən təsərrüfat şəraitində yetişdirilən cüyürlərin əti həm dadı, həm də sağlamlığa faydaları ilə fərqlənir. Onun tərkibi zəngin protein, vitamin və minerallarla doludur ki, bu da insan orqanizminin gündəlik ehtiyaclarını qarşılamasında mühüm rol oynayır. Cüyür əti az yağlı olması, zərif lif quruluşu və yüksək bioloji dəyəri ilə pəhriz və idman qidalanmasında da tövsiyə olunur. Təbii mühitdə bəslənən cüyürlərin əti antibiotik və süni əlavələrdən uzaq olduğu üçün sağlamlıq baxımından da üstünlük təşkil edir. Tarixi mənbələr göstərir ki, Orta əsrlərdən bəri cüyür ovu aristokratların, hökmdarların və zadəganların məşğuliyyətlərindən biri olub və bu ət nadir ziyafət süfrələrinin bəzəyi sayılıb. Müasir dövrdə isə ekoloji təmiz qidalanma meyillərinin artması cüyür ətinə marağı daha da artırıb. Bu ət yalnız kulinariya baxımından deyil, həm də tibbi və dietoloji əhəmiyyətinə görə diqqət mərkəzindədir. Qida mütəxəssisləri onun insan orqanizminə təsirini təkcə fiziki sağlamlıqla deyil, həm də ümumi enerji səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə əlaqələndirirlər. İstər qızartma, istər bişirmə, istərsə də qurutma üsulu ilə hazırlansın, cüyür əti öz unikallığını qoruyur. Cüyür ovunun və onun ətinin istehlakının mədəni, iqtisadi və ekoloji tərəfləri də mühüm mövzulardandır. Bu səbəbdən, mövzunu hərtərəfli araşdırmaq həm qida elmi, həm də mədəniyyət tarixi baxımından əhəmiyyətlidir.
CÜYÜR ƏTİNİN QİDA DƏYƏRİ
Cüyür əti yüksək keyfiyyətli heyvan zülalının ən yaxşı mənbələrindən biridir. Onun tərkibində əhəmiyyətli miqdarda dəmir, sink, fosfor, B qrupu vitaminləri, xüsusilə də B12 vitamini mövcuddur. Bu maddələr qanın tərkibinin normallaşmasına, sinir sisteminin fəaliyyətinə və əzələlərin güclənməsinə kömək edir. Zülal miqdarı yüksək, yağ faizi isə çox aşağı olduğu üçün pəhriz saxlayanlar və idmançılar üçün ideal seçimdir.
Bu ət həmçinin omeqa-3 yağ turşuları ilə zəngindir ki, bu da ürək-damar sağlamlığını dəstəkləyir. Cüyür ətinin tərkibindəki antioksidant maddələr immunitet sistemini gücləndirir, hüceyrələrin qocalmasını ləngidir. Orqanizmdə metabolik prosesləri stimullaşdıran maddələr də bu ət vasitəsilə təmin olunur.
CÜYÜR ƏTİNİN SAĞLAMLIĞA FAYDALARI
Cüyür əti xolesterin səviyyəsini artırmadan orqanizmin zülal ehtiyacını qarşılayır. Bu xüsusiyyəti ilə ürək xəstəlikləri riskini azaldır. Dəmir və B12 vitamini zənginliyi qan azlığı yaşayan insanlar üçün xüsusilə faydalıdır.
Tərkibindəki təbii kollagen və amin turşuları oynaq sağlamlığını qoruyur, dərinin elastikliyini artırır. Qida mütəxəssisləri onu həm uşaqların, həm də yaşlıların qida rasionuna daxil etməyi tövsiyə edir.
CÜYÜR ƏTİNİN TARİXİ İSTİFADƏSİ
Tarixdə cüyür əti həm ovçuluq mədəniyyətinin, həm də qida mədəniyyətinin vacib hissəsi olub. Orta əsrlərdə Avropa saraylarında cüyür əti xüsusi ziyafətlərdə təqdim edilirdi.
Azərbaycanın bəzi bölgələrində isə cüyür ovu həm ərzaq təminatı, həm də ənənəvi mərasimlərin bir hissəsi kimi icra olunurdu. Bu, eyni zamanda xalqın təbiətlə əlaqəsinin göstəricisidir.
CÜYÜR ƏTİNİN KULİNARİA İSTİFADƏLƏRİ
Cüyür əti müxtəlif yeməklərin hazırlanmasında istifadə olunur. Onun qızartması, küftəsi, şorbası və hətta kolbasası hazırlanır.
Ət uzun müddət bişirildikdə daha yumşaq və dadlı olur. Marinad edildikdən sonra qızardılması isə ətə xüsusi aroma və ləzzət qatır.
CÜYÜR ƏTİNİN İQTİSADİ ƏHƏMİYYƏTİ
Cüyür əti bazarlarda nadir və bahalı məhsullardan hesab olunur. Onun satışı əsasən ov mövsümündə və ya xüsusi təsərrüfatlarda yetişdirilən cüyürlər vasitəsilə həyata keçirilir.
