Dəmirov xəstəliyi insan sağlamlığı üçün ən geniş yayılmış dəri problemlərindən biridir. Tibbi ədəbiyyatda “dermatofitoz” və ya “tinea” kimi də tanınan bu xəstəlik, əsasən göbələk mənşəli infeksiyalar nəticəsində yaranır. Uşaqlarda, gənclərdə və yaşlı insanlarda rast gəlinə bilən dəmirov xəstəliyi, bəzən ailə üzvləri və ya məktəb kollektivləri arasında tez yayılır. Hava şəraitindən, gigiyenik vərdişlərdən, fərdi immunitetdən və həyat tərzindən asılı olaraq bu infeksiya hər kəsi risk qrupuna daxil edə bilər. Dəmirov əsasən bədəndə, baş dərisində, əl və ayaqlarda, nadir hallarda isə dırnaqlarda müşahidə olunur. Xəstəliyin ilk simptomları qızartı, qaşınma, dairəvi və pul-pul olan səpgilərdir. Cəmiyyət arasında dəmirov bəzən yüngül xəstəlik kimi qəbul edilsə də, vaxtında müalicə olunmadıqda ciddi fəsadlar törədə bilər. Bəzi hallarda isə səthdən daha dərin dəri qatlarına keçərək xroniki formaya çevrilə bilər. Müasir tibb metodları və dərmanlar bu infeksiyanın müalicəsini asanlaşdırır, lakin xəstəliyin təkrarən baş vermə riski həmişə qalır. Dəmirovun yaranmasına səbəb olan göbələklər isti və nəm mühitdə daha sürətlə inkişaf edir. Xəstəlik ictimai yerlərdə, xüsusilə hamam, hovuz, idman zalı kimi məkanlarda tez-tez yayılır. Yoluxmanın qarşısını almaq üçün şəxsi gigiyena və təmizlik əsas rol oynayır. Dəmirovun əlamətlərini vaxtında tanımaq və həkimə müraciət etmək onun ağırlaşmasının qarşısını alır. Bu xəstəliklə bağlı maarifləndirmə tədbirləri və profilaktika üsulları geniş yayılmalıdır. Hər bir insan dəmirovun səbəblərini, simptomlarını və qorunma yollarını bilməlidir.
Dəmrov Xəstəliyinin Səbəbləri Və Etiologiyası
Dəmrov xəstəliyi əsasən dermatofit adlanan xüsusi göbələk növləri tərəfindən törədilir. Bu göbələklər insan və heyvan dərisində, həmçinin torpaqda mövcud ola bilər. İnsan bədənində immun sisteminin zəifləməsi, dərinin davamlı nəmlənməsi və ya travmalar infeksiyanın yayılması üçün əlverişli şərait yaradır. Xəstəlik adətən birbaşa yoluxmuş insandan, ev heyvanından və ya çirklənmiş əşyalardan keçə bilər.
Yoluxma mənbələri arasında ictimai yerlərdə istifadədə olan dəsmal, çarpayı, paltar və ayaqqabılar xüsusi risk daşıyır. Həmçinin ailə daxilində gigiyenik qaydalara əməl olunmaması dəmirovun sürətli yayılmasına səbəb olur. Heyvanlar arasında da bu xəstəlik çox geniş yayılıb və onların tükləri və dərisi ilə təmas zamanı insanlara keçə bilər. Dəmirovun yaranma riskini artıran digər amillər arasında şəkərli diabet, dəri xəstəlikləri, uzunmüddətli antibiotik istifadəsi və immun sistemi zəifliyi də mühüm yer tutur.
Dəmrovun Simptomları Və Klinik Gedişi
Dəmrov xəstəliyinin əsas əlamətləri dəri səthində dairəvi, qırmızı və kənarları qabarmış səpgilərin yaranmasıdır. Bu səpgilər adətən qaşınma, bəzən yanma və qıcıqlanma ilə müşayiət olunur. Zamanla zədələnmiş sahənin mərkəzi solğunlaşır, ətrafı isə daha qabarıq və tünd rəng alır. Baş dərisində dəmirov olduqda, həmin sahədə saçlar tökülə və ləkələr yarana bilər.
Ayaq və əl barmaqları arasında, həmçinin dırnaqlarda da dəmirovun xüsusi klinik formaları müşahidə olunur. Ayaqlarda çatlama, qabıqlanma və xoşagəlməz qoxu xəstəliyin xarakterik əlamətlərindəndir. Uşaqlarda dəmirovun gedişi daha kəskin ola bilər və bəzən bədən temperaturunun yüksəlməsi ilə müşayiət olunur. Dəmirovun xroniki forması uzun müddət davam edən səpgilər və dəri qalınlaşması ilə xarakterizə olunur.
