Cüyür Avrasiyanın bir çox bölgəsində yayılmış, zərif bədən quruluşuna və incə hərəkətlərinə görə həm təbiətsevərlərin, həm də fotoqrafların diqqətini çəkən bir heyvandır. Onun incə buynuzları, çevik hərəkətləri və müxtəlif təbii mühitlərdə yaşama qabiliyyəti onu həm bioloji tədqiqatların, həm də sənət əsərlərinin mövzusu halına gətirib. Cüyür şəkilləri təbiətin incə gözəlliyini əks etdirən nadir görüntülərdən sayılır. Xüsusilə fotoqrafiyada cüyürün hərəkət anını, baxışını və təbii fonunu düzgün əks etdirmək üçün böyük peşəkarlıq tələb olunur.
Bu heyvanlar həm meşəlik, həm də açıq ərazilərdə müşahidə olunur. Qış aylarında qar fonunda, yaz və yay aylarında isə yaşıl meşə fonunda çəkilmiş cüyür şəkilləri təbiət albomlarının ən dəyərli nümunələrindən hesab edilir. Cüyürlər, əsasən, səhər tezdən və axşamüstü aktiv olurlar ki, bu da onların fotoqraflar üçün ən əlverişli vaxtlarını müəyyən edir.
Fotoqraflar üçün cüyür şəkillərinin cazibəsi yalnız heyvanın estetik görünüşündə deyil, həm də onun təbiətdəki davranışlarında gizlənir. Məsələn, cüyürün otlaması, su içməsi və ya balasını qoruması kimi anlar həm sənət baxımından, həm də vəhşi həyat sənədləşməsi baxımından yüksək dəyərə malikdir.
Təbii şəraitdə cüyürün fotosunu çəkmək üçün səbr, səssizlik və düzgün texniki avadanlıq vacibdir. Çünki bu heyvanlar çox həssas eşitmə və iybilmə qabiliyyətinə malikdirlər, ən kiçik səs və ya hərəkət onları qaçmağa məcbur edə bilər.
Bu məqalədə cüyür şəkillərinin xüsusiyyətlərindən, onların çəkilmə texnikalarından, təbii yaşayış mühitlərindən, biologiyasından və fotoqrafiya zamanı diqqət edilməli məqamlardan bəhs olunacaq. Eyni zamanda, cüyür növləri, rəng fərqləri, mövsümi dəyişikliklər və fotoqraflıq məsləhətləri barədə də geniş məlumat veriləcək.
CÜYÜRÜN BİOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Cüyür heyvanlar aləminin məməlilər sinfinə, ceyranlar fəsiləsinə aiddir. Onların bədən uzunluğu orta hesabla 90–130 sm, çiyin hündürlüyü isə 60–75 sm arasında olur. Kütləsi adətən 15–35 kq civarındadır. Erkək cüyürlər buynuzludur və bu buynuzlar hər il yazda yenilənir. Bu, onların sağlamlıq və güc göstəricisi hesab olunur.
Dərinin rəngi mövsümə görə dəyişir: yaz və yay aylarında qızılı-qəhvəyi, qış aylarında isə boz-qəhvəyi tonlara çevrilir. Qarın altı hissəsi adətən daha açıq rəngdə olur. Cüyürlərin böyük gözləri və uzun qulaqları onlara yüksək görmə və eşitmə qabiliyyəti verir ki, bu da təbii düşmənlərdən qorunmaq üçün vacibdir.
CÜYÜRÜN YAŞAYIŞ MÜHİTİ
Cüyürlər əsasən meşə-çöl zonalarında, yarıaçıq landşaftlarda və kollarla örtülü sahələrdə yaşayır. Onlar həm sıx meşələrdə, həm də çəmənliklərdə özlərinə məskən sala bilirlər. Yaşayış yerlərinin seçilməsində əsas meyar yem bazasının zənginliyi və təhlükəsiz sığınacaqların olmasıdır.
Avropanın demək olar ki, bütün bölgələrində, Asiyanın bəzi hissələrində və Qafqazda geniş yayılmışdırlar. Qış aylarında onlar daha qorunan yerlərdə, bəzən insan məskənlərinə yaxın ərazilərdə yem axtarırlar. İqlim dəyişiklikləri və insan fəaliyyəti onların yayılma arealına təsir göstərir.