Bu sahə kənd yerlərində alternativ gəlir mənbəyi yaradır, ekoturizm və ov turizmi ilə birlikdə inkişaf edir.
CÜYÜR ƏTİNİN EKOLOJİ ƏHƏMİYYƏTİ
Cüyür ovu və əti ilə bağlı fəaliyyətlər ekoloji tarazlığa təsir edə bilər. Buna görə də bir çox ölkələrdə ov qaydaları ciddi şəkildə tənzimlənir.
Düzgün idarə olunan təsərrüfatlarda yetişdirilən cüyürlər isə təbiətə zərər vermədən iqtisadi fayda yaradır.
CÜYÜR ƏTİNİN SAXLANMA ŞƏRTLƏRİ
Cüyür əti tez xarab olan məhsul olduğundan düzgün saxlanması vacibdir. Soyuducuda 0–4°C temperaturda 3–4 gün, dondurucuda isə -18°C temperaturda 6–8 ay saxlanıla bilər.
Ətin dad və qida keyfiyyətini qorumaq üçün vakuum qablaşdırmadan istifadə etmək məsləhətdir.
CÜYÜR ƏTİNİN PƏHRİZ QİDALANMASINDA ROLU
Pəhriz menyularında cüyür əti zülal mənbəyi kimi geniş istifadə olunur. Xüsusilə az yağlı olduğu üçün arıqlama proqramlarında üstünlük verilir.
Yüksək protein tərkibi əzələ kütləsinin qorunmasına, vitamin-mineral zənginliyi isə ümumi sağlamlığa dəstək olur.
CÜYÜR ƏTİNİN QİDA DƏYƏRİ CƏDVƏLİ (100 Qram üçün)
| Qida elementi | Miqdarı |
|---|---|
| Zülal | 22 q |
| Yağ | 2.4 q |
| Karbohidrat | 0 q |
| Enerji dəyəri | 120 kkal |
| Dəmir | 3.4 mq |
| B12 vitamini | 2.5 mkq |
| Fosfor | 210 mq |
Cüyür əti həm dadı, həm də sağlamlığa faydaları ilə seçilən nadir qida məhsullarından biridir. Onun az yağlı, yüksək zülallı tərkibi müasir sağlam qidalanma prinsiplərinə tam uyğundur. Təbii şəraitdə bəslənmiş cüyürlərin əti kimyəvi qatqılardan uzaq olduğundan ekoloji baxımdan da təhlükəsizdir. Tarixdə ovçuluq mədəniyyətinin və ziyafət ənənələrinin mühüm hissəsi olan bu ət, bu gün həm kulinariya sənətində, həm də dietologiyada xüsusi yer tutur. İqtisadi baxımdan isə cüyür əti bazarda yüksək qiymətlərlə satılır və kənd təsərrüfatında əlavə gəlir mənbəyi yaradır. Ekoturizmin inkişafı ilə birlikdə bu sahə həm təbiətə, həm də yerli icmalara fayda verə bilər. Saxlama və emal qaydalarına əməl edildikdə onun dadı və qida dəyəri uzun müddət qorunur. İstər gündəlik qidalanmada, istərsə də xüsusi ziyafətlərdə cüyür əti seçilən, dəyərli və sağlam bir seçim olaraq qalır.
Ən Çox Verilən Suallar
Cüyür əti vəhşi təbiətdə və ya təsərrüfat şəraitində yetişdirilən cüyürlərin ətidir. Onun dadı yumşaq, aroması zəngin və qida dəyəri yüksəkdir.
Bu ət yüksək protein, az yağ və zəngin vitamin-mineral tərkibi ilə ürək-damar sağlamlığına, əzələlərin güclənməsinə və immunitetin artmasına kömək edir.
Soyuducuda 0–4°C temperaturda 3–4 gün, dondurucuda -18°C temperaturda 6–8 ay saxlanması tövsiyə olunur.
Bəli, az yağlı və yüksək zülallı olduğu üçün pəhriz qidalanmasında istifadə olunur.
Qızartma, küftə, şorba, kolbasa və qurutma üsulları ilə müxtəlif yeməklərdə istifadə edilir.
Çox nadir hallarda allergiya yaradır, lakin fərdi həssaslığı olan şəxslər ehtiyatlı olmalıdır.
Əsasən ov mövsümündə və ya xüsusi təsərrüfatlardan il boyu əldə edilə bilər.
Qiyməti bazara və mövsümə görə dəyişir, adətən digər ətlərdən bahadır.
Təbii mühitdə yetişən cüyürlərin əti kimyəvi qatqılardan uzaq olduğu üçün ekoloji cəhətdən təhlükəsiz sayılır.
Ət əvvəlcə marinad edilərək bişirildikdə daha yumşaq və dadlı olur, həm qızartma, həm də qaynatma üsulları uyğundur.