Dəmrovun Diaqnostikası
Dəmrov xəstəliyinin dəqiq diaqnozu üçün dermatoloq tərəfindən dəri və ya dırnaq nümunəsi mikroskopik müayinə edilir. Bəzən xüsusi flüoresan lampa (Vud lampası) altında zədələnmiş sahələr müayinə olunur və göbələk infeksiyasına xarakterik parıltı aşkar edilir. Kliniki baxışda səpgilərin forması və yerləşməsi həkimə ilkin diaqnoz qoymaq üçün əsas verir.
Laborator analizlər zamanı dəridən və ya dırnaqdan götürülən nümunələr xüsusi qidalı mühitdə inkubasiya edilir. Beləliklə, dəmirov xəstəliyini törədən göbələk növü müəyyən edilir və effektiv müalicə seçilir. Bəzi hallarda isə infeksiyanın digər dəri xəstəliklərindən fərqləndirilməsi üçün əlavə analizlər tələb oluna bilər. Müasir laborator metodlar diaqnozun dəqiqliyini artırır və düzgün terapiya planının qurulmasına imkan verir.
Dəmrov Xəstəliyinin Müalicəsi
Dəmrovun müalicəsi xəstəliyin yayılma sahəsi, şiddəti və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti nəzərə alınaraq fərdi şəkildə təyin edilir. Ən çox istifadə olunan vasitələr arasında yerli (maz, krem, spreylər) və sistemik (tablet, kapsul) antifungal preparatlar yer alır. Kiçik sahələrdə lokal müalicə kifayət edirsə, geniş yayılmış və dərin formalar üçün ağızdan qəbul olunan dərmanlara ehtiyac olur.
Müalicə zamanı şəxsi gigiyenaya və ətrafın dezinfeksiyasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Çirklənmiş əşyaların (dəsmal, yataq dəsti, paltar və s.) mütəmadi dəyişdirilməsi və yüksək temperaturda yuyulması vacibdir. Müalicə kursu adətən 2-6 həftə davam edir və xəstəliyin tam sağalması üçün həkim göstərişlərinə ciddi əməl etmək lazımdır. Əlavə olaraq, immun sisteminin gücləndirilməsi də müalicənin effektini artırır.
Profilaktika Və Yoluxmanın Qarşısının Alınması
Dəmrovun profilaktikası üçün şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək əsas şərtdir. Xüsusilə ictimai yerlərdə (hovuz, hamam, idman zalı) şəxsi əşyaların istifadəsi və başqasının əşyalarından uzaq durmaq vacibdir. Əllər və ayaqlar təmiz və quru saxlanmalı, hər istifadədən sonra gigiyenik tədbirlər görülməlidir. Gündəlik geyim və çarpayı dəstləri tez-tez dəyişdirilməlidir.
Ev heyvanlarının sağlamlığına nəzarət etmək, onların tüklərinin və dərisinin təmiz olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Xüsusən uşaqlar arasında maarifləndirmə tədbirləri təşkil edilməlidir. Əgər ailədə dəmirov xəstəliyinə yoluxmuş biri varsa, onunla təmas zamanı ehtiyatlı davranılmalı, gigiyenik vasitələr fərdi olmalıdır. Profilaktik tədbirlərə riayət etmək xəstəliyin yayılmasının qarşısını effektiv şəkildə alır.
Dəmrovun Uşaq Və Böyüklərdə Özəllikləri
Dəmrov xəstəliyi uşaqlarda və böyüklərdə fərqli klinik gedişə malik ola bilər. Uşaqlarda immun sistemi tam formalaşmadığı üçün xəstəliyin simptomları daha kəskin olur və tez yayılır. Xüsusən məktəb və uşaq bağçalarında bir uşağın yoluxması digərlərinin də risk altında olmasına səbəb olur. Bu səbəbdən kollektivdə gigiyenik qaydalara əməl etmək ikiqat vacibdir.
Böyüklərdə isə dəmirovun xroniki formalarına daha çox rast gəlinir. Qocalarda və şəkərli diabet xəstələrində xəstəliyin gedişi daha ağır və uzunmüddətli ola bilər. Böyüklərdə dəmirov bəzən digər dəri xəstəlikləri ilə qarışdırılır, buna görə düzgün diaqnoz və müalicə çox önəmlidir. Hər yaş qrupu üçün müalicə və profilaktika fərdi yanaşma tələb edir.