CÜYÜR NÖVLƏRİ VƏ RƏNG DƏYİŞİKLİKLƏRİ
Cüyürlərin ən çox tanınan növü Avropa cüyürüdür. Bundan başqa, Sibir cüyürü və bəzi hibrid formalar da mövcuddur. Növlər arasındakı fərqlər əsasən bədən ölçüsü, buynuz forması və rəng tonları ilə müəyyən edilir.
Rəng dəyişikliyi mövsümi adaptasiyanın bir hissəsidir. Yay aylarında tünd-qızılı rəngli, qışda isə boz tonlarda görünürlər. Bu dəyişiklik onlara kamuflyaj imkanı yaradır. Bəzi nadir hallarda albinos və ya melanistik (tam qara) cüyürlər də müşahidə edilir.
CÜYÜRÜN DAVRANIŞ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Cüyürlər əsasən tək-tək və ya kiçik qruplar halında hərəkət edirlər. Yazda erkəklər arasında dişilərə görə döyüşlər baş verir və bu zaman buynuzlardan aktiv istifadə olunur.
Onlar günün sərin vaxtlarında, xüsusilə səhər tezdən və axşamüstü aktiv olurlar. Gecələr də qida axtarışına çıxırlar, amma əsas yemlənmə vaxtı gün doğmadan əvvəl və gün batandan sonradır.
CÜYÜRÜN QİDALANMASI
Cüyürlər tamamilə ot yeyən heyvanlardır. Onların menyusuna otlar, yarpaqlar, tumurcuqlar, giləmeyvələr, bəzi hallarda isə kənd təsərrüfatı bitkiləri daxildir.
Qışda yem bazası məhdudlaşdığından ağac qabıqları və quru bitkilərlə qidalanırlar. İnsanlar tərəfindən qoyulan duz daşları onların mineral balansını qorumaqda mühüm rol oynayır.
CÜYÜR ŞƏKİLLƏRİNİN FOTOQRAFİYASI
Cüyür fotoqrafiyası xüsusi səbr və texniki bacarıq tələb edir. Fotoqraf üçün ilk şərt sakit və görünməz qalmaqdır. Onlar kəskin eşitmə və iybilmə hissinə malik olduqları üçün kiçik bir səs belə kadrı əldən çıxara bilər.
İşıqlandırma baxımından səhər tezdən və gün batımına yaxın vaxtlar ən uyğundur. Bu zaman həm işıq yumşaq olur, həm də cüyürlər aktivdir. Teleobyektivlər uzaq məsafədən çəkiliş imkanı verir.
MÖVSÜMLƏRƏ GÖRƏ CÜYÜR FOTOLARININ FƏRQLƏRİ
Yaz və yay aylarında çəkilən fotolarda fon daha yaşıl və canlı olur, cüyürlərin rəngi isə parlaq qızılı çalarlıdır. Bu, estetik baxımdan çox cəlbedicidir.
Qış fotolarında isə ağ qar fonunda boz-qəhvəyi rəngli cüyürlər xüsusi kontrast yaradır. Payızda isə yarpaqların rəngarəngliyi fotolara bədii dəyər qatır.
FOTOQRAFİYA ÜÇÜN AVADANLIQ TÖVSİYƏLƏRİ
Cüyür şəkilləri üçün ən çox istifadə edilən obyektivlər 300 mm və yuxarı fokus məsafəsinə malik teleobyektivlərdir. Bu, heyvana yaxınlaşmadan keyfiyyətli kadr əldə etməyə imkan verir.
Tripod sabit görüntü üçün vacibdir, xüsusilə aşağı işıq şəraitində. Eyni zamanda, səssiz çəkiliş rejimi və sürətli fokus sistemi olan kameralar üstünlük təşkil edir.
CÜYÜR FOTOQRAFİYASINDA ETİK QAYDALAR
Vəhşi heyvanları çəkərkən onların həyatına müdaxilə etməmək əsas şərtdir. Fotoqraflar heyvanın stressə düşməməsi üçün lazımi məsafəni qorumağa borcludurlar.
Balalı cüyürlərin çox yaxın məsafədən çəkilməsi, xüsusilə balalara toxunmaq yolverilməzdir. Çünki bu, ananın balanı tərk etməsinə səbəb ola bilər. Etik fotoqrafiya həm təbiəti, həm də heyvanların rifahını qoruyur.