Dəmrovun Ağırlaşmaları Və Xroniki Forması
Dəmrov vaxtında və düzgün müalicə olunmadıqda bir sıra ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Xüsusən immun sistemi zəif olan insanlarda infeksiya dərin dəri qatlarına və bəzən daxili orqanlara keçə bilər. Bu halda bədəndə yayılmış səpgilər, irinli yaralar və dəri qalınlaşması müşahidə olunur. Ağırlaşmalar bəzən əlavə bakterial infeksiyaların qoşulması ilə daha da çətinləşir.
Xroniki dəmirov isə dəri səthində uzunmüddətli səpgilər, rəng dəyişiklikləri və dəri çatları ilə xarakterizə olunur. Dırnaqlarda olan formalar isə dırnağın deformasiyasına və kövrəkliyinə səbəb olur. Müalicə olunmamış xroniki dəmirov sosial və psixoloji problemlərə, özünəinamın azalmasına gətirib çıxara bilər. Buna görə mütəmadi dermatoloji nəzarət və vaxtında terapiya vacibdir.
Dəmrov Xəstəliyinin Sosial Təsiri Və Maarifləndirmə
Dəmrov xəstəliyinin yayılması yalnız tibbi deyil, həm də sosial problemdir. Xəstələr bəzən ictimai yerlərdə, məktəb və iş mühitində psixoloji təzyiqə məruz qala bilirlər. Cəmiyyətdə bu xəstəliklə bağlı yanlış fikirlər, utanc hissi və stereotiplər hələ də mövcuddur. Maarifləndirmə işləri bu miflərin aradan qaldırılması və düzgün davranış vərdişlərinin formalaşması üçün vacibdir.
Məktəblərdə, uşaq bağçalarında, idman klublarında və kollektiv müəssisələrdə dəmirovla bağlı profilaktik tədbirlər və seminarlar təşkil olunmalıdır. Kütləvi informasiya vasitələrinin rolu, sosial maarifləndirmənin genişləndirilməsi ilə xəstəliyin vaxtında aşkarlanması və müalicəsi mümkün olur. İnsanlar xəstəlikdən qorxmaq əvəzinə, gigiyena və profilaktika qaydalarına riayət etməli, lazım gəldikdə həkimə müraciət etməlidirlər.
| Dəmirov Növü | Əlamətləri | Yayılma Yeri | Müalicə Yolu |
|---|---|---|---|
| Tinea corporis | Dairəvi qızartı, qaşınma | Bədən, qollar, ayaqlar | Antifungal krem |
| Tinea capitis | Ləkələr, saç tökülməsi | Baş dərisi | Şifahi preparatlar |
| Tinea pedis | Qabıq, çatlama, qoxu | Ayaqlar, barmaqlararası | Kremlər, spreylər |
| Tinea unguium | Dırnaq qalınlaşması, deformasiya | Dırnaqlar | Tabletlər, laklar |
| Tinea cruris | Qasıq nahiyəsində qaşınma | Qasıq, bud | Krem, gigiyena |
Dəmrov xəstəliyi gündəlik həyatda rast gəlinən və geniş yayılmış dəri problemlərindən biridir. Tibbin inkişafı ilə bu infeksiyanın müalicəsi asanlaşsa da, gigiyenik qaydalara əməl olunmadan tam sağalma və yenidən yoluxmanın qarşısı mümkün deyil. Hər bir insan öz sağlamlığını qorumaq üçün şəxsi gigiyena və təmizlik vərdişlərini həyat tərzinə çevirməlidir. Uşaqlar, yaşlılar və immun sistemi zəif olan şəxslər xüsusi diqqətə ehtiyac duyur. Xəstəlik ictimai yerlərdə, ailə daxilində və kollektiv mühitdə tez yayılır, buna görə maarifləndirmə və profilaktika tədbirləri ön planda olmalıdır. Dəmirovun ilk simptomlarında həkimə vaxtında müraciət etmək, düzgün diaqnoz və adekvat müalicə almaq mütləqdir. Xəstəliyin xroniki və ağırlaşmış formalarının qarşısını almaq üçün mütəmadi dermatoloji yoxlamalar lazımdır. Heyvanlarla təmasda ehtiyatlı olmaq və ev heyvanlarının sağlamlığını da nəzarətdə saxlamaq vacibdir. Dəmirov xəstəliyinin sosial və psixoloji təsiri də nəzərə alınmalı, bu mövzuda cəmiyyətin maarifləndirilməsi davam etdirilməlidir. Sağlam həyat tərzi və gigiyena qaydalarına riayət etmək hər kəsin məsuliyyətidir. Profilaktika və bilik paylaşımı sayəsində dəmirovun yayılmasının qarşısını almaq mümkündür.