Cədvəl: Cüyür haqqında əsas məlumatlar
| Xüsusiyyət | Məlumat |
|---|---|
| Elmi adı | Capreolus capreolus |
| Orta çəkisi | 15–35 kq |
| Çiyin hündürlüyü | 60–75 sm |
| Ömür uzunluğu | 10–15 il |
| Əsas yayılma ərazisi | Avropa, Asiya, Qafqaz |
| Qidalanma tipi | Ot yeyən |
| Aktivlik vaxtı | Səhər və axşam |
Cüyür həm biologiyası, həm də estetik görünüşü ilə təbiət dünyasının ən gözəl nümayəndələrindən biridir. Onun hərəkətləri, rəng dəyişiklikləri və mövsümlərə uyğun adaptasiya qabiliyyəti həm elm, həm də incəsənət üçün maraqlı mövzu yaradır. Fotoqraflar üçün cüyür şəkilləri həm texniki, həm də yaradıcılıq baxımından çətin, lakin yüksək dəyərə malik işdir.
Yaşayış mühitlərinin qorunması, ov təzyiqinin azaldılması və təbiət fotoqrafiyasının etik qaydalarına əməl edilməsi cüyür populyasiyasının gələcək nəsillərə sağlam ötürülməsində mühüm rol oynayır. Təbii şəraitdə cüyürlərin izlənməsi və fotoqrafiyası həm təbiətsevərlər, həm də alimlər üçün öyrədici və zövqverici bir təcrübədir.
Ən Çox Verilən Suallar
Cüyür (Capreolus capreolus) ceyrankimilər fəsiləsinə aid olan orta ölçülü ot yeyən məməli heyvandır. Onlar əsasən Avropa, Asiya və Qafqaz bölgələrində yaşayır. Zərif bədən quruluşu, kiçik buynuzları və mövsümə görə dəyişən rəngi ilə tanınırlar.
Cüyürlər meşə-çöl zonalarında, kollarla örtülü sahələrdə və çəmənliklərdə daha çox rast gəlinir. Onlar həm sıx meşələrdə, həm də açıq ərazilərdə yaşaya bilirlər. Qış aylarında daha qorunan və yem tapmağın asan olduğu yerlərə çəkilirlər.
Cüyürlər tamamilə ot yeyən heyvanlardır. Onların menyusuna otlar, yarpaqlar, tumurcuqlar, giləmeyvələr və bəzi kənd təsərrüfatı bitkiləri daxildir. Qışda isə ağac qabıqları və quru bitkilərlə qidalanırlar.
Cüyürlər yayda qızılı-qəhvəyi, qışda isə boz rəngə bürünürlər. Bu rəng dəyişməsi onlara mövsümi kamuflyaj imkanı yaradır. Beləliklə, yırtıcılardan qorunmaq və ətraf mühitə uyğunlaşmaq daha asan olur.
Cüyür fotoqrafiyası üçün səhər tezdən gün doğmadan əvvəl və axşamüstü gün batmadan sonrakı vaxtlar ən uyğundur. Bu zaman həm işıq yumşaq olur, həm də cüyürlər daha aktiv olurlar.
Cüyür şəkilləri üçün ən çox 300 mm və ya daha uzun fokus məsafəsinə malik teleobyektivlər istifadə olunur. Tripod sabit görüntü üçün vacibdir. Səssiz çəkiliş rejimi və sürətli fokus sistemi olan kameralar daha yaxşı nəticə verir.
Təbii şəraitdə cüyürlərin ömür uzunluğu adətən 10–15 ildir. Lakin ov təzyiqi və yaşayış mühitinin azalması bu müddəti qısalda bilər. Qorunan ərazilərdə isə onların ömrü bir qədər uzun ola bilər.
Cüyürlər əsasən tək-tək və ya kiçik qruplar halında yaşayırlar. Yalnız dişi və balaları bir yerdə olur. Yaz aylarında erkəklər arasında dişilərə görə döyüşlər müşahidə olunur.
Bir çox ölkədə cüyürlərin ovlanması müəyyən mövsümlərlə məhdudlaşdırılır və xüsusi icazə tələb olunur. Qoruma məqsədilə populyasiya sayı izlənilir və ov kvotaları müəyyən edilir.
Fotoqraflar heyvanlara yaxınlaşarkən onların rahatlığını pozmamalı, xüsusən balalı dişilərə toxunmamalıdır. Təbii mühitə ziyan vurmaqdan və heyvanın stressə düşməsinə səbəb olmaqdan çəkinmək vacibdir.