Ən Çox Verilən Suallar
Dəmrov xəstəliyi göbələk mənşəli bir dəri infeksiyasıdır. Bu xəstəlik əsasən dəri, baş dərisi, dırnaqlar və bəzən də bədənin digər hissələrində dairəvi səpgilərlə özünü göstərir. Tibbi ədəbiyyatda dermatofitoz və ya tinea kimi tanınır. İnsanlar arasında yoluxucu olduğuna görə ictimai yerlərdə və kollektivlərdə tez yayılır.
Dəmrov xəstəliyinə əsas səbəb dermatofit adlanan göbələklərin dəriyə, baş dərisinə və ya dırnaqlara yoluxmasıdır. Yoluxma birbaşa insandan, heyvandan və ya çirklənmiş əşya və səthlərdən baş verir. Nəmişlik, zəif immunitet və gigiyenik qaydalara əməl etməmək xəstəliyin yayılmasını sürətləndirir. Xüsusilə isti və nəm mühitdə bu göbələklər aktivləşir.
Dəmrov xəstəliyi özünü adətən qaşınan, qırmızı və dairəvi səpgilərlə biruzə verir. Zədələnmiş dəri səthində qabıqlanma, çatlama və bəzən irinli səpgilər yarana bilər. Baş dərisində saç tökülməsi, dırnaqlarda isə qalınlaşma və rəng dəyişməsi baş verə bilər. Simptomlar bəzən yüngül, bəzən isə daha ağır gedişli olur.
Dəmrovun diaqnozu dermatoloq tərəfindən qoyulur. Dəri və ya dırnaqdan nümunə götürülərək mikroskopik və laborator analizlər aparılır. Bəzən flüoresan lampa ilə də yoxlanış həyata keçirilir. Diaqnozun dəqiqliyi düzgün müalicə seçimi üçün vacibdir.
Dəmirov xəstəliyinin müalicəsi üçün antifungal (göbələkəleyhinə) kremlər, mazlar və bəzi hallarda tablet və kapsullar təyin edilir. Kiçik sahələrdə yerli müalicə kifayət edir, lakin yayılmış və ya xroniki hallarda ağızdan qəbul olunan dərmanlar lazım olur. Müalicə kursu adətən 2–6 həftə davam edir. Həkim təyinatı olmadan özbaşına dərman istifadəsi tövsiyə olunmur.
Dəmirovdan qorunmaq üçün şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək əsas şərtdir. İctimai yerlərdə, hovuzda, idman zalında şəxsi əşyaların istifadəsi tövsiyə olunur. Ev heyvanlarının sağlamlığına diqqət etmək və çirklənmiş əşyaları mütəmadi yumaq vacibdir. Yoluxmuş şəxslə təmasda olan insanlar gigiyenaya xüsusi diqqət yetirməlidirlər.
Bəli, dəmrov xəstəliyi uşaqlarda xüsusilə tez yayılır. Uşaqlar arasında kollektivdə təmas sıx olduğuna görə yoluxma halları çox olur. Onlarda simptomlar daha kəskin gedə bilər və bəzən temperaturun yüksəlməsi müşahidə olunur. Məktəb və uşaq bağçalarında gigiyena tədbirlərinə ciddi riayət etmək vacibdir.
Dəmrov vaxtında müalicə olunmazsa, xroniki formaya keçə bilər. Xroniki hallarda səpgilər uzun müddət qalır, dəri qalınlaşır və çatlar əmələ gəlir. Dırnaqlarda deformasiya və kövrəklik yarana bilər. Ağırlaşmış hallarda əlavə bakterial infeksiyalar da qoşula bilər.
Bəli, dəmrov xəstəliyi yalnız tibbi deyil, həm də sosial və psixoloji təsirə malikdir. Xəstəliyə tutulan insanlar bəzən utanc, özünəinamın azalması və sosial təcrid hiss edirlər. Cəmiyyət arasında yanlış fikirlər və stereotiplər yayılıb. Maarifləndirmə tədbirləri bu sahədə mühüm rol oynayır.
Dəmrovun qarşısının alınması üçün şəxsi və ətraf mühitin gigiyenası önəmlidir. Çirkli əşyaların paylaşılmaması, ev heyvanlarının mütəmadi müayinəsi və ictimai yerlərdə ehtiyatlı davranmaq lazımdır. Ailədə bir nəfər yoluxubsa, gigiyenik tədbirlər gücləndirilməlidir. Maarifləndirmə və profilaktika xəstəliyin yayılmasının qarşısını effektiv şəkildə alır.
